مجدالدین ابوالحسن کسایی مروزی یکی از شاعران برجسته ایرانی در نیمهٔ دوم سده چهارم هجری و آغاز سده پنجم هجری است. وی در سال ۳۴۱ هجری قمری در مرو به دنیا آمد و در سال ۳۹۴ هجری قمری در همان شهر درگذشت. کسایی از شاعران شناخته‌شده دورهٔ سامانیان و اوایل دورهٔ غزنویان بود و در نخشب (نسف، نزدیک به بخارا) زندگی می‌کرد. در این دوران، بسیاری از شاعران ایرانی در شهرهای خراسان به ویژه مرو و بخارا فعال بودند و فرهنگ و ادبیات فارسی در این مناطق رونق داشت.
زندگی‌نامه و دوران زندگی
کسایی مروزی در خانواده‌ای ایرانی در مرو، یکی از کهن‌ترین و مهم‌ترین شهرهای خراسان، به دنیا آمد. مرو در دوره‌های مختلف تاریخ ایران، از جمله دوران ساسانیان و اسلامی، مرکز فرهنگ و علم بود و در دوران کسایی نیز همچنان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود. این شهر نه تنها در زمان ساسانیان، بلکه پس از ورود اسلام به ایران نیز به عنوان مرکز علمی و ادبی برجسته شناخته می‌شد.
تاریخ تولد کسایی طبق گفتهٔ خود او در مطلع قصیدهٔ معروفش، روز چهارشنبه ۲۷ شوال سال ۳۴۱ هجری ثبت شده است. در این قصیده که به زبان عربی و با موضوع توحید سروده شده، او از ورود خود به جهان و آغاز فعالیت‌هایش به عنوان شاعر سخن می‌گوید. تاریخ وفات او به‌طور دقیق مشخص نیست، اما از اشعار و قصایدی که در پنجاه‌سالگی خود سروده، می‌توان نتیجه گرفت که وی در پس از سال ۳۹۰ هجری درگذشته است.
اشعار و تأثیرات ادبی
کسایی در عرصهٔ شعر فارسی آثار متعددی از خود بر جای گذاشته است. از جمله آثار مهم او، قصیدهٔ لامیه است که با زبان عربی سروده شده و سپس به فارسی و ترکی ترجمه شده است. این قصیده موضوع توحید را بررسی می‌کند و به یکی از آثار برجستهٔ ادبیات فارسی تبدیل شده است.
کسایی به عنوان شاعری ایرانی در دورهٔ سامانیان، که در آن زمان فارسی زبان اصلی فرهنگ و ادب ایران بود، تأثیر زیادی بر شاعران معاصر خود داشت. او در نخشب (نسف) ساکن بود و نامش در بین شاعران نسف ذکر شده است. در آثار متاخرانی مانند نظامی عروضی و باخرزی، اشاره‌هایی به کسایی و آثار او دیده می‌شود که نشان‌دهندهٔ جایگاه ویژهٔ او در دنیای ادبیات فارسی است.
مرو: زادگاه و نقش تاریخی
مرو، زادگاه کسایی، یکی از مهم‌ترین شهرهای تاریخی ایران است که در دوره‌های مختلف تاریخ، از جمله دورهٔ ساسانیان و اسلامی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. در دوران ساسانیان، مرو برای دفاع در برابر هجوم ترکان نقش اساسی داشت و در دوران اسلامی نیز مرکز مهمی در خراسان به شمار می‌رفت. مرو همچنین مرکز قیام ابومسلم بود و در آن کاخی برای حکومت ساخته شد. حتی مأمون عباسی نیز هنگامی که حاکم خراسان بود در این شهر اقامت داشت.
در دوران کسایی، این شهر همچنان به عنوان یک مرکز فرهنگی و علمی با اهمیت باقی مانده بود. شاعران بزرگی از این شهر برخاستند و کسایی نیز یکی از برجسته‌ترین آنها بود. در قرن سوم و چهارم هجری، شاعران زیادی از مرو به شهرت رسیدند و بسیاری از آثار ادبی در این دوران در این شهر خلق شد.
جمع‌بندی
مجدالدین ابوالحسن کسایی مروزی یکی از شاعران برجستهٔ دوران سامانیان و غزنویان بود که در مرو به دنیا آمد و آثارش تأثیر زیادی بر ادبیات فارسی گذاشت. او در شهر نخشب زندگی می‌کرد و اشعارش در قالب قصاید و دیگر انواع شعر فارسی به‌ویژه در موضوعات دینی و توحید به جا مانده است. در کنار فعالیت‌های ادبی خود، کسایی در شهری زندگی می‌کرد که از لحاظ فرهنگی و تاریخی نقش بزرگی در تمدن اسلامی و ایرانی داشت و همچنان یکی از مهم‌ترین مراکز علمی و ادبی در دورهٔ خود بود.