کتاب بهرام

زندگی و آثار امیر هوشنگ ابتهاج (ه. ا. سایه)

امیر هوشنگ ابتهاج، معروف به ه. ا. سایه، از شاعران و پژوهشگران برجسته ایران بود که در تاریخ ۶ اسفند ۱۳۰۶ در رشت به دنیا آمد و در ۱۹ مرداد ۱۴۰۱ در کلن آلمان درگذشت. او با آثار خود در عرصه شعر و ادبیات فارسی شناخته می‌شود و یکی از شاعران تأثیرگذار دوران معاصر ایران به حساب می‌آید.

شروع زندگی و تحصیلات

ابتهاج در یک خانواده بهایی متولد شد. پدرش، آقاخان ابتهاج، پزشک و مدیر بیمارستان پورسینای رشت بود و مادرش فاطمه رفعت نام داشت. دوران ابتدایی خود را در رشت گذراند و سپس به تهران رفت تا در دبیرستان تحصیل کند. در همین دوران، نخستین مجموعه شعر خود به نام «نخستین نغمه‌ها» را در سال ۱۳۲۵ منتشر کرد.

عشق و الهام‌های ادبی

در دوران جوانی، ابتهاج به دختری ارمنی به نام گالیا علاقه‌مند شد و این احساسات در آثار شعر عاشقانه او انعکاس یافت. در بحبوحه بحران‌های سیاسی و اجتماعی ایران، او شعری به نام «دیرست گالیا» سرود که اشاره‌ای به روابط عاشقانه‌اش داشت.

فعالیت‌های هنری و ادبی

ابتهاج در سال ۱۳۴۶ در جشن هنر شیراز در کنار آرامگاه حافظ به شعرخوانی پرداخت که این رویداد با استقبال بسیاری روبه‌رو شد. او از بنیان‌گذاران انجمن ادبی «شمع سوخته» بود و با بزرگان ادبیات ایران نظیر نیما یوشیج، احمد شاملو و سیاوش کسرایی همکاری داشت. اشعار او توسط هنرمندانی همچون محمدرضا شجریان و حسین قوامی اجرا شده است. برخی از تصنیف‌های معروف او مانند «سپیده» و «تو ای پری کجایی» هنوز در یادها باقی مانده‌اند.

مهاجرت و زندگی در خارج از ایران

در سال ۱۳۶۶، ابتهاج به همراه خانواده‌اش به آلمان مهاجرت کرد. با این حال، او همچنان به ایران سفر می‌کرد و در این دوران در شرکت دولتی سیمان تهران به عنوان مدیرکل فعالیت می‌کرد. او در کنار شغل خود به پژوهش‌های ادبی و حافظ‌شناسی ادامه داد.

آثار و پژوهش‌ها

یکی از مهم‌ترین آثار ابتهاج، تصحیح غزل‌های حافظ با عنوان «حافظ به سعی سایه» است که در سال ۱۳۷۲ منتشر شد. او سال‌ها بر این اثر کار کرد و آن را به همسرش تقدیم نمود. همچنین خانه شخصی او در تهران که به «خانه ارغوان» شهرت دارد، به ثبت سازمان میراث فرهنگی رسید. این نام‌گذاری به دلیل درخت ارغوان معروفی است که در حیاط خانه وجود داشت و ابتهاج شعری به نام «ارغوان» برای آن درخت سروده بود.

جوایز و تقدیرها

ابتهاج در طول زندگی‌اش جوایز و تقدیرهای زیادی دریافت کرد. از جمله در مهر ۱۳۹۵ جایزه ادبی و تاریخی محمود افشار یزدی و در مهر ۱۳۹۷ نشان عالی «هنر برای صلح» را از آن خود ساخت.

درگذشت

امیر هوشنگ ابتهاج در ۱۹ مرداد ۱۴۰۱ به دلیل نارسایی کلیه و کهولت سن درگذشت. مراسم خاکسپاری او در باغ محتشم رشت با حضور خانواده و دوستدارانش برگزار شد.

نتیجه‌گیری

امیر هوشنگ ابتهاج با آثار خود تأثیر عمیقی بر ادبیات معاصر ایران گذاشت و نامش همچنان در دل علاقه‌مندان شعر و ادب زنده است. او نماد عشق، درد و زیبایی در کلام بود و آثارش الهام‌بخش نسل‌های آینده خواهد بود.