کتاب بهرام

تفسیر رباعی شمارهٔ ۱۶۶ خیام

متن شعر:

بر گیر پیاله و سبو ای دلجوی

فارغ بنشین بکشتزار و لب جوی

بس شخص عزیز را که چرخ بدخوی

صد بار پیاله کرد و صد بار سبوی

رباعیات خیام

تفسیر و تحلیل شعر:

این رباعی خیام به موضوعاتی چون لذت‌جویی از زندگی، ناپایداری آن و چرخهٔ طبیعی حیات می‌پردازد. خیام با دعوت به نوشیدن و لذت بردن از زندگی، به نوعی به فلسفهٔ زندگی و مرگ اشاره می‌کند. این رباعی می‌تواند به دو صورت تفسیر شود، که در ادامه به هر دو جنبه پرداخته می‌شود.

تفسیر اول: اعتقاد به تناسخ

بیت اول:

بر گیر پیاله و سبو ای دلجوی

فارغ بنشین بکشتزار و لب جوی

تفسیر رباعی شمارهٔ ۱۶۷ خیام

متن شعر:

پیری دیدم به خانهٔ خماری

گفتم نکنی ز رفتگان اخباری؟

گفتا: می خور! که همچو ما بسیاری

رفتند و خبر باز نیامد باری!

رباعیات خیام

تفسیر و تحلیل شعر:

این رباعی خیام به موضوعاتی چون پیری، زندگی، مرگ و لذت‌جویی در دنیای فانی می‌پردازد. خیام با استفاده از گفتگویی بین خود و یک پیر، به فلسفهٔ زندگی و ناپایداری آن اشاره می‌کند. بیایید هر بیت را به تفصیل بررسی کنیم:

بیت اول:

پیری دیدم به خانهٔ خماری

گفتم نکنی ز رفتگان اخباری؟

تفسیر رباعی شمارهٔ ۱۶۸ خیام

متن شعر:

تا چند حدیث پنج و چار ای ساقی

مشکل چه یکی چه صد هزار ای ساقی

خاکیم همه، چنگ بساز ای ساقی

بادیم همه، باده بیار ای ساقی

رباعیات خیام

تفسیر و تحلیل شعر:

این رباعی خیام به موضوعاتی چون زندگی، مرگ، و لذت‌جویی در دنیای فانی می‌پردازد. خیام با زبانی ساده و در عین حال عمیق، به ما یادآوری می‌کند که زندگی کوتاه و ناپایدار است و باید از لحظات آن بهره‌برداری کنیم. بیایید هر بیت را به تفصیل بررسی کنیم:

بیت اول:

تا چند حدیث پنج و چار ای ساقی

مشکل چه یکی چه صد هزار ای ساقی

تفسیر رباعی شمارهٔ ۱۶۹ خیام

متن شعر:

چندان که نگاه می‌کنم هر سویی

در باغ روانست ز کوثر جویی

صحرا چو بهشت است ز کوثر گم گوی

بنشین به بهشت با بهشتی رویی

رباعیات خیام

تفسیر و تحلیل شعر:

این رباعی خیام به زیبایی‌های زندگی دنیوی و لذت‌های آن اشاره دارد و به نوعی به نقد تصورات سنتی از بهشت می‌پردازد. خیام با استفاده از تصاویری زیبا و شاعرانه، به ما یادآوری می‌کند که بهشت واقعی می‌تواند در همین دنیا و در میان زیبایی‌های طبیعی و لذت‌های آن یافت شود. بیایید هر بیت را به تفصیل بررسی کنیم:

بیت اول:

چندان که نگاه می‌کنم هر سویی

در باغ روانست ز کوثر جویی

تفسیر رباعی شمارهٔ ۱۷۰ خیام

متن شعر:

خوش باش که پخته‌اند سودای تو دی

فارغ شده‌اند از تمنای تو دی

قصه چه کنم که به تقاضای تو دی

دادند قرار کار فردای تو دی

رباعیات خیام

تفسیر و تحلیل شعر:

این رباعی خیام به بررسی مفهوم سرنوشت و جبر در زندگی انسان می‌پردازد. خیام با استفاده از تصاویری از زندگی روزمره و احساسات انسانی، به این نکته اشاره می‌کند که همه چیز در زندگی بر اساس یک طرح از پیش تعیین‌شده و جبر حاکم است. بیایید هر بیت را به تفصیل بررسی کنیم:

بیت اول:

خوش باش که پخته‌اند سودای تو دی

فارغ شده‌اند از تمنای تو دی

تفسیر رباعی شمارهٔ ۱۷۱ خیام

متن شعر:

در کارگه کوزه‌گری کردم رای

در پایه چرخ دیدم استاد بپای

میکرد دلیر کوزه را دسته و سر

از کله پادشاه و از دست گدای

رباعیات خیام

تفسیر و تحلیل شعر:

این رباعی خیام به بررسی موضوعات مربوط به مرگ، ناپایداری زندگی و برابری انسان‌ها در برابر سرنوشت می‌پردازد. خیام با استفاده از تصاویری از دنیای کوزه‌گری، به فلسفه‌ای عمیق دربارهٔ زندگی و مرگ اشاره می‌کند. بیایید هر بیت را به تفصیل بررسی کنیم:

بیت اول:

در کارگه کوزه‌گری کردم رای

در پایه چرخ دیدم استاد بپای

تفسیر رباعی شمارهٔ ۱۷۲ خیام

متن شعر:

در گوش دلم گفت فلک پنهانی

حکمی که قضا بود ز من میدانی

در گردش خویش اگر مرا دست بدی

خود را برهاندمی ز سرگردانی

رباعیات خیام

تفسیر و تحلیل شعر:

این رباعی خیام به بررسی موضوعاتی چون سرنوشت، قضا و قدر، و ناپایداری و سرگردانی در کائنات می‌پردازد. در این شعر، خیام به نوعی به چرخش فلک (کائنات) و تأثیر آن بر زندگی انسان اشاره می‌کند. بیایید هر بیت را به تفصیل بررسی کنیم:

بیت اول:

در گوش دلم گفت فلک پنهانی

حکمی که قضا بود ز من میدانی

تفسیر رباعی شمارهٔ ۱۷۳ خیام

متن شعر:

زان کوزهٔ می که نیست در وی ضرری

پر کن قدحی بخور بمن ده دگری

زان پیشتر ای صنم که در رهگذری

خاک من و تو کوزه‌کند کوزه‌گری

رباعیات خیام

تفسیر و تحلیل شعر:

این رباعی خیام به موضوعاتی چون لذت‌جویی از زندگی، گذر زمان و ناپایداری وجود انسان می‌پردازد. بیایید هر بیت را به تفصیل بررسی کنیم:

بیت اول:

زان کوزهٔ می که نیست در وی ضرری

پر کن قدحی بخور بمن ده دگری

تفسیر رباعی شمارهٔ ۱۷۴ خیام

متن شعر:

گر آمدنم بخود بدی نامدمی

ور نیز شدن بمن بدی کی شدمی

به زان نبدی که اندر این دیر خراب

نه آمدمی نه شدمی نه بدمی

رباعیات خیام

تفسیر و تحلیل شعر:

این رباعی از خیام، به بررسی وجود و عدم و مفهوم زندگی می‌پردازد. در این شعر، خیام به نوعی به وجود خود و وضعیت انسان در جهان اشاره می‌کند. بیایید هر بیت را به طور جداگانه تحلیل کنیم:

رباعی شماره ی 175

گر دست دهد ز مغز گندم نانی!

وز می، دو منی! ز گوسفندی رانی!

با لاله رخی و گوشه ی بستانی

عیشی بود آن نه حد هر سلطانی!

رباعیات خیام