تفسیر رباعی شمارهٔ ۱۷۰ خیام
متن شعر:
خوش باش که پخته‌اند سودای تو دی
فارغ شده‌اند از تمنای تو دی
قصه چه کنم که به تقاضای تو دی
دادند قرار کار فردای تو دی
تفسیر و تحلیل شعر:
این رباعی خیام به بررسی مفهوم سرنوشت و جبر در زندگی انسان می‌پردازد. خیام با استفاده از تصاویری از زندگی روزمره و احساسات انسانی، به این نکته اشاره می‌کند که همه چیز در زندگی بر اساس یک طرح از پیش تعیین‌شده و جبر حاکم است. بیایید هر بیت را به تفصیل بررسی کنیم:
بیت اول:
خوش باش که پخته‌اند سودای تو دی
فارغ شده‌اند از تمنای تو دی
در این بیت، خیام به این نکته اشاره می‌کند که آنچه در گذشته (دیروز) برای او به عنوان آرزو و خواسته وجود داشته، حالا به یک واقعیت تبدیل شده است. او به نوعی به این نتیجه می‌رسد که آنچه در دیروز برای او در نظر گرفته شده، اکنون به نتیجه رسیده و او باید خوشحال باشد. این بیان نشان‌دهندهٔ این است که زندگی و آرزوها به گونه‌ای از پیش تعیین‌شده‌اند و انسان‌ها باید با آن‌ها کنار بیایند.
بیت دوم:
قصه چه کنم که به تقاضای تو دی
دادند قرار کار فردای تو دی
در این بیت، خیام به این نکته اشاره می‌کند که داستان زندگی او، بر اساس تقاضاها و خواسته‌های او در گذشته نوشته شده است. او می‌گوید که آنچه برای فردای او تعیین شده، به نوعی نتیجهٔ خواسته‌ها و آرزوهای او در دیروز است. این نشان‌دهندهٔ این است که زندگی انسان‌ها مانند یک فیلمنامه است که از پیش نوشته شده و آن‌ها تنها در حال بازی کردن نقش‌های خود هستند.
نتیجه‌گیری
این رباعی خیام، با زبانی عمیق و فلسفی، به ما یادآوری می‌کند که زندگی انسان‌ها تحت تأثیر سرنوشت و جبر قرار دارد و همه چیز بر اساس یک طرح از پیش تعیین‌شده اتفاق می‌افتد. خیام با استفاده از تصاویری از زندگی و احساسات انسانی، به ما می‌آموزد که باید با واقعیت‌های زندگی کنار بیاییم و از آنچه که برای ما مقدر شده، آگاه باشیم. این نوع نگرش به زندگی و سرنوشت، از ویژگی‌های بارز شعر خیام است که او را به یکی از بزرگ‌ترین شاعران فلسفی تاریخ تبدیل کرده است.