مقدمه: مردی که از مرگ خود شوکه شد!
در سال ۱۸۸۸، آلفرد نوبل روزنامه‌ها را باز کرد و با دیدن تیتر "سوداگر مرگ مرده است" شوکه شد. روزی که برادرش، لودویک، درگذشت روزنامه ها به اشتباه و با تصور اینکه اوست که فوت شده، در سرتیترهای خود نوشتند «دلال مرگ مُرد». و این اشتباه باعث شد که او با تفکر عمیقی درباره میراث خود مواجه شود. این واقعه او را به فکر انداخت که چگونه باید از ثروت و شهرت خود برای بهبود بشریت استفاده کند. تصمیم نوبل برای تخصیص بیشتر ثروتش به تأسیس جوایزی که بر اساس دستاوردهای علمی و انسانی اهدا می‌شوند، نقطه‌عطفی در تاریخ بشریت بود. این تصمیم در نهایت منجر به تأسیس جایزه نوبل، معتبرترین جایزه علمی دنیا، شد.
۱- زندگینامه آلفرد نوبل (۱۸۳۳-۱۸۹۶)
الف) کودکی و تحصیلات
آلفرد نوبل در تاریخ ۲۱ اکتبر ۱۸۳۳ در استکهلم سوئد متولد شد. پدرش، امانوئل نوبل، مهندس و مخترع معروف بود که نقش بزرگی در تربیت نوبل داشت. خانواده نوبل به دلیل شرایط اقتصادی نامساعد به سنت پترزبورگ روسیه مهاجرت کردند، جایی که آلفرد تحت آموزش خصوصی قرار گرفت. او علاقه ویژه‌ای به شیمی، فیزیک و زبان‌ها داشت و این علاقه‌ها به شکوفایی استعدادهای علمی‌اش کمک شایانی کرد.
ب) بازگشت به سوئد و اختراعات
نوبل در سال ۱۸۶۳ به سوئد بازگشت و در سال ۱۸۶۷ دینامیت را اختراع کرد. او همچنین در طول زندگی خود ۳۵۵ اختراع به ثبت رساند که تأثیرات زیادی بر صنایع مختلف از جمله معدن‌کاری، ساخت و ساز و حتی صنایع نظامی داشت.
پ) ویژگی‌های شخصیتی
آلفرد نوبل به پنج زبان مسلط بود (سوئدی، روسی، انگلیسی، فرانسوی و آلمانی) و هرگز ازدواج نکرد. علاقه‌مندی او به ادبیات و شعر نیز به اندازه اختراعاتش معروف بود. حتی نمایشنامه می‌نوشت که پس از مرگش به چاپ رسید.
۲- اختراع دینامیت و ثروت‌اندوزی
الف) انگیزه اختراع دینامیت
اختراع دینامیت در واقع پاسخی به نیازهای صنعتی آن زمان بود. نوبل می‌خواست ماده‌ای ایجاد کند که ایمنی بالاتری نسبت به نیتروگلیسیرین (که برادرش به دلیل انفجار آن جان خود را از دست داده بود) داشته باشد. دینامیت به سرعت در صنعت معدن‌کاری و ساخت‌وساز مورد استفاده قرار گرفت و به نوبل ثروتی عظیم بخشید.
ب) تأسیس امپراتوری صنعتی
آلفرد نوبل بیش از ۹۰ کارخانه تسلیحاتی در اروپا و آمریکا تأسیس کرد و به "سلطان باروت" شهرت یافت. ثروت او در آن زمان معادل ۲۶۵ میلیون دلار امروزی بود، که بخش عمده‌ای از آن در صنعت جنگ‌افزارها حاصل شد.
۳- وصیتنامه تاریخی نوبل
الف) متن وصیتنامه (۱۸۹۵)
نوبل در وصیتنامه‌ای که در سال ۱۸۹۵ نوشت، دستور داد که ۹۴ درصد ثروت او برای تأسیس جوایزی اختصاص یابد که به کسانی اهدا شود که بزرگترین فایده را به بشریت رسانده‌اند. این جوایز در پنج رشته فیزیک، شیمی، پزشکی، ادبیات و صلح اهدا می‌شد.
ب) واکنش خانواده
این تصمیم نوبل باعث اعتراض خانواده‌اش شد و پنج سال طول کشید تا بنیاد نوبل تأسیس شود و جوایز طبق وصیتنامه اهدا گردند.
۴- مرگ و میراث نوبل
الف) علت مرگ
آلفرد نوبل در ۱۰ دسامبر ۱۸۹۶، در سن ۶۳ سالگی به دلیل سکته مغزی در ویلای خود در ایتالیا درگذشت. آخرین کلمات او به خدمتکارش بود: "Good night my little seamstress" (شب بخیر، خیاط کوچک من).
ب) اولین جوایز نوبل
در سال ۱۹۰۱، اولین جوایز نوبل به برندگان اهدا شد که از جمله آنان می‌توان به ویلهلم رونتگن، کاشف اشعه ایکس، اشاره کرد.
۵- حقایق جالب درباره نوبل
الف) علایق غیرمنتظره
نوبل علاقه‌مند به فلسفه و ادبیات بود و حتی نمایشنامه می‌نوشت. نمایشنامه "نمسیس" او پس از مرگش منتشر شد و نشان‌دهنده علاقه‌اش به تئاتر و هنر بود.
ب) جایزه نوبل اقتصاد
این جایزه در وصیت نوبل ذکر نشده بود، اما در سال ۱۹۶۸ توسط بانک مرکزی سوئد به آن اضافه شد و اکنون به عنوان یکی از جوایز نوبل معتبر شناخته می‌شود.
پ) نوبل و صلح
با وجود این که بخش زیادی از ثروت نوبل از صنایع نظامی به دست آمده بود، او به شدت به صلح علاقه‌مند بود. نوبل دوست نزدیک برتا فون ساتنر، برنده صلح نوبل در سال ۱۹۰۵، بود و همیشه به دنبال راه‌هایی برای کاهش خشونت و جنگ بود.
۶- تأثیر آلفرد نوبل بر جهان امروز
الف) معتبرترین جایزه علمی
امروزه، جایزه نوبل بالاترین افتخار علمی در دنیا محسوب می‌شود و تاکنون بیش از ۶۰۰ جایزه به برندگان اهدا شده است. این جایزه‌ها نه تنها در علوم، بلکه در زمینه صلح و ادبیات نیز نقش مهمی در پیشرفت بشر داشته‌اند.
ب) نوبل در فرهنگ عامه
زندگی نوبل در فیلم‌ها و مستندهای مختلفی مانند "نوبل" (۲۰۰۶) مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین موزه نوبل در استکهلم یکی از جاذبه‌های توریستی برجسته این شهر به شمار می‌رود.
جمع‌بندی: تضاد در زندگی نوبل
آلفرد نوبل زندگی‌ای پر از تضاد داشت. از یک سو، او مخترع مواد منفجره و جنگ‌افزار بود، اما از سوی دیگر بنیان‌گذار جایزه‌ای برای صلح و پیشرفت بشری. او امروز بیشتر به خاطر تأسیس جایزه نوبل شناخته می‌شود تا اختراعاتش. نظر شما چیست؟ آیا نوبل توانست با تأسیس این جایزه، تأثیر اختراعات مرگبار خود را جبران کند؟
منابع برای مطالعه بیشتر: