کتاب بهرام

نخستین کفش جهان؛ سفری به پنج‌هزار و پانصد سال پیش

در اعماق غاری خاموش در کوهستان‌های ارمنستان، در دل لایه‌هایی از خاک و زمان، چیزی پیدا شد که از دید باستان‌شناسان مانند یافتن قلب تپنده‌ی یک تمدن کهن بود: یک کفش چرمی پنج‌هزار و پانصد ساله.
کفشی که به‌قدری سالم مانده بود که می‌شد تصور کرد صاحبش همین دیروز آن را در گوشهٔ غار جا گذاشته است. این اثر باستانی که به نام کفش آرِنی-۱ (Areni-1) شناخته می‌شود، قدیمی‌ترین کفش چرمی جهان است که تاکنون شناخته‌ایم — ساخته‌ی دستان انسانی که در حدود ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد زندگی می‌کرد.

منبع عکس: ویکی پدیا

کشف اتفاقی در دل غار آرِنی

ماجرا از سال ۲۰۰۸ آغاز شد. گروهی از باستان‌شناسان از ارمنستان، ایرلند و آمریکا در حال کاوش در غار «آرِنی-۱» در استان وایوتس‌دزور (Vayots Dzor) ارمنستان بودند. این غار پیش‌تر به خاطر کشف یکی از قدیمی‌ترین کارگاه‌های شراب‌سازی جهان مشهور شده بود.
در میان خاک‌های سرد و خشک غار، باستان‌شناس جوانی به نام دیانا زارداریان (Diana Zardaryan) چیزی چرمی را دید که از زیر یک کاسهٔ شکسته بیرون زده بود. وقتی با دقت خاک را کنار زد، کفشی پیدا شد که بر خلاف تصور، تقریباً سالم و کامل بود — با بندها و حتی علف‌های درونش.

👕 تاریخچه‌ی لباس

از پوست حیوان تا پارچه‌های هوشمند: سفری در تاریخ پوشش انسان

لباس، یکی از آشکارترین نشانه‌های انسان‌بودن است.
هیچ موجود دیگری بر زمین، لباس نمی‌پوشد — نه از سر نیاز فرهنگی، نه برای بیان هویت.
لباس در نگاه نخست، پوششی برای محافظت از بدن در برابر سرما، گرما یا خطرهای طبیعی است، اما در لایه‌ای عمیق‌تر، زبان تمدن و نماد آگاهی اجتماعی انسان است.

در این مقاله، از آغاز پوشش در دوران انسان‌های اولیه تا انقلاب صنعتی و لباس‌های هوشمند امروز، سفری خواهیم داشت در تاریخچه‌ی لباس — داستانی که هم علمی است، هم فرهنگی، و هم فلسفی.

آغاز پوشش: از نیاز تا خلاقیت

پرسش بنیادین این است: انسان از چه زمانی لباس پوشید؟
بر اساس پژوهش‌های ژنتیکی بر گونه‌ای از شپش لباس، دانشمندان برآورد کرده‌اند که نخستین لباس‌ها حدود ۱۰۰ تا ۱۷۰ هزار سال پیش پدید آمدند؛ یعنی در زمانی که انسان‌های هوشمند از آفریقا به مناطق سردتر مهاجرت کردند.

در آن دوران، پوشش انسان از پوست، خز یا برگ‌های خشک ساخته می‌شد و با الیاف طبیعی مانند ریشه یا زردپی حیوانات به‌هم دوخته می‌شد.
لباس، نخست پاسخی به سرما بود، نه نمایش زیبایی.

اما همین گام ساده، نقطه‌ی عطفی در تاریخ فرگشت انسان بود:
انسانی که ابزار می‌ساخت، اکنون از بدن خود نیز محافظت فرهنگی می‌کرد.
لباس، مرز جدیدی میان طبیعت و فرهنگ پدید آورد.

دوران سنگ و پوست

لباس چیست؟

از پوست حیوان تا بیان هویت انسان

لباس، در نگاه نخست، پوششی است برای محافظت از بدن در برابر سرما، گرما یا خطرهای محیطی. اما اگر دقیق‌تر بنگریم، لباس چیزی فراتر از پوشش است؛ بازتابی از فرهنگ، طبقه، باور و حتی ناخودآگاه جمعی انسان. لباس نه‌تنها تاریخ تکامل ما را روایت می‌کند، بلکه یکی از نشانه‌های مهم انسان‌بودن است — زیرا هیچ جانوری به‌جز انسان لباس نمی‌پوشد، و این خود پرسشی عمیق برمی‌انگیزد: چرا انسان لباس پوشید؟

پیدایش نیاز به پوشش

در نخستین دوران‌های زیست انسان، بدن همان ابزار بقا بود. انسان‌های اولیه در مناطق استوایی نیازی به پوشش نداشتند، اما با مهاجرت به عرض‌های جغرافیایی سردتر، شرایط تغییر کرد.
پژوهش‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که نخستین لباس‌ها حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار سال پیش پدید آمدند، احتمالاً از پوست و پشم حیوانات ساخته می‌شدند. شواهد ژنتیکی از شپش لباس (گونه‌ای که فقط در لباس زندگی می‌کند) نیز این زمان را تأیید می‌کند.

لباس در آغاز، صرفاً ابزاری برای زنده‌ماندن بود. اما خیلی زود، نقشی فرهنگی پیدا کرد — نشانه‌ای از تعلق به گروه، قبیله، یا طبقه‌ی خاص.

لباس و فرگشت ذهن انسان

رنگ نارنجی از لحاظ علمی چیست؟ رنگ نارنجی از لحاظ علمی ترکیبی از طول موج‌های نوری است که در طیف مرئی بین طول موج‌های قرمز و زرد قرار دارد. طول موج نور نارنجی معمولاً بین حدود 590 تا 620 نانومتر است.

در سیستم RGB (که برای نمایشگرهای دیجیتال استفاده می‌شود)، رنگ نارنجی با ترکیب مناسبی از مقادیر قرمز و سبز ایجاد می‌شود، به این صورت که مقدار قرمز بیشتر از سبز و مقدار آبی بسیار کم یا صفر است.

از نظر شیمیایی، مواد مختلفی می‌توانند رنگ نارنجی را تولید کنند. برای مثال، کاروتنوئیدها (مانند بتاکاروتن) در میوه‌ها و سبزیجاتی مانند هویج و پرتقال باعث ایجاد رنگ نارنجی می‌شوند.

از دیدگاه روان‌شناسی رنگ، نارنجی اغلب با انرژی، هیجان، و خلاقیت مرتبط است و در بسیاری از فرهنگ‌ها به عنوان رنگی گرم و تحریک‌کننده شناخته می‌شود.

روانشناسی رنگ نارنجی در لباس چیست؟ 

در روانشناسی رنگ‌ها، هر رنگ تأثیرات خاصی بر روحیه و احساسات افراد دارد و رنگ نارنجی نیز از این قاعده مستثنی نیست. وقتی کسی لباسی به رنگ نارنجی می‌پوشد، معمولاً پیام‌های خاصی را از طریق آن رنگ به دیگران منتقل می‌کند. در زیر به برخی از تاثیرات و معانی روانشناختی رنگ نارنجی در لباس اشاره شده است:

1. **انرژی و نشاط**: نارنجی رنگی پرانرژی و شاداب است. پوشیدن لباس نارنجی می‌تواند نشان‌دهنده‌ی شور و هیجان و تمایل به فعالیت باشد.

لباس پلنگی یا مانتوی پلنگی، یک نوع لباس طراحی شده است که الگوی خال‌خالی پوست پلنگ را بر روی آن بازتاب می‌دهد. این نوع لباس اغلب از الگوها و طرح‌های خال‌خالی تیره و روشن تشکیل شده است و به منظور تقلید از طرح‌های پوست پلنگ ساخته می‌شود. لباس پلنگی در دهه 1960 میلادی مد شد و به شدت در دهه‌های 1970 و 1980 میلادی محبوبیت یافت. طراحان مد در آن زمان از الگوی خال‌خالی پوست پلنگ الهام گرفته و آن را در طراحی لباس‌ها به کار بردند. این الگو به طراحی لباس‌ها جذابیت و طراوت می‌بخشد و استایل وحشی و شیکی به آن می‌بخشد. دلیل ایجاد لباس پلنگی نیز به دو عامل برمی‌گردد.