کتاب بهرام

خواب REM (حرکت سریع چشم) و ویژگی‌های آن

خواب یا حرکت سریع چشم (REM Sleep) یکی از مراحل مهم خواب در پستانداران است که ویژگی‌های خاصی دارد و نقش حیاتی در فرآیندهای بیولوژیکی و روانی ایفا می‌کند. در این مقاله به بررسی ویژگی‌ها، تفاوت‌ها و اهمیت خواب REM می‌پردازیم.

۱. تعریف خواب REM

خواب REM به مرحله‌ای از خواب اشاره دارد که در آن بدن در حالت خواب عمیق به سر می‌برد، اما فعالیت مغز به گونه‌ای است که شبیه به حالت بیداری است. این مرحله از خواب معمولاً با حرکات سریع چشم (Rapid Eye Movements) مشخص می‌شود و به طور معمول در چرخه‌های خواب (Sleep Cycles) هر ۹۰ دقیقه یکبار اتفاق می‌افتد.

۲. ویژگی‌های خواب REM

• حرکات سریع چشم: در طول خواب REM، حرکات چشم به سرعت و با دوره‌های ۱۰ تا ۲۰ ثانیه‌ای رخ می‌دهد. این حرکات به نوعی با فعالیت‌های مغزی و رویاهای (Dreams) در حال وقوع مرتبط هستند.
• افزایش ضربان قلب: ضربان قلب در این مرحله به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد و به سطحی نزدیک به زمان بیداری می‌رسد.
• افزایش سوخت و ساز مغز: میزان سوخت و ساز مغز در خواب REM به حدی می‌رسد که با زمان بیداری قابل مقایسه است.
• فلج عضلانی: در این مرحله، بدن تقریباً به‌طور کامل فلج می‌شود، به جز قلب، دیافراگم، ماهیچه‌های چشم و ماهیچه‌های صاف (مانند ماهیچه‌های روده‌ها و رگ‌های خونی). این فلج عضلانی به جلوگیری از انجام حرکات فیزیکی در خواب و آسیب به خود کمک می‌کند.

۳. تفاوت خواب REM و خواب غیر REM

خواب غیر REM (Non-REM Sleep) به مرحله‌ای از خواب اشاره دارد که در آن حرکات چشم به کلی متوقف می‌شود. ویژگی‌های خواب غیر REM شامل موارد زیر است:

• کاهش فعالیت مغزی: در این مرحله، مغز به شدت نافعال است و میزان سوخت و ساز مغز بین ۲۵ تا ۳۰ درصد کاهش می‌یابد.
• کاهش ضربان قلب و تنفس: ضربان قلب و تنفس به میزان چشمگیری کاهش می‌یابد و بدن در حالت آرمیدگی عمیق قرار می‌گیرد.
• آرامش عضلانی: ماهیچه‌ها به طور کامل آرام می‌شوند و بدن در حالت استراحت عمیق به سر می‌برد.

به طور کلی، مشخصهٔ اصلی خواب غیر REM وجود مغزی نافعال در بدنی بسیار آرمیده است، در حالی که ویژگی عمدهٔ خواب REM وجود مغزی کاملاً بیدار در بدنی کم و بیش فلج است.

۴. اهمیت خواب REM

خواب REM برای فرآیندهای مختلف بیولوژیکی و روانی ضروری است. برخی از اهمیت‌های خواب REM عبارتند از:

• تقویت حافظه: خواب REM به تقویت و پردازش اطلاعات و خاطرات کمک می‌کند.
• تولید رویا: اکثر رؤیاها در این مرحله از خواب روی می‌دهند و این می‌تواند به پردازش احساسات و تجربیات کمک کند.
• تعادل عاطفی: خواب REM نقش مهمی در تنظیم احساسات و کاهش استرس دارد.

۵. تاریخچه کشف خواب REM

خواب REM در سال ۱۹۵۲ توسط دو دانشمند به نام‌های آزرینسکی (Aserinsky) و کلایتمن (Kleitman) کشف شد. این کشف به درک بهتر از مراحل خواب و اهمیت آن‌ها در سلامت روان و جسم کمک کرد.

نتیجه‌گیری

خواب REM به عنوان یکی از مراحل حیاتی خواب، نقش کلیدی در فرآیندهای شناختی و عاطفی ایفا می‌کند. درک ویژگی‌ها و اهمیت این مرحله می‌تواند به بهبود کیفیت خواب و سلامت عمومی افراد کمک کند. خواب REM نه تنها به تقویت حافظه و پردازش اطلاعات کمک می‌کند، بلکه به تنظیم احساسات و کاهش استرس نیز کمک می‌نماید.