مقدمه

انسان همیشه در پی دیدن بهتر بوده است؛ از تماشای ستارگان گرفته تا خواندن حروف ریز کتاب‌ها. اما وقتی چشم دچار ضعف می‌شود، چه می‌توان کرد؟
عینک پاسخی هوشمندانه به همین نیاز انسانی است: ابزاری ساده، اما تحول‌آفرین؛ ابزاری که میلیون‌ها نفر را قادر ساخته تا دنیا را با وضوح ببینند.

عینک چیست و چگونه کار می‌کند؟

عینک ابزاری است شامل یک یا دو عدسی که در یک قاب قرار گرفته‌اند و جلوی چشم پوشیده می‌شوند تا نقایص بینایی مانند دوربینی، نزدیک‌بینی یا آستیگماتیسم را اصلاح کنند.

مکانیزم علمی:

عدسی‌های عینک با شکستن (شکست دادن) مسیر پرتوهای نور، کمک می‌کنند که تصویر درست روی شبکیه (retina) چشم تشکیل شود، نه جلوتر یا عقب‌تر از آن. این کار باعث وضوح تصویر و کاهش فشار بر عضلات چشم می‌شود.

انواع اختلالات بینایی که با عینک اصلاح می‌شوند

از نخستین لقمه تا آخرین مرحله‌ی دفع

🔸 مرحلهٔ ۱: دهان – آغاز هضم

وقتی لقمه‌ای غذا وارد دهان می‌شود، فرایند گوارش آغاز می‌شود.
در دهان، دو فرایند مهم هم‌زمان رخ می‌دهد:

۱.1. جویدن (مکانیکی):

دندان‌ها غذا را تکه‌تکه و خرد می‌کنند. این کار سطح غذا را افزایش می‌دهد تا آنزیم‌ها بهتر به آن دسترسی پیدا کنند.

۱.2. آغشته شدن به بزاق (شیمیایی):

غدد بزاقی (پاروتید، ساب‌ماندیبولار، ساب‌لینگوال) بزاق ترشح می‌کنند که حاوی:

• آنزیم آمیلاز بزاقی (پتیالین): برای تجزیه نشاسته به قندهای ساده‌تر

• مخاط (موکوس): برای لغزنده‌کردن غذا و شکل‌گیری لقمه (بولوس)

در پایان، لقمه‌ای نیمه‌مایع، نرم و گردشده به‌وجود می‌آید.

🔸 مرحلهٔ ۲: گلو و مری – حرکت به‌سمت معده

با بلعیدن، لقمه وارد حلق (فارینکس) می‌شود و سپس از طریق مری (ازوفاگوس) به سمت معده می‌رود.

• اپی‌گلوت (درپوش نای): هنگام بلع بسته می‌شود تا غذا وارد نای و ریه‌ها نشود.

• حرکات دودی مری (Peristalsis): انقباضات موزونی که لقمه را به پایین می‌رانند.

🔸 مرحلهٔ ۳: معده – جایی برای هضم پروتئین

کشف‌های علمی درباره‌ی یکی از مرموزترین رفتارهای زنده‌ها

مقدمه: چرا اصلاً می‌خوابیم؟

ما یک‌سوم عمرمان را در خواب سپری می‌کنیم. حتی موجوداتی که مدام در خطر شکار شدن هستند — مانند موش یا آهو — باز هم باید بخوابند.
اگر خواب فقط برای «استراحت» بود، چرا مغز در خواب به شدت فعال است؟
و چرا نداشتن خواب، کشنده است؟

در دهه‌های اخیر، علم نشان داده که خواب نه‌تنها استراحت نیست، بلکه یکی از پرمصرف‌ترین و حیاتی‌ترین فعالیت‌های مغز و بدن است.

بخش اول: خواب چطور کار می‌کند؟

خواب چند مرحله دارد:

1. NREM (خواب بدون حرکات سریع چشم):

   • مرحلهٔ آرام‌سازی و کند شدن فعالیت مغز

   • بدن استراحت می‌کند، فشار خون و ضربان قلب کاهش می‌یابد

2. REM (خواب با حرکات سریع چشم):

   • زمان رؤیا دیدن

   • مغز به اندازه‌ی بیداری فعال است

   • حافظه و احساسات بازسازی می‌شوند

این چرخه‌ها در طول شب چندین بار تکرار می‌شوند، و هرکدام نقش خاصی در فرآیندهای روانی و زیستی دارند.

چرا برخی حیوانات هرگز سرطان نمی‌گیرند؟

راز بدن فیل، نهنگ، کوسه و موش کور برهنه

مقدمه: تناقضی به نام پارادوکس پتو

وقتی به سرطان فکر می‌کنیم، معمولاً انتظار داریم که هرچه بدن بزرگ‌تر و سلول‌های بیشتری داشته باشد، خطر سرطان هم بیشتر باشد. اما دانشمندان با یک شگفتی روبه‌رو شدند:
🔍 فیل‌ها، نهنگ‌ها و برخی جانوران بزرگ‌تر، نسبت به انسان‌ها کمتر دچار سرطان می‌شوند — پدیده‌ای که به نام پارادوکس پتو (Peto’s Paradox) شناخته می‌شود.

اما چرا؟ آیا بدن این حیوانات قدرتی دارد که ما از آن بی‌خبریم؟ آیا می‌توانیم از آن برای درمان سرطان استفاده کنیم؟

بخش اول: اساس ماجرا – چرا سرطان به وجود می‌آید؟

سرطان از جایی آغاز می‌شود که یک سلول، کنترل رشد خود را از دست می‌دهد.
در طول عمر هر انسان، تریلیون‌ها بار تقسیم سلولی رخ می‌دهد، و با هر تقسیم، خطر جهش ژنتیکی و سرکشی سلول‌ها بیشتر می‌شود.

در نگاه اول، حیواناتی مثل فیل‌ها که بدن‌هایی بسیار بزرگ‌تر و عمر طولانی‌تری دارند، باید بیشتر دچار سرطان شوند. اما آمارها خلاف این را نشان می‌دهند.

بخش دوم: فیل‌ها – غول‌های ضدسرطان

از ژن‌های خاموش تا صدای اجداد در رگ‌های ما

«ما فقط شبیه پدر و مادرمان نیستیم؛ بلکه حامل پیام‌های هزاران نسل قبل‌تر از آن‌ها نیز هستیم.»

🔹 مقدمه: وراثت، پل بین نسل‌ها

همه‌چیز از یک شباهت آغاز می‌شود.
چشم‌های کودک شبیه مادرش است، قد و قامتش مثل پدر، و خندیدنش یادآور مادربزرگ.
اما آنچه ما به‌عنوان «شباهت خانوادگی» می‌شناسیم، در واقع نتیجه‌ی یک فرایند دقیق، پیچیده و حیرت‌انگیز است به نام وراثت یا ارث‌بری ژنتیکی.

وراثت، یعنی انتقال اطلاعات زیستی از یک نسل به نسل بعد.
فرایندی که نه‌تنها تعیین می‌کند چه شکلی باشیم، بلکه بسیاری از بیماری‌ها، رفتارها، توانایی‌ها و حتی گرایش‌ها را نیز در خود ذخیره دارد.

در این مقاله، با سفری از قرن‌ها قبل تا دل سلول‌ها، وراثت را از منظر علمی، تاریخی، تکاملی و انسانی بررسی می‌کنیم.

🧠 فصل اول: وراثت یعنی چه؟

مقدمه

تقریباً همه‌ی ما بارها تجربه کرده‌ایم که بخشی از بدنمان – مثلاً پشت، گردن، انگشتان یا کمر – احساس سنگینی، سفتی یا «قلمبه شدن» دارد. انگار آن ناحیه «گیر» کرده و باید چیزی در آن «باز» شود. این وضعیت که در زبان فارسی به آن «قولنج» می‌گویند، معمولاً با یک حرکت خاص – مانند کشیدن، چرخاندن یا فشار دادن – برطرف می‌شود و با صدایی ناگهانی و تیز مانند «تق» یا «ترق» همراه است.

در ادامه، خواهیم دید که این پدیده از نظر علمی چیست، چرا رخ می‌دهد، آیا مضر است یا خیر، چه تفاوتی با دیگر صداهای بدن دارد، و آیا شکستن آن فایده‌ای دارد یا نه.

تعریف دقیق قولنج

قولنج به وضعیتی گفته می‌شود که فرد در یکی از مفاصل یا نواحی متحرک بدن خود (مانند مفاصل انگشتان، مهره‌های پشت، شانه یا گردن) احساس سفتی، فشار، پُری یا گیر کردن می‌کند، به‌طوری‌که گاهی حتی حس می‌کند آن ناحیه «باد کرده» یا «قلمبه» شده است. این وضعیت با انجام یک حرکت کششی یا فشاری خاص برطرف می‌شود، اغلب با صدایی واضح همراه است، و معمولاً احساس سبکی، راحتی یا رهایی به فرد می‌دهد.

خستگی چیست؟ نگاهی عمیق به سازوکارهای زیستی، روانی و تکاملی یک سیگنال هشداردهنده

مقدمه:

خستگی یکی از آشناترین تجربه‌های انسانی است. همه ما آن را حس کرده‌ایم: سنگینی در بدن، کُندی ذهن، کاهش انگیزه و میل به توقف. اما خستگی فقط یک حس گذرا نیست. این پدیده پیچیده، حاصل همکاری مغز، بدن، هورمون‌ها، متابولیسم، و حتی حافظهٔ تکاملی ماست. در این مقاله، خستگی را از منظرهای گوناگون بررسی می‌کنیم: از سازوکارهای سلولی و مغزی گرفته تا نقش آن در زندگی روزمره و بقای گونه ما.

بخش اول: خستگی چیست؟ تعریف و انواع

خستگی (Fatigue) حالتی ذهنی و جسمی است که با کاهش ظرفیت عملکرد، انگیزه و تمرکز همراه است. برخلاف خواب‌آلودگی که بیشتر به نیاز بدن به خواب اشاره دارد، خستگی می‌تواند حتی پس از استراحت هم ادامه یابد و ابعاد مختلفی داشته باشد.

عصب‌ها (Nerves) بخشی اساسی از سیستم عصبی هستند که پیام‌های الکتروشیمیایی را بین مغز، نخاع و سایر اندام‌های بدن منتقل می‌کنند. این ساختارهای رشته‌ای، امکان حرکت، حس کردن محیط و حتی تفکر را فراهم می‌کنند. بدون عصب‌ها، ارتباط بین اندام‌ها و مغز غیرممکن می‌شد.

ساختار عصب

هر عصب از هزاران رشته میکروسکوپی به نام آکسون (Axon) تشکیل شده که توسط بافت پیوندی محافظت می‌شوند. ساختار کلی آن شامل:

1. نورون‌ها (سلول‌های عصبی): واحدهای پایه انتقال پیام.

2. آکسون: رشته بلندی که پیام عصبی را منتقل می‌کند.

3. غلاف میلین: پوشش چربی دور آکسون که سرعت انتقال پیام را افزایش می‌دهد.

طب سنتی (Traditional Medicine) به مجموعه‌ای از روش‌ها و درمان‌های به‌کار رفته در فرهنگ‌های مختلف از جمله ایران، چین و هند گفته می‌شود که بر اساس استفاده از گیاهان دارویی، مواد طبیعی، طب فشاری و سایر شیوه‌های درمانی بدون استفاده از داروهای شیمیایی استوار است. این روش‌ها معمولاً بر تعادل و هماهنگی بدن و روح تأکید دارند و بسیاری از آن‌ها از تجربیات نسل‌های گذشته منتقل شده‌اند. طب سنتی همچنان در بسیاری از کشورهای جهان به‌عنوان یک روش مکمل یا جایگزین برای درمان بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

طب سنتی: تعریف، تاریخچه، فواید، مضرات و انواع آن

تعریف طب سنتی

طب سنتی (Traditional Medicine) به مجموعه دانش، مهارتها و روشهای درمانی گفته میشود که بر اساس تجربیات، باورها و فرهنگهای مختلف جوامع در طول قرنها شکل گرفته است. این طب اغلب از گیاهان دارویی، مواد معدنی، حیوانی و روشهای طبیعی مانند ماساژ، حجامت و انرژی درمانی برای پیشگیری و درمان بیماریها استفاده میکند.

سکسکه چیست؟ بررسی علمی، علل و روش‌های درمان

۱. تعریف سکسکه

سکسکه (Hiccup) انقباضات ناگهانی، غیرارادی و مکرر دیافراگم (پرده عضلانی زیر ریه‌ها) است که با بسته شدن سریع تارهای صوتی همراه می‌شود و صدای متمایز "هق" ایجاد می‌کند. این واکنش یک رفلکس عصبی محسوب می‌شود.

۲. مکانیسم فیزیولوژیک

• ۱. تحریک عصب فرنیک (عصب اصلی دیافراگم)

• ۲. انقباض ناگهانی دیافراگم

• ۳. بسته شدن سریع گلوتیس (دهانه حنجره)

• ۴. تولید صدای مشخص سکسکه

۳. علل شایع سکسکه

الف) علل معمول و بی‌خطر