آیا اختاپوس دو زیست است؟ اختاپوسها دوزیست (آمفیبی) نیستند. آنها متعلق به گروه نرمتنان (Mollusca) و تحت رده سرپایان (Cephalopoda) هستند. اختاپوسها موجودات دریایی هستند و تمام زندگی خود را در آبهای شور اقیانوسها و دریاها سپری میکنند. آنها برای تنفس به آب نیاز دارند و از طریق آبششهای خود اکسیژن دریافت میکنند.
دو زیست ها (آمفیبیها)، از جمله قورباغهها، سمندرها و برخی دیگر از دوزیستان، موجوداتی هستند که میتوانند هم در آب و هم در خشکی زندگی کنند. این توانایی به آنها اجازه میدهد بخشهایی از زندگی خود را در محیطهای آبی و بخشهایی را در محیطهای خشکی بگذرانند.
اما اختاپوسها چنین قابلیتهایی ندارند و نیازمند محیط آبی برای بقا و انجام فرآیندهای زیستی خود هستند. بنابراین، اختاپوسها آمفیبی نیستند و فقط در زیستگاههای دریایی یافت میشوند.
چرا به اختاپوس می گویند هشت پا؟
اختاپوسها موجودات دریایی جذابی هستند که به خاطر داشتن هشت پا یا بازو مشهورند. این جانوران ویژگیهای جالبی دارند که شناختنشان خالی از لطف نیست:
1. هشت بازو: اختاپوسها هشت بازو دارند که هر کدام دارای مکندههایی هستند. این مکندهها به آنها کمک میکنند تا غذا را بگیرند، حرکت کنند و حتی با محیط اطراف تعامل داشته باشند.
2. استتار: اختاپوسها توانایی تغییر رنگ و بافت پوست خود را دارند که به آنها کمک میکند با محیط اطرافشان استتار کنند و از دید شکارچیان پنهان بمانند.
3. هوش بالا: اختاپوسها از هوشمندترین بیمهرگان هستند. آنها قادرند مشکلات پیچیده را حل کنند، از ابزارها استفاده کنند و حتی از مخازن آزمایشگاهی فرار کنند.
4. جوهر افشانی: وقتی اختاپوسها احساس خطر میکنند، میتوانند جوهری سیاه از خود ترشح کنند. این جوهر نه تنها شکارچیان را گیج میکند بلکه به اختاپوس اجازه میدهد تا سریعاً فرار کند.
5. بدون اسکلت: اختاپوسها اسکلت داخلی یا خارجی ندارند، که به آنها انعطافپذیری بالایی میدهد و اجازه میدهد از فضاهای بسیار تنگ عبور کنند.
6. زیستگاه: اختاپوسها در انواع مختلف زیستگاههای دریایی یافت میشوند، از آبهای گرمسیری تا آبهای سرد قطبی.
7. تغذیه: اختاپوسها رژیم غذایی متنوعی دارند که شامل ماهیها، سختپوستان و نرمتنان دیگر میشود. آنها شکارچیان ماهری هستند و از بازوها و مکندههای قویشان برای گرفتن طعمه استفاده میکنند.
8. تولید مثل: بعد از جفتگیری، ماده تخمها را در مکانی امن قرار میدهد و از آنها مراقبت میکند تا زمانی که نوزادان از تخم بیرون بیایند. بعد از این فرآیند، معمولاً مادهها میمیرند. این نکات نمایی کلی از اختاپوسها و ویژگیهای جالبشان ارائه میدهد.
آیا هشت پا جزو مهره داران است؟
خیر، هشتپا (اختاپوس) جزو مهرهداران نیست. اختاپوسها از بیمهرگان بوده و به گروه نرمتنان تعلق دارند. نرمتنان شامل حیواناتی هستند که بدنی نرم و بدون اسکلت داخلی یا خارجی دارند. اختاپوسها همچنین به زیرگروه سرپایان (Cephalopoda) تعلق دارند که شامل جانورانی چون ماهی مرکب و ناتیلوس نیز میشود.
ویژگیهای مهم اختاپوسها که نشاندهنده بیمهرگی آنهاست عبارتند از:
1. بدن نرم: اختاپوسها بدنی کاملاً نرم و انعطافپذیر دارند.
2. عدم وجود اسکلت: آنها هیچ اسکلت داخلی یا خارجی ندارند.
3. سرپایان: این گروه نرمتنان دارای بازوهای متعددی هستند که مستقیماً به سر متصلاند.
بنابراین، اختاپوسها برخلاف مهرهداران که ستون فقرات و اسکلت داخلی دارند، جزء بیمهرگان محسوب میشوند.
بله، هشتپا (اختاپوس) توانایی تغییر رنگ خود را دارد. این قابلیت به آنها اجازه میدهد تا با محیط اطرافشان استتار کنند، از شکارچیان پنهان شوند و همچنین در ارتباطات اجتماعی و نمایشهای جفتیابی شرکت کنند. اختاپوسها از سلولهای خاصی به نام سلول های رنگدانه ای (Chromatophores)، لوسوفورها (Leucophores) و ایریدوفورها (Iridophores) برای تغییر رنگ استفاده میکنند.
1. سلول های رنگ دانه ای یا کروماتوفورها: این سلولها حاوی رنگدانههایی هستند و با انقباض و انبساط عضلات کوچک اطرافشان میتوانند رنگهای مختلفی ایجاد کنند.
2. لوسوفورها: این سلولها نور را منعکس میکنند و به اختاپوسها کمک میکنند تا به رنگ سفید یا روشنتر تبدیل شوند.
3. ایریدوفورها: این سلولها نور را بازتاب میدهند و میتوانند رنگهای متالیک مانند نقرهای، طلایی، و آبی ایجاد کنند.
این توانایی تغییر رنگ نه تنها به عنوان یک ابزار دفاعی عمل میکند بلکه برای ارتباطات نیز استفاده میشود. برای مثال، اختاپوسها میتوانند با تغییر رنگ و الگوهای پوست خود پیامهای مختلفی به دیگران ارسال کنند، مانند هشدار دادن به دیگر اختاپوسها یا جذب جفت.
آیا هشت پا برای انسان خطرناک است؟
هشتپاها (اختاپوسها) به طور کلی برای انسانها خطرناک نیستند و معمولاً موجوداتی خجالتی هستند که از مواجهه با انسانها پرهیز میکنند. با این حال، برخی از گونههای اختاپوسها دارای زهرهایی قوی هستند که میتوانند برای انسانها خطرناک باشند.
یکی از مشهورترین و خطرناکترین گونهها، اختاپوس حلقهآبی (Blue-ringed octopus) است که در آبهای اقیانوس آرام و هند یافت میشود. زهر این گونه حاوی تتروتوکسین (Tetrodotoxin) است که یک نوروتوکسین بسیار قوی است. سم این اختاپوس میتواند باعث فلج تنفسی و حتی مرگ شود اگر به سرعت درمان نشود. مهم است که بدانیم نیش این اختاپوس بسیار دردناک نیست و ممکن است فرد آسیبدیده تا زمانی که علائم جدی ظاهر شوند، متوجه نیش نشود.
با این وجود، بیشتر هشتپاها مسالمتآمیز هستند و ترجیح میدهند از رویارویی با انسانها اجتناب کنند. در مواقع نادر که اختاپوسهای غیرحلقهآبی احساس تهدید کنند، ممکن است از منقار خود برای دفاع استفاده کنند، اما این نیشها معمولاً خطر جدی برای انسان ندارند.
به طور کلی، اگر هنگام غواصی یا شنا با هشتپا مواجه شدید، بهتر است به آنها احترام بگذارید و از تحریک یا دست زدن به آنها پرهیز کنید تا از هر گونه حادثه ناخواسته جلوگیری شود.
آیا خون هشت پا یا اختاپوس به رنگ آبی است؟
بله، خون هشتپاها (اختاپوسها) به رنگ آبی است. این اختلاف رنگ به دلیل وجود یک پروتئین به نام هموسیانین در خون آنها است. هموسیانین حاوی مس است که وقتی با اکسیژن ترکیب میشود، رنگ آبی به خون میدهد. این پروتئین به انتقال اکسیژن در بدن اختاپوسها کمک میکند، مخصوصاً در دماهای پایین و شرایط کماکسیژن که در اعماق اقیانوسها وجود دارد.
در مقابل، خون انسانها و بسیاری از حیوانات دیگر حاوی هموگلوبین است که شامل آهن است و وقتی با اکسیژن ترکیب میشود، رنگ قرمز به خون میدهد. این تفاوت در مولکولهای حامل اکسیژن نشاندهنده سازگاریهای متفاوت موجودات زنده با محیط زیست و نیازهای فیزیولوژیک آنها است.
اختاپوسها سه قلب دارند تا به آنها کمک کنند نیازهای اکسیژن و گردش خون خود را در محیط زندگیشان تامین کنند. این ساختار منحصربهفرد به نوع زندگی و فیزیولوژی خاص آنها مرتبط است. در اینجا چگونگی کارکرد این سه قلب توضیح داده میشود:
1. دو قلب شاخهای (Branchial Hearts):
- این دو قلب در نزدیکی آبششهای اختاپوس قرار دارند.
- وظیفه اصلی این قلبها پمپاژ خون بدون اکسیژن به آبششها است، جایی که خون با اکسیژن از آب غنی میشود.
2. یک قلب سیستمیک (Systemic Heart):
- این قلب وظیفه پمپاژ خون غنی از اکسیژن به بقیه بدن اختاپوس را دارد.
- پس از اینکه خون توسط قلبهای شاخهای به آبششها فرستاده و اکسیژندار شد، قلب سیستمیک آن را به تمام بافتها و اندامهای بدن پمپاژ میکند.
این سیستم گردش خون سهقلبی به اختاپوسها کمک میکند تا به طور موثر در شرایطی که اکسیژن کمتری در دسترس است، مانند اعماق اقیانوسها، زنده بمانند. همچنین، اختاپوسها معمولاً بسیار فعال هستند و به انرژی زیادی نیاز دارند، بنابراین وجود سه قلب به آنها امکان میدهد که نیازهای متابولیکی بالای خود را برآورده کنند.
دماغ اختاپوسها به اندازهای بزرگ است که میتواند عملکردهای پیچیده و حیاتی را انجام دهد. در واقع، وقتی درباره "دماغ" اختاپوس صحبت میکنیم، منظور بیشتر مغز آنهاست که در سرشان قرار دارد و بخشهای مختلفی از سیستم عصبی آنها را شامل میشود. دلایل اصلی برای بزرگ بودن مغز اختاپوسها عبارتند از:
1. هوش بالا:
- اختاپوسها به عنوان یکی از باهوشترین بیمهرگان شناخته میشوند. آنها توانایی یادگیری، حل مسئله، استفاده از ابزار و حتی نمایش رفتارهای پیچیده مانند تقلید و پنهانکاری را دارند. این سطح بالای هوش نیازمند یک مغز بزرگ و پیچیده است.
2. کنترل اندامها:
- اختاپوسها هشت بازوی بسیار منعطف دارند که هرکدام دارای تعداد زیادی مکنده هستند. این بازوها میتوانند به صورت مستقل از مغز مرکزی عمل کنند، اما همچنان نیاز به هماهنگی و کنترل دقیق دارند. بنابراین، مغز بزرگ کمک میکند تا این هماهنگی به بهترین شکل انجام شود.
3. حسگرهای پیچیده:
- اختاپوسها دارای سیستمهای حسی پیچیدهای هستند که به آنها کمک میکند محیط اطراف خود را به خوبی درک کنند. آنها میتوانند تغییرات شیمیایی در آب را تشخیص دهند، دید خوبی دارند و میتوانند با لمس دقیق اشیا را شناسایی کنند. این حسگرهای پیچیده نیاز به پردازش زیاد اطلاعات دارند که توسط مغز بزرگتر انجام میشود.
4. رفتارهای اجتماعی و تطبیقی:
- در برخی شرایط، اختاپوسها رفتارهای اجتماعی نشان میدهند و میتوانند با محیطهای مختلف به خوبی تطبیق یابند. این رفتارهای اجتماعی و تطبیقی نیازمند مغزی با قابلیت تحلیل و پردازش اطلاعات بالا است.
به طور خلاصه، مغز بزرگ اختاپوسها به آنها امکان میدهد تا رفتارهای پیچیده و هوشمندانهای را نشان دهند و با دقت و انعطافپذیری بالا با محیط خود تعامل کنند.
هشت پاها برای شکار از مهارتهای خاص خود استفاده میکنند. این موجودات شکارچیان ماهری هستند و میتوانند با روشهای مختلف غذا پیدا کنند. در زیر چند روش اصلی که هشت پاها برای شکار استفاده میکنند، توضیح داده شده است:
استفاده از بازوها: هشت پاها دارای هشت بازو هستند که میتوانند به راحتی در محیط حرکت کنند. این بازوها دارای مکشهایی هستند که به آنها اجازه میدهند تا شکار را بگیرند و به خود نزدیک کنند.
کمین و پنهانکاری: هشت پاها معمولاً در محیطهایی مانند صخرهها، گیاهان دریایی یا زیر شنها پنهان میشوند و به طور غیرقابل مشاهده منتظر میمانند تا طعمه از کنارشان عبور کند.
استفاده از سم: برخی از گونههای هشت پا دارای غدد سم هستند که میتوانند برای بیحرکت کردن شکار استفاده کنند. آنها با نیش زدن طعمه، سم را وارد بدن آن میکنند و طعمه را فلج میکنند.
حمله سریع: زمانی که طعمه در نزدیکی هشت پا قرار میگیرد، آنها به طور ناگهانی با استفاده از بازوهای خود به طعمه حمله کرده و آن را به سمت دهان خود میکشند.
هشت پا چگونه تولید مثل می کند؟
هشتپاها دارای روشهای تولید مثلی جالب و پیچیدهای هستند. تولید مثل هشتپاها شامل مراحل چندگانهای است که در زیر به آنها پرداخته میشود:
1. جفتگیری:
- در طول فصل جفتگیری، نرها و مادهها به دنبال یکدیگر میگردند. نرها برای جذب مادهها ممکن است رفتارهای نمایشی مانند تغییر رنگ یا حرکات خاصی را نشان دهند.
2. انتقال اسپرم:
- نرها یک بازوی تخصصی به نام hectocotylus دارند که با آن اسپرم را به ماده منتقل میکنند. این بازو کیسههای کوچکی حاوی اسپرم (spermatophore) را به داخل حفرهی مانتوی ماده وارد میکند. این فرآیند ممکن است دقایق تا ساعتها طول بکشد.
3. تخمگذاری:
- پس از جفتگیری، مادهها تخمهای خود را که ممکن است به چند ده هزار عدد برسد، در مکانهای محافظتشده مانند غارها یا زیر صخرهها قرار میدهند. تخمها معمولاً به صورت خوشهای و به یکدیگر متصل هستند.
4. مراقبت از تخمها:
- مادهها به شدت از تخمها مراقبت میکنند. آنها با جابهجا کردن آب تازه بر روی تخمها، جریان اکسیژن را فراهم میآورند و همچنین تخمها را از شکارچیان و انگلها محافظت میکنند. در طول این دوره، مادهها غذای کمی میخورند یا اصلاً نمیخورند و انرژی خود را صرف مراقبت از تخمها میکنند.
5. هچ شدن تخمها:
- پس از چند هفته تا چند ماه (بسته به گونه)، نوزادان هشتپا از تخمها بیرون میآیند. آنها ابتدا به شکل لارو هستند و بعد از گذراندن مرحلهی لاروی، به شکل بالغ درمیآیند.
6. مرگ ماده:
- در بسیاری از گونههای هشتپا، مادهها پس از باز شدن تخمها میمیرند. این پدیده به عنوان یک بخش طبیعی از چرخه زندگی آنها محسوب میشود.
هشتپاها برخلاف بسیاری از موجودات دریایی دیگر، مراقبت والدینی شدیدی از تخمهای خود دارند که این موضوع به بقای بهتر نسل آنها کمک میکند.
هشت پا چگونه از خود دفاع می کند؟
هشتپاها دارای چندین مکانیسم دفاعی پیچیده و موثر هستند که به آنها کمک میکند تا از خود در برابر شکارچیان محافظت کنند. این مکانیسمها شامل موارد زیر میشوند:
1. استتار:
- هشتپاها توانایی تغییر رنگ و بافت پوست خود را دارند تا با محیط اطراف خود هماهنگ شوند. این قابلیت توسط سلولهای خاصی به نام کروماتوفورها (chromatophores) و لوسوفورها (leucophores) و همچنین ارگانهای ویژهای به نام اریدوفورها (iridophores) ممکن میشود که به آنها اجازه میدهد رنگ، الگو و حتی بافت پوست خود را تغییر دهند تا در محیطهای مختلف مخفی شوند.
2. جوهرپاشی:
- یکی از معروفترین روشهای دفاعی هشتپاها جوهرپاشی است. هشتپاها کیسههای جوهری دارند که حاوی مادهای تیره رنگ است. هنگامی که احساس خطر میکنند، جوهر را به بیرون میپاشند تا دید شکارچی را مختل کرده و فرصت فرار بیشتری برای خود ایجاد کنند. برخی از گونهها نیز میتوانند جوهرهایی تولید کنند که حاوی مواد شیمیایی هستند که بوی شکار هشتپا را پخش میکنند، بنابراین شکارچیان را گیج میکنند.
3. حرکت سریع:
- هشتپاها میتوانند به سرعت شنا کنند. آنها با جتپراپالسیون (jet propulsion) حرکت میکنند، به این صورت که آب را با فشار از طریق سیفون (siphon) خود به بیرون پمپاژ میکنند و به این ترتیب به سرعت در آب پیش میروند.
4. خودبخشی:
- اگر یک هشتپا توسط شکارچی گرفتار شود، میتواند یکی از بازوهایش را رها کند تا از دست شکارچی فرار کند. بازوی از دست رفته بعداً دوباره رشد میکند. این توانایی به عنوان خودبخشی یا اتوتومی (autotomy) شناخته میشود.
5. پوست زمخت و سفت:
- برخی از گونههای هشتپا دارای پوست سخت و زمخت هستند که میتواند آنها را در برابر گازهای شکارچیان مقاومتر کند.
6. مخفی شدن:
- هشتپاها معمولاً در شکافها، غارها، و زیر صخرهها مخفی میشوند. آنها میتوانند بدن خود را متراکم کنند و وارد فضاهای بسیار کوچک شوند که بسیاری از شکارچیان قادر به دسترسی به آنها نیستند.
این مکانیسمهای دفاعی متنوع باعث شدهاند تا هشتپاها بتوانند در محیطهای دریایی مختلف به خوبی بقا کنند و از دست شکارچیان فرار کنند.
هشتپاها از طریق دو راه مختلف غذا میخورند: از طریق چرخش دهان و استفاده از توپانها.
1. چرخش دهان:
هشتپاها دارای دهانی به شکل مبتلا (بیضی) هستند که دو قوس بریده شده دارد. این دهان معمولاً در مرکز زیر بدن آنها قرار دارد. هنگامی که هشتپا غذا میخورد، از طریق این دهان میخورد و سپس غذا را به کمک دندانها و سوال مصرف میکند.
2. استفاده از توپانها:
برخی از گونههای هشتپا از توپانها برای غذاخوردن استفاده میکنند. توپانها مانند دو دستکش بزرگ هستند که بسته به نوع گونه، میتوانند حرکت کنند یا ثابت باشند. این توپانها معمولاً دارای خطوط و خطوطی از دندانهای کوچک هستند که به کمک آنها میتوانند غذاها را گرفته و به دهان خود ببرند.
از آنجا که هشتپاها مخلوطخوار هستند، آنها از مواد غذایی مختلفی از جمله ماهی، خرچنگ، کرم، حلزون و حتی کرم ماهی استفاده میکنند. هشتپاها معمولاً شکار میکنند یا بر روی جانوران کوچک شکار میکنند، اما برخی از گونهها ممکن است از طریق فیلتر کردن ذرات غذایی از آب هم مصرف کنند.
هشتپاها دارای چندین روش حرکتی هستند که به آنها امکان میدهد در محیط آبزی به خوبی حرکت کنند. این روشها شامل موارد زیر میشوند:
حرکت با استفاده از بازوها (کشیدن و هل دادن): هشتپا معمولاً با حرکت دادن بازوهای خود از یک سطح به سطح دیگر حرکت میکند. هر بازو میتواند بهطور مستقل حرکت کند، که این به آنها این امکان را میدهد که در فضاهای بسیار باریک و محدود نیز حرکت کنند. در این حالت، هشتپا بازوها را مانند پای یک انسان استفاده میکند و آنها را برای کشیدن یا هل دادن خود به جلو یا عقب به کار میگیرد.
حرکت با استفاده از جریان آب (حرکت جت): هشتپا میتواند از یک روش جالب برای حرکت استفاده کند که به آن حرکت جت میگویند. در این روش، هشتپا آب را از طریق دهانهای که در بدنش وجود دارد (به نام شیلنگ یا شیلنگ تنفسی) بیرون میفرستد. این عمل مانند یک جت آب عمل میکند و باعث میشود که هشتپا با سرعت زیادی به سمت عقب حرکت کند. این روش بهویژه هنگام فرار از شکارچیان یا برای جابجایی سریع در محیطهای وسیع مفید است.
حرکت به صورت خزنده یا دراز کشیدن: هشتپا میتواند بر روی سطحهای نرم مانند بستر دریا یا صخرهها با حرکت خزیدن یا دراز کشیدن حرکت کند. در این روش، هشتپا از بازوهای خود برای هل دادن و کشیدن خود به جلو استفاده میکند.
اختاپوسها موجودات گوشتخوار هستند و رژیم غذایی آنها شامل طیف وسیعی از موجودات دریایی میشود. بسته به نوع و محیط زیست، اختاپوسها ممکن است موارد زیر را در رژیم غذایی خود داشته باشند:
1. ماهیان کوچک:
- بسیاری از اختاپوسها از ماهیهای کوچک تغذیه میکنند که در آبهای اطراف آنها زندگی میکنند.
2. خرچنگها و سختپوستان:
- خرچنگها، لابسترها و سایر سختپوستان از منابع غذایی اصلی اختاپوسها هستند. آنها با استفاده از بازوهای قدرتمند و مکندههای خود، این موجودات را شکار میکنند و با منقار قویشان پوستههای سخت آنها را میشکنند.
3. نرمتنان:
- اختاپوسها نیز از گونههای مختلف نرمتنان مانند حلزونها و دوکفهایها تغذیه میکنند. آنها میتوانند با استفاده از بزاق سمی خود، صدفهای این موجودات را باز کنند.
4. پلیکتها:
- برخی از اختاپوسها از کرمهای دریایی مانند پلیکتها تغذیه میکنند که در بستر دریا زندگی میکنند.
5. دیگر موجودات دریایی:
- اختاپوسها ممکن است از دیگر موجودات دریایی نیز تغذیه کنند، از جمله جوجهماهیها، ستارههای دریایی، و حتی برخی گونههای دیگر اختاپوسها.
اختاپوسها شکارچیان ماهری هستند و برای شکار طعمههای خود از تاکتیکهای مختلفی استفاده میکنند. آنها میتوانند با استفاده از رنگآمیزی و تغییر شکل بدن خود را به خوبی استتار کنند و سپس با استفاده از بازوهای قوی و چسبندهشان طعمه را بگیرند. همچنین، برخی از اختاپوسها از بزاق سمی استفاده میکنند تا طعمههای خود را بیحرکت کنند و سپس آنها را مصرف کنند.
مطالب دیگر:
مطالب خواندنی در مورد اقیانوس ها
مطالب خواندنی در مورد جوجه تیغی
- ۰۲/۰۸/۱۷