کتاب بهرام

فیلسوفی بدون کتاب، اما با انقلابی در اندیشه‌ی بشر

مقدمه

در تاریخ فلسفه، کم‌تر نامی به‌اندازه‌ی «سقراط» (Socrates) با راز و احترام همراه است. مردی که خود هیچ کتابی ننوشته، اما پایه‌گذار سنتی شد که قرن‌ها بعد به فلسفه‌ی مدرن انجامید. سقراط، شهروندی از آتن با لباس‌های ساده، پای‌برهنه در کوچه‌ها می‌گشت و گفت‌وگو می‌کرد. گاهی در بازار، گاهی در ورزشگاه، گاهی در میدان سیاست؛ هر جا که انسان بود و پرسشی در کار، سقراط نیز حضور داشت.

زندگی‌نامه‌ای کوتاه و رازآلود

سقراط حدود ۴۷۰ پیش از میلاد در آتن زاده شد. پدرش مجسمه‌ساز بود و مادرش قابله‌ای ماهر. برخلاف افلاطون و ارسطو، او از طبقه‌ای متوسط می‌آمد و به‌جای نوشتن، روش گفت‌وگو را برگزید. او عقیده داشت نوشتار روح اندیشه را منجمد می‌کند؛ و اندیشه، تا زمانی که در گفت‌وگو جاری است، زنده می‌ماند.

سقراط ظاهری عجیب داشت: بینی‌ پهن، چهره‌ای نه‌چندان زیبا و بدن لاغری که همیشه ساده‌پوش بود. اما ذهنی داشت بُرّان، شوخ‌طبع و خستگی‌ناپذیر.

شیوهٔ سقراطی: سؤال به‌جای پاسخ

کارل فون فریش (Karl von Frisch)، جانورشناس و رفتار‌شناس اتریشی، یکی از پیشگامان علم ارتباطات جانوری بود که بیش از هر چیز به‌خاطر کشف شگفت‌انگیزش دربارهٔ رقص زنبورهای عسل شهرت دارد. او با آزمایش‌های دقیق و خلاقانه‌اش نشان داد که زنبورها از طریق رقص‌های خاصی — مانند رقص چرخشی (Waggle Dance) — اطلاعاتی دربارهٔ موقعیت منابع غذایی را به سایر زنبورها منتقل می‌کنند. این کشف، انقلابی در درک ما از هوش حشرات و پیچیدگی ارتباطات غیرکلامی در طبیعت به وجود آورد.

فون فریش در سال ۱۹۷۳ به همراه نیکو تینبرگن و کنراد لورنتس، جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی را برای پژوهش‌هایش در زمینهٔ رفتارشناسی جانوری (Ethology) دریافت کرد. آثار و آزمایش‌های او نه‌تنها علم زیست‌شناسی را دگرگون کرد، بلکه الهام‌بخش بسیاری از نظریه‌های مدرن در زمینهٔ هوش جمعی، ناوبری جانوران، و حتی الگوریتم‌های مصنوعی شد.

مقدمه: مردی که از مرگ خود شوکه شد!
در سال ۱۸۸۸، آلفرد نوبل روزنامه‌ها را باز کرد و با دیدن تیتر "سوداگر مرگ مرده است" شوکه شد. روزی که برادرش، لودویک، درگذشت روزنامه ها به اشتباه و با تصور اینکه اوست که فوت شده، در سرتیترهای خود نوشتند «دلال مرگ مُرد». و این اشتباه باعث شد که او با تفکر عمیقی درباره میراث خود مواجه شود. این واقعه او را به فکر انداخت که چگونه باید از ثروت و شهرت خود برای بهبود بشریت استفاده کند. تصمیم نوبل برای تخصیص بیشتر ثروتش به تأسیس جوایزی که بر اساس دستاوردهای علمی و انسانی اهدا می‌شوند، نقطه‌عطفی در تاریخ بشریت بود. این تصمیم در نهایت منجر به تأسیس جایزه نوبل، معتبرترین جایزه علمی دنیا، شد.

۱- زندگی‌نامه آلفرد نوبل (۱۸۳۳-۱۸۹۶)

الف) کودکی و تحصیلات
آلفرد نوبل در تاریخ ۲۱ اکتبر ۱۸۳۳ در استکهلم سوئد متولد شد. پدرش، امانوئل نوبل، مهندس و مخترع معروف بود که نقش بزرگی در تربیت نوبل داشت. خانواده نوبل به دلیل شرایط اقتصادی نامساعد به سنت پترزبورگ روسیه مهاجرت کردند، جایی که آلفرد تحت آموزش خصوصی قرار گرفت. او علاقه ویژه‌ای به شیمی، فیزیک و زبان‌ها داشت و این علاقه‌ها به شکوفایی استعدادهای علمی‌اش کمک شایانی کرد.

ب) بازگشت به سوئد و اختراعات

مقدمه: زنی که دو بار تاریخ را نوشت

ماری کوری (Marie Curie) نه تنها اولین زنی بود که جایزه نوبل گرفت، بلکه تنها فردی است که دو بار در دو رشته مختلف (فیزیک و شیمی) این جایزه را دریافت کرده است. او پایه‌گذار علم رادیواکتیویته بود، اصطلاحی که خودش ابداع کرد! زندگی او ترکیبی از عزم آهنین، فقر شدید و از خودگذشتگی علمی بود که در نهایت به قیمت جانش تمام شد.

۱- زندگی نامه: از ورشو تا پاریس

الف) کودکی در لهستان تحت ستم (۱۸۶۷–۱۸۹۱)

• نام کامل: ماریا سالومه اسکلوودوسکا (Marie Salomea Skłodowska).

• متولد ۷ نوامبر ۱۸۶۷ در ورشو، لهستان (که آن زمان تحت اشغال روسیه بود).

• پدرش معلم فیزیک و مادرش مدیر مدرسه بود، اما خانواده پس از مصادره اموالشان توسط روس‌ها فقیر شدند.

مقدمه: جایزه‌ای که از یک وصیتنامه آغاز شد

جایزه نوبل (Nobel Prize) معتبرترین جایزه علمی جهان است که هر سال به دانشمندان، نویسندگان و فعالان صلحی که بیشترین خدمات را به بشریت ارائه کرده‌اند، اهدا می‌شود. این جایزه از وصیتنامه آلفرد نوبل، شیمیدان سوئدی و مخترع دینامیت، سرچشمه گرفته است.

📜 نقل‌قول معروف آلفرد نوبل:
"تمام دارایی من باید به صندوقی اختصاص یابد که سود آن هر سال به کسانی اهدا شود که در سال گذشته بزرگترین خدمت را به بشریت کرده‌اند."

۱- تاریخچه: چرا نوبل این جایزه را تأسیس کرد؟

الف) زندگی آلفرد نوبل (1833–1896)

• او مخترع دینامیت بود و ثروت زیادی از این اختراع به دست آورد.

• وقتی روزنامه‌ها او را "سوداگر مرگ" نامیدند، تحت تأثیر قرار گرفت و تصمیم گرفت میراثی مثبت از خود به جا بگذارد.

ب) وصیتنامه نوبل (1895)

مجارستان کشوری با تاریخ و فرهنگی غنی است و نام‌های مختلفی در این کشور به ویژه در زمینه‌های مختلف هنر، سیاست، ورزش و تاریخ به شهرت رسیده‌اند. در اینجا به برخی از معروف‌ترین نام‌ها در مجارستان اشاره می‌کنیم:

1. لودویک وُن بتهوون (Ludwig von Beethoven)

اگرچه بتهوون متولد آلمان است، تأثیر زیادی در موسیقی کلاسیک مجارستان و فرهنگ هنری این کشور داشته است. مجارها به شدت به هنر موسیقی احترام می‌گذارند و نام بتهوون در کنسرت‌ها و آموزش موسیقی به‌طور مستمر شنیده می‌شود.

2. فرانتس لیست (Franz Liszt)

فرانتس لیست یکی از بزرگترین آهنگسازان و پیانیست‌های تاریخ موسیقی کلاسیک است و یکی از مهم‌ترین چهره‌های فرهنگی مجارستان محسوب می‌شود. او در قرن نوزدهم میلادی به شهرت رسید و تأثیر زیادی در موسیقی رمانتیک و تکنیک‌های پیانو گذاشت.

زندگی و آثار امیر هوشنگ ابتهاج (ه. ا. سایه)

امیر هوشنگ ابتهاج، معروف به ه. ا. سایه، از شاعران و پژوهشگران برجسته ایران بود که در تاریخ ۶ اسفند ۱۳۰۶ در رشت به دنیا آمد و در ۱۹ مرداد ۱۴۰۱ در کلن آلمان درگذشت. او با آثار خود در عرصه شعر و ادبیات فارسی شناخته می‌شود و یکی از شاعران تأثیرگذار دوران معاصر ایران به حساب می‌آید.

شروع زندگی و تحصیلات

ابتهاج در یک خانواده بهایی متولد شد. پدرش، آقاخان ابتهاج، پزشک و مدیر بیمارستان پورسینای رشت بود و مادرش فاطمه رفعت نام داشت. دوران ابتدایی خود را در رشت گذراند و سپس به تهران رفت تا در دبیرستان تحصیل کند. در همین دوران، نخستین مجموعه شعر خود به نام «نخستین نغمه‌ها» را در سال ۱۳۲۵ منتشر کرد.

مخترع فردی است که با استفاده از خلاقیت، دانش و مهارت‌های خود، ابزارها، دستگاه‌ها، فرآیندها یا فناوری‌های جدیدی را خلق می‌کند که پیش از این وجود نداشته‌اند یا به شکل بهتری مشکلات موجود را حل می‌کنند. مخترعان نقش کلیدی در پیشرفت تمدن بشری داشته‌اند و اختراعات آن‌ها زندگی انسان‌ها را در جنبه‌های مختلف بهبود بخشیده است. از چرخ گرفته تا اینترنت، هر یک از این نوآوری‌ها نتیجه تلاش‌های بی‌وقفه مخترعانی است که به دنبال تغییر جهان بوده‌اند.

ویژگی‌های یک مخترع

1. خلاقیت: مخترعان توانایی دیدن چیزهایی را دارند که دیگران نمی‌بینند. آن‌ها می‌توانند از ایده‌های ساده، راه‌حل‌های پیچیده و نوآورانه ارائه دهند.

2. دانش علمی و فنی: بسیاری از مخترعان در حوزه‌های علمی و فنی تخصص دارند و از این دانش برای توسعه اختراعات خود استفاده می‌کنند.

«گهواره نیوتن» (Newton's Cradle) یک دستگاه است که از مجموعه‌ای از گوی‌های نوسانی تشکیل شده است که ممکن است در نمایشگاه‌ها مشاهده کرده باشید. این وسیله از یک چهارچوب ساخته شده که شامل پنج گوی فلزی است که با سیم‌های نازک آویزان شده‌اند، تشکیل شده است. گوی‌ها به گونه‌ای قرار داده شده‌اند که فقط به اندازه‌ای به هم تماس دارند.

وقتی شما یکی از گوی‌ها را از یک طرف گهواره بلند می‌کنید و به سمت خود می‌کشید و سپس آن را رها می‌کنید تا به گوی بعدی بخورد، گوی مقابل به ثابتی در جای خود باقی می‌ماند. اما گوی در طرف مخالف گهواره به بالا پرتاب می‌شود و بعد از بازگشت به محل اولیه‌اش، به گوی‌های دیگر ضربه می‌زند. این عمل به شکل یک زنجیره واکنشی ادامه می‌یابد.

رمز نوسان عجیب گوی‌های گهواره نیوتن چیست؟

 سال جهانی فیزیک (به انگلیسی: International Year of Physics) یکی از برنامه‌های ترویجی و آموزشی است که توسط سازمان جهانی آموزش، علم، و فرهنگ (UNESCO) و انجمن فیزیک جهانی (IUPAP) برگزار می‌شود. هدف اصلی این سال، جشنواره‌ای برای جشن یادآوری دورانی مهم در تاریخ فیزیک است که در سال ۲۰۰۵ برگزار شد و به منظور یادآوری صد سالگی انتشار مقاله‌ی آلبرت اینشتین درباره‌ی نظریه‌ی نسبیت عام، به عنوان یکی از مهم‌ترین مقالات در تاریخ فیزیک. در طول سال جهانی فیزیک، برنامه‌ها و رویدادهای مختلفی برگزار می‌شود، از جمله کنفرانس‌ها، سمینارها، نمایشگاه‌ها، آموزش‌ها و دوره‌های آموزشی. این برنامه‌ها به دانش‌آموزان، دانشجویان، محققان و عموم علاقه‌مندان به فیزیک کمک می‌کند تا درک بهتری از این علم و نقش آن در جهان داشته باشند.