کتاب بهرام

تفسیر رباعی شمارهٔ ۱۶۷ خیام

متن شعر:

پیری دیدم به خانهٔ خماری

گفتم نکنی ز رفتگان اخباری؟

گفتا: می خور! که همچو ما بسیاری

رفتند و خبر باز نیامد باری!

رباعیات خیام

تفسیر و تحلیل شعر:

این رباعی خیام به موضوعاتی چون پیری، زندگی، مرگ و لذت‌جویی در دنیای فانی می‌پردازد. خیام با استفاده از گفتگویی بین خود و یک پیر، به فلسفهٔ زندگی و ناپایداری آن اشاره می‌کند. بیایید هر بیت را به تفصیل بررسی کنیم:

بیت اول:

پیری دیدم به خانهٔ خماری

گفتم نکنی ز رفتگان اخباری؟

در این بیت، خیام به دیدار یک پیر در خانه‌ای که به نظر می‌رسد به خماری (نوشیدن شراب) تعلق دارد، اشاره می‌کند. او از پیر می‌پرسد که آیا خبری از رفتگان (کسانی که از دنیا رفته‌اند) دارد. این سؤال نشان‌دهندهٔ کنجکاوی خیام دربارهٔ سرنوشت انسان‌ها و آنچه پس از مرگ می‌گذرد، است.

بیت دوم:

گفتا: می خور! که همچو ما بسیاری

رفتند و خبر باز نیامد باری

در این بیت، پیر به خیام پاسخ می‌دهد که به جای فکر کردن به رفتگان و سرنوشت آن‌ها، بهتر است که از زندگی لذت ببرد و می‌نوشد. او می‌گوید که بسیاری مانند او رفته‌اند و هیچ خبری از آن‌ها به دست نیامده است. این بیان به نوعی به یأس و ناامیدی از دانستن آنچه پس از مرگ می‌گذرد، اشاره دارد و به خیام یادآوری می‌کند که باید از لحظات زندگی بهره‌برداری کند و به لذت‌های دنیوی توجه کند.

نتیجه‌گیری

این رباعی خیام، با زبانی عمیق و فلسفی، به ما یادآوری می‌کند که زندگی کوتاه و ناپایدار است و بهتر است به جای نگرانی دربارهٔ مرگ و رفتگان، از زندگی و لذت‌های آن بهره‌برداری کنیم. خیام با دعوت به نوشیدن و شاد زیستن، به ما می‌آموزد که باید از هر لحظهٔ زندگی استفاده کنیم و به زیبایی‌های آن توجه کنیم. این نوع نگرش به زندگی و مرگ، از ویژگی‌های بارز شعر خیام است که او را به یکی از بزرگ‌ترین شاعران فلسفی تاریخ تبدیل کرده است.