چرا برخی حیوانات هرگز سرطان نمی‌گیرند؟
راز بدن فیل، نهنگ، کوسه و موش کور برهنه
مقدمه: تناقضی به نام پارادوکس پتو
وقتی به سرطان فکر می‌کنیم، معمولاً انتظار داریم که هرچه بدن بزرگ‌تر و سلول‌های بیشتری داشته باشد، خطر سرطان هم بیشتر باشد. اما دانشمندان با یک شگفتی روبه‌رو شدند:
🔍 فیل‌ها، نهنگ‌ها و برخی جانوران بزرگ‌تر، نسبت به انسان‌ها کمتر دچار سرطان می‌شوند — پدیده‌ای که به نام پارادوکس پتو (Peto’s Paradox) شناخته می‌شود.
اما چرا؟ آیا بدن این حیوانات قدرتی دارد که ما از آن بی‌خبریم؟ آیا می‌توانیم از آن برای درمان سرطان استفاده کنیم؟
بخش اول: اساس ماجرا – چرا سرطان به وجود می‌آید؟
سرطان از جایی آغاز می‌شود که یک سلول، کنترل رشد خود را از دست می‌دهد.
در طول عمر هر انسان، تریلیون‌ها بار تقسیم سلولی رخ می‌دهد، و با هر تقسیم، خطر جهش ژنتیکی و سرکشی سلول‌ها بیشتر می‌شود.
در نگاه اول، حیواناتی مثل فیل‌ها که بدن‌هایی بسیار بزرگ‌تر و عمر طولانی‌تری دارند، باید بیشتر دچار سرطان شوند. اما آمارها خلاف این را نشان می‌دهند.
بخش دوم: فیل‌ها – غول‌های ضدسرطان
چند عدد عجیب:
انسان حدود یک نسخه از ژن TP53 دارد (ژن نگهبان که در صورت بروز خطا، جلوی تکثیر سلول را می‌گیرد).
اما فیل‌ها ۲۰ نسخه فعال از این ژن دارند!
چرا مهم است؟
ژن TP53 مثل یک نگهبان دروازه عمل می‌کند. وقتی سلولی آسیب ببیند، این ژن:
جلوی تقسیم آن را می‌گیرد.
یا در صورت لزوم، دستور مرگ برنامه‌ریزی‌شده (آپوپتوز) صادر می‌کند.
در فیل‌ها، هرگونه آسیب جزئی به DNA خیلی سریع منجر به خودکشی سلول می‌شود.
نتیجه؟ جلوگیری از تشکیل تومور قبل از آنکه آغاز شود.
بخش سوم: موش کور برهنه – قهرمان بی‌مو و ناشناخته
موش کور برهنه (Naked Mole Rat) شاید کوچک باشد، اما مقاومتش در برابر سرطان دانشمندان را متحیر کرده.
ویژگی‌های جالب:
دارای ماده‌ای چسبناک به نام اسید هیالورونیک فوق‌العاده بلند زنجیره است که از به هم چسبیدن غیرطبیعی سلول‌ها جلوگیری می‌کند.
سلول‌هایش به شدت به تراکم جمعیتی حساس‌اند. اگر خیلی فشرده شوند، رشدشان متوقف می‌شود.
مرگ سلولی برنامه‌ریزی‌شده در این جانور بسیار دقیق و بی‌رحمانه انجام می‌شود.
نتیجه؟
🔬 تقریباً هیچ مورد ثبت‌شده‌ای از سرطان در این جانور وجود ندارد.
بخش چهارم: کوسه‌ها – افسانه یا واقعیت؟
کوسه‌ها مدت‌هاست که به‌عنوان جانورانی ضد سرطان شناخته می‌شوند، اما واقعیت کمی پیچیده‌تر است.
برخلاف افسانه‌ها، برخی گونه‌های کوسه می‌توانند سرطان بگیرند، اما بسیار نادر است.
بدن آن‌ها سیستم ایمنی بسیار مقاومی دارد.
خون‌شان دارای پروتئین‌هایی است که رشد تومور را کند می‌کنند.
غضروف کوسه، که عروق خونی ندارد، مانع خون‌رسانی به تومورها می‌شود (تئوری‌ای که باعث شد زمانی داروهای ضدسرطان با عصارهٔ غضروف کوسه ساخته شوند، هرچند بعدها رد شد).
بخش پنجم: نهنگ‌ها – بدن‌های غول‌پیکر با نظم سلولی بالا
نهنگ‌ها، به‌ویژه نهنگ گوژپشت و نهنگ کاسل، با داشتن صدها برابر سلول بیشتر از انسان، به‌طرز شگفت‌انگیزی کمتر دچار سرطان می‌شوند.
تحقیقات روی ژنوم نهنگ نشان داده:
آن‌ها دارای ژن‌های تعمیر DNA بسیار فعال‌تر از انسان هستند.
سیستم کنترل تقسیم سلولی‌شان بسیار حساس‌تر است.
برخی نهنگ‌ها عمری بیش از ۲۰۰ سال دارند — بدون ابتلا به سرطان!
بخش ششم: ما چه می‌توانیم یاد بگیریم؟
تحقیقات روی این جانوران، راه‌های الهام‌بخشی برای درمان و پیشگیری از سرطان در انسان باز کرده:
✅ مهندسی ژنتیک برای فعال‌سازی نسخه‌های بیشتر از TP53
✅ طراحی داروهایی که شبیه اسید هیالورونیک موش کور عمل کنند
✅ درک بهتر فرایند آپوپتوز برای توقف رشد تومور در مراحل اولیه
✅ ایجاد محیط‌های سلولی شبیه بدن فیل یا نهنگ برای شبیه‌سازی مقاومت طبیعی
نتیجه‌گیری: شاید راز درمان سرطان، در طبیعت پنهان باشد
گاهی طبیعت، پاسخ‌هایی در سینه دارد که انسان هنوز در جستجوی آن است.
فیل، نهنگ، موش کور برهنه و حتی کوسه‌ها — هرکدام با فرگشت منحصر‌به‌فردشان، نشان داده‌اند که مقاومت در برابر سرطان امکان‌پذیر است.
شاید در آینده، با الهام از همین موجودات، درمان‌هایی نوین برای بزرگ‌ترین معمای پزشکی قرن پیدا کنیم.
درود
وبلاگ زیبایی دارین ، متشکر بابت اینکه به من سر زدین و نظر دادین :
366day.ir
ممنون میشم اگه من را هم به پیوندهای روزانه تون اضافه کنین.
سپاس فراوان