کتاب بهرام

تفسیر رباعی شمارهٔ ۱۶۸ خیام

متن شعر:

تا چند حدیث پنج و چار ای ساقی

مشکل چه یکی چه صد هزار ای ساقی

خاکیم همه، چنگ بساز ای ساقی

بادیم همه، باده بیار ای ساقی

رباعیات خیام

تفسیر و تحلیل شعر:

این رباعی خیام به موضوعاتی چون زندگی، مرگ، و لذت‌جویی در دنیای فانی می‌پردازد. خیام با زبانی ساده و در عین حال عمیق، به ما یادآوری می‌کند که زندگی کوتاه و ناپایدار است و باید از لحظات آن بهره‌برداری کنیم. بیایید هر بیت را به تفصیل بررسی کنیم:

بیت اول:

تا چند حدیث پنج و چار ای ساقی

مشکل چه یکی چه صد هزار ای ساقی

در این بیت، خیام به بحث‌های فلسفی و جدل‌های بی‌پایان اشاره می‌کند. “حدیث پنج و چار” به نوعی به مباحث و گفت‌وگوهای پیچیده و بی‌پایان در مورد زندگی و مرگ اشاره دارد. او از ساقی (که نماد نوشیدن و لذت‌جویی است) می‌خواهد که به جای این بحث‌ها، به او باده بدهد. این بیان نشان‌دهندهٔ یأس و ناامیدی از مباحث فلسفی و تأملات بی‌پایان است و دعوت به لذت‌جویی و زندگی در لحظه را به تصویر می‌کشد.

بیت دوم:

خاکیم همه، چنگ بساز ای ساقی

بادیم همه، باده بیار ای ساقی

در این بیت، خیام به حقیقت وجود انسان‌ها اشاره می‌کند که در نهایت همه ما به خاک برمی‌گردیم. او می‌گوید که ما در این دنیا از خاک ساخته شده‌ایم و در عین حال مانند باد هستیم که ناپایدار و زودگذر است. به همین دلیل، او از ساقی می‌خواهد که چنگ (آلت موسیقی) بسازد و باده بیاورد. این دعوت به جشن و شادی، به نوعی به ما یادآوری می‌کند که باید از زندگی و لحظات آن لذت ببریم، زیرا زندگی کوتاه و ناپایدار است.

نتیجه‌گیری

این رباعی خیام، با زبانی عمیق و فلسفی، به ما یادآوری می‌کند که زندگی باید با شادی و لذت همراه باشد و از جدل‌های بی‌پایان و مباحث فلسفی دوری کنیم. خیام با دعوت به نوشیدن و لذت‌جویی، به ما می‌آموزد که باید از هر لحظهٔ زندگی بهره‌برداری کنیم و به زیبایی‌های آن توجه کنیم. این نوع نگرش به زندگی و مرگ، از ویژگی‌های بارز شعر خیام است که او را به یکی از بزرگ‌ترین شاعران فلسفی تاریخ تبدیل کرده است.