کتاب بهرام

ابوالقاسم فردوسی توسی، شاعر بزرگ ایرانی و سرایندهٔ شاهنامه، یکی از نام‌آورترین چکامه‌سرایان پارسی‌گوی تاریخ است که آثارش در ادبیات فارسی و جهانی جایگاهی ویژه دارد. فردوسی در سال ۴۱۶ هجری قمری (۴۰۳ هجری شمسی) در توس متولد شد و در ۴۰۰ هجری قمری (۱۰۱۰ میلادی) شاهنامه را در هفتاد و یک سالگی به پایان رساند. این اثر عظیم حماسی نه تنها بیانگر تاریخ ایران باستان است بلکه هویت ملی ایرانیان را در پس از اسلام حفظ و گسترش داد.

فردوسی در سرودن شاهنامه، با بهره‌گیری از منابع مختلف تاریخی و افسانه‌ای ایرانی همچون شاهنامهٔ ابومنصوری، تلاش کرد تا فرهنگ و تاریخ پیش از اسلام ایران را زنده نگه دارد. وی با استفاده از زبان فارسی و در پیوند دادن فرهنگ ایران باستان و ایران اسلامی، شاهنامه را به عنوان اثری فرهنگی و تاریخی از نسل‌های گذشته به نسل‌های آینده منتقل کرد.

ابونصر علی بن احمد اسدی توسی شاعر و نویسندهٔ بزرگ ایرانی قرن پنجم هجری است که در تاریخ ادبیات فارسی نقش بسیار مهمی دارد. وی سرایندهٔ اثر حماسی معروف گرشاسپ‌نامه است که در آن به روایت داستان‌ها و حماسه‌های ایرانی پرداخته است. در این اثر، اسدی توسی به توصیف جنگ‌ها، دلاوری‌ها و ویژگی‌های قهرمانان ایرانی می‌پردازد و به نوعی در این اثر، ادب فارسی را به اوج خود رسانده است. اسدی همچنین به عنوان نخستین نویسنده‌ای که واژه‌نامه‌ای فارسی به نام لغت فرس تدوین کرده، شناخته می‌شود که این کار اهمیت زیادی در حفظ و گسترش زبان فارسی در آن دوره داشته است.

ابو منصور محمد بن احمد توسی، معروف به دقیقی، یکی از مهم‌ترین شاعران فارسی‌زبان دوران سامانیان است. او که در اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم هجری قمری می‌زیست، از نخستین کسانی بود که تلاش کرد داستان‌های ملی ایران را به شعر درآورد و زمینه‌ساز حماسه‌سرایی به زبان فارسی شد. دقیقی به ویژه با نظم بخشیدن به بخش‌هایی از شاهنامه که بعدها فردوسی آن‌ها را تکمیل کرد، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات فارسی پیدا کرد.

زادگاه و زندگی

دقیقی در شهری که زادگاه او ذکر شده، همچنان مورد بحث است. برخی منابع می‌گویند او اهل توس بوده، در حالی که دیگران سمرقند، بلخ و بخارا را به عنوان زادگاه او معرفی کرده‌اند. اما پژوهش‌های اخیر بیشتر بر توس به عنوان زادگاه او تأکید دارند. دقیقی در دربار شاهان سامانی نفوذ داشت و به تشویق نوح دوم سامانی، آغاز به نظم کردن شاهنامهٔ ابومنصوری کرد. این اثر که به صورت منثور (غیرشعری) بود، در پی نظم‌دهی به آن توسط دقیقی، به شعر درآمد.

مجدالدین ابوالحسن کسایی مروزی یکی از شاعران برجسته ایرانی در نیمهٔ دوم سده چهارم هجری و آغاز سده پنجم هجری است. وی در سال ۳۴۱ هجری قمری در مرو به دنیا آمد و در سال ۳۹۴ هجری قمری در همان شهر درگذشت. کسایی از شاعران شناخته‌شده دورهٔ سامانیان و اوایل دورهٔ غزنویان بود و در نخشب (نسف، نزدیک به بخارا) زندگی می‌کرد. در این دوران، بسیاری از شاعران ایرانی در شهرهای خراسان به ویژه مرو و بخارا فعال بودند و فرهنگ و ادبیات فارسی در این مناطق رونق داشت.

زندگی‌نامه و دوران زندگی

کسایی مروزی در خانواده‌ای ایرانی در مرو، یکی از کهن‌ترین و مهم‌ترین شهرهای خراسان، به دنیا آمد. مرو در دوره‌های مختلف تاریخ ایران، از جمله دوران ساسانیان و اسلامی، مرکز فرهنگ و علم بود و در دوران کسایی نیز همچنان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود. این شهر نه تنها در زمان ساسانیان، بلکه پس از ورود اسلام به ایران نیز به عنوان مرکز علمی و ادبی برجسته شناخته می‌شد.

ابوالحسن علی بن محمد مُنجیک ترمذی یکی از شاعران برجسته ایرانی در نیمه دوم سده چهارم هجری است که شهرت بسیاری به دلیل سرودن اشعار هزل و هجو دارد. اشعار او بیشتر جنبهٔ انتقادی و نیش‌دار داشته و در میان معاصرانش به‌عنوان یک زبان‌آور تیز و توانا شناخته می‌شده است. از آثارش می‌توان به دیوانی اشاره کرد که در آن به زبان نیش‌دار و بی‌رحمانه‌ای به نقد شخصیت‌ها و رفتارهای اجتماعی و سیاسی زمانه پرداخته است.

ویژگی‌های شخصیتی و هنری

طبق توصیفات موجود در مجمع الفضحا، مُنجیک مردی تیززبان و هزل‌آیین بود که توانایی بی‌نظیری در سرودن هزل و هجو داشت. او تندطبع و زبان‌آور بود و در شاعری در این حوزه به‌طور خاص تبحر داشت. گفته می‌شود که او می‌توانست با سخنان تند و طعنه‌آمیز خود دل‌ها را بشکند و به سینه‌های اهل کینه زهر طعن بزند. حتی از آن زمان به‌عنوان کسی یاد می‌شود که در کمند هجوش کسی نتواست فرار کند.

شاعر دربار چغانیان

ابوشکور بلخی یکی از شاعران برجسته قرن چهارم هجری است که در بلخ متولد شد و در دوران سامانیان زندگی می‌کرد. او در زبان‌های فارسی و عربی شعر سروده و آثار زیادی از او به جا نمانده است. از جمله مهم‌ترین آثار او، مثنوی آفرین‌نامه است که در بحر متقارب سروده شده و تأثیر زیادی بر ادبیات فارسی گذاشته است.

زندگی‌نامه و دوران

ابوشکور در نزدیکی سال 300 هجری در بلخ به دنیا آمد و در زمان حکومت نوح سامانی، پادشاه سامانی، فعالیت ادبی خود را آغاز کرد. از زندگی‌نامه دقیق او اطلاعات زیادی در دسترس نیست، ولی مشخص است که در دوران سامانیان که دوره‌ای پررونق در تاریخ ادب فارسی بود، او در محافل ادبی حضور داشت و مورد توجه شاه نوح سامانی قرار گرفت.

ابوالحسن شهید بن حسین جهودانکی بلخی، که به شهید بلخی معروف است، یکی از شخصیت‌های برجسته‌ در تاریخ فلسفه، شعر و ادبیات ایران در سده چهارم هجری قمری بود. او در بلخ، که اکنون در خاک افغانستان قرار دارد، به دنیا آمد و در سال ۳۲۵ هجری قمری درگذشت. شهید بلخی نه تنها در دنیای شعر بلکه در فلسفه و علم کلام نیز نقش بسزایی داشت. علاوه بر تألیفات و آثار علمی خود، شهید در مناظرات فلسفی نیز حضور داشت و با فلاسفه‌ای چون زکریای رازی به بحث و تبادل نظر پرداخته بود.

جایگاه شهید بلخی در شعر فارسی

شهید بلخی یکی از پیشگامان شعر فارسی به‌شمار می‌آید و در کنار بزرگان شعر فارسی چون رودکی قرار دارد. او علاوه بر شعر فارسی، در زبان عربی نیز آثار زیادی از خود به‌جا گذاشته است. اشعار شهید بلخی، همچنان که از دیگر شاعران سده‌های میانه ایران انتظار می‌رود، غالباً به مسائلی چون حکمت، اخلاق و عواطف انسانی پرداخته است. از جمله اشعار معروف او می‌توان به این بیت اشاره کرد:

«اگر غم را چو آتش دود بودی
جهان تاریک ماندی جاودانه
درین گیتی سراسر گر بگردی
خردمندی نیابی شادمانه»

این اشعار نشان‌دهنده عمق اندیشه و نگرش فلسفی او به زندگی و مسایل انسانی است.

پیر ژول سزار ژانسن (به فرانسوی: Jules Janssen) یکی از دانشمندان برجستهٔ قرن نوزدهم میلادی و یک اخترشناس فرانسوی مهم بود که در تاریخ علم جایگاهی ویژه دارد. وی در ۲۲ فوریهٔ ۱۸۲۴ در فرانسه به دنیا آمد و در ۲۳ دسامبر ۱۹۰۷ درگذشت. ژول ژانسن بیشتر به عنوان کاشف گاز هلیم در اتمسفر خورشید شناخته می‌شود، یک کشف مهم که نه تنها در اخترفیزیک بلکه در شیمی و علوم فضایی تاثیرات زیادی داشت.

کشف هلیم

در سال ۱۸۶۸، ژول ژانسن به همراه جوزف نورمن لاکیر، دانشمند انگلیسی، موفق شدند هلیم را شناسایی کنند. این کشف در شرایط خاصی به وقوع پیوست. ژانسن با استفاده از طیف‌سنجی در طی مشاهدات خود از خورشید متوجه وجود خط‌های طیفی جدید در نور خورشید شد که قبلاً هیچ‌گاه دیده نشده بودند. این خط‌های طیفی نشان‌دهندهٔ وجود گازی بودند که تا آن زمان در زمین شناسایی نشده بود. ژانسن به این نتیجه رسید که این گاز، هلیم، است.

حافظ شیرازی: شاعر بزرگ ایرانی

مقدمه

خواجه شمس‌الدین محمّد بن بهاءالدین محمّد حافظ شیرازی (۷۲۷ – ۷۹۲ هجری قمری)، مشهور به لسان الغیب، ترجمان الاسرار، لسان العرفا و ناظم الاولیاء، یکی از بزرگ‌ترین شاعران فارسی‌گوی ایران است. اشعار او به ویژه غزل‌هایش، در ادبیات فارسی جایگاه ویژه‌ای دارند و تأثیر عمیقی بر شاعران پس از خود گذاشته‌اند. حافظ نه تنها در ایران، بلکه در محافل ادبی جهان نیز شناخته شده است و آثارش به زبان‌های مختلف ترجمه شده‌اند.

زندگی و تحصیلات

حافظ در شیراز به دنیا آمد و در دوران نوجوانی و جوانی به عنوان شاگرد نانوا مشغول به کار بود. اطلاعات دقیق درباره تحصیلات او محدود است و بیشتر از طریق اشارات خود حافظ در اشعارش و مقدمه‌ای که محمد گلندام نوشته، در دسترس است. او به تحصیل علم و فضل در مدرسه پرداخته و به حفظ قرائت‌های مختلف قرآن نیز اشاره کرده است. آوازه و شهرت او به حدی رسید که حاکمان سرزمین‌های دور و نزدیک او را فراخواندند و با بزرگان و اهل علم و ادب هم‌نشینی داشت.

جهان‌بینی و اندیشه

ولتر: نویسنده بزرگ فرانسوی

زندگی و آثار

ولتر، با نام واقعی فرانسوا ماری آروئه (François-Marie Arouet)، یکی از بزرگ‌ترین و تأثیرگذارترین نویسندگان و فیلسوفان عصر روشنگری در فرانسه و جهان است. او در ۲۱ نوامبر ۱۶۹۴ در پاریس به دنیا آمد و در ۳۰ مه ۱۷۷۸ در همان‌جا درگذشت. ولتر نه تنها به عنوان یک نویسنده، بلکه به عنوان یک منتقد اجتماعی، تاریخ‌نگار و فیلسوف شناخته می‌شود و آثارش در زمینه‌های مختلف از جمله ادبیات، فلسفه، تاریخ و سیاست تأثیر عمیقی بر فرهنگ و اندیشه‌های اروپایی گذاشت.

ولتر در طول زندگی‌اش به خاطر انتقاداتش از نهادهای مذهبی و سیاسی، بارها به زندان افتاد و به تبعید رفت. او به شدت به آزادی بیان، حقوق بشر و جدایی دین از سیاست اعتقاد داشت و این موضوعات را در آثارش به‌طور مکرر مورد بررسی قرار داد.

آثار مشهور