کتاب بهرام

 ضرب‌المثل «شیری یا روباه» به معنای پرسش از وضعیت فرد پس از انجام یک مأموریت یا وظیفه است. این عبارت از فرد می‌پرسد که آیا با موفقیت و افتخار بازگشته است (مانند شیر)، یا با شکست و سرشکستگی (مانند روباه). این ضرب‌المثل برای سنجش نتیجه و کیفیت عملکرد فرد استفاده می‌شود.

شیری یا روباه در زبان فارسی به معنی این است که سرفراز هستی یا سر افکنده. این ضرب المثل زمانی استفاده می شود که کسی را دنبال انجام کاری فرستاده باشند یا مامور انجام کاری کرده باشند و بعد از این که شخص مامور برگردد این ضرب المثل را به عنوان سوال می پرسیم. یعنی آیا مانند شیر سرافراز برگشته ای یعنی با دست پر یا مثل روباه ترسو و خجالت زده برگشته ای و با دست خالی!

 

نقد و بررسی ضرب‌المثل «شیری یا روباه»: سنجش نتایج مأموریت‌ها

ضرب‌المثل "میوه خوب نصیب شغال می‌شود" به معنای این است که در برخی مواقع، چیزهای خوب یا فرصت‌های مناسب به کسانی می‌رسد که شاید شایستگی کمتری داشته باشند. این ضرب‌المثل به نوعی به ناعدالتی یا بی‌انصافی در تقسیم نعمت‌ها و فرصت‌ها اشاره دارد.

معنی ضرب المثل خروسی را که شغال صبح میبره بگذار سر شب ببره! : از این مثل چند برداشت می توان کرد :

1-  به این معنی است که وقتی که قرار است اتفاق بدی، آنهم زمانی که نباید بیفتد، رخ بدهد، پس اگر زودتر هم اتفاق بیفتد افتاده است!

2- در مورد بی عرضگی: خروس در این جا نماد آدم ناتوان و بی عرضه است. یعنی اگر خروس تا این حد بی عرضه است که صبح شکار شغال می شود، پس بگذار اول شب این اتفاق بیفتد!

3- یک معنی دیگر این ضرب المثل این است که اتفاق بد خواهد افتاد! پس بهتر است که از همان اول یا زودتر امید واهی خود را کنار بگذاریم!

ضرب‌المثل "قسم روباه رو باور کنیم یا دم خروس را؟" به معنای تضاد بین ادعاهای زبانی و شواهد واقعی است. روباه به قسمش تکیه می‌کند که ممکن است نادرست باشد، در حالی که دم خروس به عنوان علامت مشخصی از حقیقت شناخته می‌شود. این ضرب‌المثل به نوعی تاکید دارد که باید بین حرف‌های گفته شده و نشانه‌های واقعی تفاوت قائل شویم و به شواهد ملموس و قابل مشاهده اعتماد کنیم.

 

ضرب‌المثل «قسم روباه رو باور کنیم یا دم خروس را؟» به معنای تردید در صداقت و حقیقت یک موضوع است. این ضرب‌المثل معمولاً زمانی به کار می‌رود که شخصی در مورد چیزی ادعایی می‌کند، اما شواهد و قرائن دیگری وجود دارد که ممکن است نشان‌دهنده‌ی خلاف آن ادعا باشد.

تجزیه و تحلیل ضرب‌المثل:

ضرب‌المثل "به روباه گفتند شاهدت کیه؟ گفت دمم!" به معنای این است که کسی برای اثبات یک ادعا یا حقیقت، فقط به یک منبع غیرقابل اعتماد یا خودمحور اتکا می‌کند. در این مورد، روباه فقط به دم خودش اشاره می‌کند که به‌طور واضح بی‌اعتباری شاهد خود را نشان می‌دهد. این ضرب‌المثل به نقد و مسخره کردن استناد به شواهدی که خود متهم یا ناقص هستند، پرداخته و بر ضرورت استفاده از شواهد معتبر و مستقل تأکید می‌کند.

این ضرب‌المثل می‌تواند به مفهوم خودپنداره یا تأثیرات شخصی بر ادراک حقیقت اشاره داشته باشد. در روانشناسی، وقتی افراد تنها به منابع یا شواهدی که خودشان ارائه می‌دهند اتکا کنند، ممکن است نتیجه‌گیری‌های نادرست یا جانب‌دارانه‌ای داشته باشند. این می‌تواند نشان‌دهنده عدم توانایی در پذیرش دیدگاه‌های متفاوت و نقص در تجزیه و تحلیل منصفانه باشد.

ضرب‌المثل "پا روی دم شیر گذاشتن" به معنای وارد شدن به موقعیت خطرناک یا تحریک کردن فردی قدرتمند و پرخاشگر است. این اصطلاح به‌طور استعاری به معنای به خطر انداختن خود با انجام عملی جسورانه یا بی‌پروایانه است که می‌تواند عواقب منفی و شدیدی به دنبال داشته باشد. مانند کسی که به عمد یا از روی نادانی به یک موجود خطرناک نزدیک می‌شود، این عمل می‌تواند به مشکلات جدی و تنش‌های غیرقابل پیش‌بینی منجر شود.

معنی ضرب المثل هر سگی جلوی در صاحبش شیره! : ضرب‌المثل "هر سگی جلوی در صاحبش شیره!" به این معناست که هر فردی یا هر موجودی در محدوده و تحت نفوذ خود، به نظر قدرتمند و برجسته می‌آید. به عبارت دیگر، در محیطی که تحت کنترل و مدیریت خود قرار دارد، به نظر مهم و تاثیرگذار است، اما ممکن است در شرایط دیگر یا در برابر قدرت‌های بزرگ‌تر، نتواند چنین تاثیری داشته باشد. این ضرب‌المثل به این نکته اشاره می‌کند که موقعیت و تاثیر افراد به محیط و شرایط خاصی که در آن قرار دارند، بستگی دارد.

شعری در فارسی هست به این مضمون که : نیش عقرب نه از بهر کین است - اقتضای طبعیتش این است! که این شعر قرن هاست تبدیل به ضرب المثلی در ادبیات فارسی شده است. داستانی هم برای این ضرب المثل ذکر شده است به این مضمون: 

روزی عقربی از قورباغه ای خواست که او را سوار پشت خودش کند و از عرض رودخانه عبور بدهد. قورباغه از این کار امتناع کرد و عقرب دلیلش را پرسید. قورباغه گفت: می ترسم که نیشم بزنی!  عقرب گفت: اگر تو را نیش بزنم هم تو می میری و هم من در آب غرق می شوم و خودم هم می میرم! 

  

قورباغه فریب حرف عقرب را خورد و قبول کرد که او را سوار بر پشت خود کرده و از رودخانه عبور کنند.

داستان روباه دستش به انگور نمی رسید می گفت ترش است! - پیام آموزنده ی داستان : یک روز روزگاری، یک روباه گرسنه چند خوشه از انگورهای سیاه رسیده و رسیده به یک تاک معلق شده دید. او تمام حیله‌های خود را برای رسیدن به آنها به کار برد، اما بی‌فایده خود را خسته کرد، زیرا نمی‌توانست به آنها برسد. در نهایت او برگشت، ناامیدی خود را پنهان کرد و گفت: "انگورها ترشند، و نه به اندازه‌ای که فکر می‌کردم رسیده‌اند."

معنای داستان: اگر فکر می‌کنید که چیزی ارزش ندارد، از خود بپرسید: "آیا این فقط به این خاطر است که فکر می‌کنم نمی‌توانم به دست آورم؟"

ضرب المثل‌ها نقش مهمی در ارتباط و ارتباطات اجتماعی ایفا می‌کنند، به ویژه زمانی که می‌خواهیم یک مفهوم یا اصطلاح را به صورت کنایه‌آمیز منتقل کنیم. این روش به ما این امکان را می‌دهد که از یک زبان بیانی غنی و فلسفی استفاده کنیم تا مفهومی پیچیده را به یک شکل ساده و زیبا ترسیم کنیم که برای مخاطبان بیشتر آشنا باشد. در ادامه چند نقش اصلی ضرب المثل در رساندن مفاهیم به صورت کنایه‌آمیز آورده شده است:

1. توضیح مفهوم پیچیده: ضرب المثل‌ها اغلب برای توضیح مفاهیم پیچیده یا مواقف سخت استفاده می‌شوند. به جای توضیح مستقیم یک موضوع یا مفهوم، می‌توان از ضرب المثل‌ها استفاده کرد تا مفهوم را با استفاده از یک مقایسه ساده و قابل درک توضیح دهیم.

2. تقویت و تأکید بر مفهوم: ضرب المثل‌ها به عنوان ابزاری برای تقویت یک مفهوم یا ایده مورد استفاده قرار می‌گیرند. آن‌ها کمک می‌کنند تا پیام مورد نظر را به طور جذاب‌تر و با قدرت‌تر انتقال دهند.

3. جذب توجه و حفظ حافظه: ضرب المثل‌ها به دلیل شیوه خاص بیان و استفاده از تصاویر ذهنی، می‌توانند توجه مخاطب را جلب کنند و مفهوم را به خوبی در ذهن او حفظ کنند.

4. شکل دهی به ارتباطات فرهنگی: ضرب المثل‌ها از نمایانگرهای معنایی و فرهنگی هستند که به عنوان قسمتی از زبان و فرهنگ یک جامعه، باعث شکل‌گیری و تقویت هویت فرهنگی می‌شوند.

ضرب المثل‌ها در رساندن یک مطلب به صورت کنایه‌آمیز از طریق استفاده از تصاویر شناختی و فرهنگی، مفاهیم را به طور جذاب و قابل درک‌تری ارائه می‌دهند و به تأکید و تقویت آنها کمک می‌کنند.

این مطلب، در مورد ضرب المثل با موضوع فصل هاست. اگر علاقمند به ضرب المثل و یادگیری محتواهایی که در مثل ها به کار رفته است، شما را به مطالعه ی این مطلب می کنیم.

مثل ابر بهاری گریه کردن!
✔
از یک گل بهار نمیشه!
✔
با یک گل بهار نمیشه!
✔

بزک نمیر بهار میاد - کنبزه با خیار میاد!
✔
سالی که نکوست از بهارش!
✔

تابستون پدر یتیمونه!
✔
کژدم را گفتند: چرا به زمستان در نمی آئی ؟ گفت : بتابستانم چه حرمت است که در زمستان نیز بیرون آیم؟
✔
کلاغان قدر تابستان چه دانند؟
✔
تابستان پدر فقراست! (کردی).

✔
تابستان برده است و زمستان ارباب! (آلمانی)
✔
تابستان چشم دارد زمستان دندان! (استونیایی)

✔

جوجه را آخر پائیز میشمرند!
✔
جوجه پاییزه می‌خواهد سرجوجه بهاره کلاه بگذارد!
✔

در زمستان، الو، به از پلوه!
✔
در زمستان یه جل بهتر از یه دسته گله!
✔
زمستان رفت و رو سیاهی به زغال موند!
✔
کژدم را گفتند: چرا بزمستان در نمیآئی ؟ گفت : بتابستانم چه حرمت است که در زمستان نیز بیرون آیم؟
✔

وقتی که جیک جیک مستونت بود یاد زمستونت نبود!
✔
آنوقت که جیک جیک مستانت بود، یاد زمستانت نبود؟
✔

معنی چند ضرب المثل در مورد بهار:

مثل ابر بهاری گریه کردن!
این جمله به این معناست که فردی به شدت و بی‌وقفه گریه می‌کند، درست مانند باران‌های تند و سیل‌آسای بهاری. این نوع گریه معمولاً نشان‌دهنده اوج احساسات و عواطف فرد است، مثل وقتی که غم و اندوه عمیقی دارد.

موضوع: شدت احساسات و عواطف

 

از یک گل بهار نمیشه / با یک گل بهار نمیشه!
این جمله به این معناست که یک تغییر یا موفقیت کوچک نمی‌تواند کل وضعیت را دگرگون کند یا نشانه بهبود کامل باشد. برای رسیدن به نتیجه مطلوب، باید تحولات متعدد و مستمری رخ دهد.

موضوع: نیاز به تغییرات متعدد برای بهبود کلی

 

بزک نمیر بهار میاد - کنبزه با خیار میاد!
این جمله به معنای امید واهی دادن به کسی است. وقتی چیزی که وعده داده شده واقعیت ندارد یا بسیار دور از دسترس است، استفاده می‌شود. در اینجا، “بزک نمیر” (بزک نام شخصیتی است) به بزکی که نباید منتظر بهار و آمدن کنبزه (نوعی خربزه) با خیار باشد، اشاره دارد.

موضوع: امید واهی و وعده‌های غیرواقعی

 

سالی که نکوست از بهارش پیداست!
این جمله به این معناست که آغاز خوب و امیدوارکننده یک سال، نویدبخش ادامه خوبی در آن سال است. به عبارت دیگر، شروع خوب می‌تواند نشانه‌ای از موفقیت‌ها و اتفاقات خوب آینده باشد.

موضوع: اهمیت شروع خوب و نشانه‌های اولیه موفقیت

 

معنی و مفهوم این چند ضرب المثل در مورد تابستان:

تابستون پدر یتیمونه!
این جمله اشاره دارد به ماهیت خاص و بی‌نظیر تابستان که برای یک یتیم به نوعی به ارمغان می‌آید. تابستان به عنوان فصلی از آرامش، خورشید و شادابی شناخته می‌شود که برای کسانی که در شرایط سخت و بی‌پدر و مادری زندگی می‌کنند، نقش یک شکاف نورانی دارد. این جمله به موضوع علاقه به تابستان و تأثیر آن بر افرادی که در شرایط ویژه‌ای زندگی می‌کنند اشاره دارد.

موضوع: تأثیر فصل‌های سال بر افراد با شرایط زندگی ویژه.

 

کژدم را گفتند: چرا بزمستان در نمی‌آیی؟ گفت: بتابستانم چه حرمت است که در زمستان نیز بیرون آیم؟

 معنی این ضرب المثل این است که وقتی که کسی یا چیزی ارج و قربی بین دیگران ندارد، عوض کردن بعضی شرایط آن واقعیت را تغییر نمی دهد. در این مثل برای کژدم یا عقرب چه تفاوتی می کند که تابستان از خانه خارج شود یا در زمستان؟

موضوع: یکسان بودن. 

 

کلاغان قدر تابستان چه دانند؟

این جمله اشاره دارد به عدم توجه یا نادیده گرفتن کلاغان نسبت به ارزش و زیبایی تابستان. کلاغان به عنوان نمادی از حیات وحش که به تعادل طبیعت کمک می‌کنند، ممکن است از زیبایی‌ها و مواقع خاص فصل تابستان بی‌اطلاع باشند. این جمله به موضوع ارزش‌گذاری فصل‌های سال و شناخت تفاوت‌های زمانی اشاره دارد.

موضوع: تقدیر از زیبایی‌ها و ارزش‌های موسمی، به خصوص تابستان.

 

 تابستان پدر فقراست! (کردی)

این ضرب المثل به معنای این است که تابستان برای افراد فقیر و مستضعف نیز می‌آید. تابستان به عنوان فصلی از آزادی، شادابی و نوید زندگی نمایانگر این است که حتی برای کسانی که در شرایط اقتصادی دشواری زندگی می‌کنند، نقش خود را ایفا می‌کند و فرصتی برای آرامش و لذت فراهم می‌آورد.

موضوع: ارتباط تابستان با طبقات اجتماعی مختلف، و نقش آن در زندگی افراد فقیر.

 

تابستان برده است و زمستان ارباب !(آلمانی)
این جمله به مفهوم این است که تابستان برای افراد معمولاً زمانی است که اوقات آزاد و تفریح خود را دارند، در حالی که زمستان زمانی است که مشغول کار و فعالیت‌های سخت‌تر هستند. این تضاد نشان‌دهنده‌ی تفاوت بین دو فصل و سبک زندگی افراد در هر یک از آنهاست.

موضوع: تضاد بین فصل‌های سال و تأثیر آن بر سبک زندگی و فعالیت‌های انسان‌ها.

 

تابستان چشم دارد زمستان دندان! (استونیایی)
این جمله به این معناست که تابستان زمانی است که لذت بردن از زندگی و خوش‌گذرانی آسان است، در حالی که زمستان زمانی از چالش و سختی است. این تصویر زبانی نشان‌دهنده‌ی مقایسه‌ای بین دو فصل و ویژگی‌های خاص هر یک از آنها است.

موضوع: مقایسه بین ویژگی‌ها و خصوصیات فصل‌های سال، به ویژه تابستان و زمستان.

 

معنی چند ضرب المثل در مورد پاییز:

جوجه را آخر پائیز میشمرند!

این عبارت یک اصطلاح است که به این معنی که حسابرسی و در نظر گرفتن نتیجه ی هر عملی در انتهای کار مشخص می شود. همانطور که در پرورش جوجه باید منتظر ماند تا این که در فصل پاییز مشخص شود که چه تعداد جوجه ای باقی مانده اند.

موضوع: صبر. محاسبه. نتیجه گیری. زود قضاوت کردن.

 

جوجه پاییزه می‌خواهد سرجوجه بهاره کلاه بگذارد!
معنی این ضرب المثل این است که یک آدم بی تجربه و جاهل برای کسی که از لحاظ سن و تجربه و دانش بالاتر است زرنگی کند. 

موضوع: تجربه. سن و سال. دانش. حقه و مکر.

 

معنی چند ضرب المثل در مورد زمستان:

در زمستان، الو، به از پلوه!

معنی این ضرب المثل این است که هر چیزی در موقعیت مناسب ممکن است ارزشی به مراتب بالاتری نسبت به قیمتش داشته باشد. یا در مقایسه با چیزهایی که در موقعیت های دیگر به عنوان چیزهایی با ارزش بالایی شناخته می شوند.

موضوع: موقعیت. ارزش مادی. 

 

در زمستان یه جل بهتر از یه دسته گله!
معنی این ضرب المثل هم مثل ضرب المثل قبلی است. با این تفاوت که مشبه به ها عوض شده اند! جای الو و پلو در این ضرب المثل جل و دسته گل نشسته اند.

موضوع: موقعیت. ارزش مادی. 

 

زمستان رفت و رو سیاهی به زغال موند!
معنی این ضرب المثل این است که وقتی دوران سخت و یا دوره ی آزمون های زندگی تمام شود، شرمندگی و شکست و شرم و هر نتیجه ی بد دیگری، برای کسانی باقی می ماند که در این مدت ظاهری موجه داشتند. در حالیکه ظاهرشان با باطن شان یکی نبود.

موضوع: برملا شدن حقیقت. گذر زمان. سربلندی و شکست.

 

 کژدم را گفتند: چرا بزمستان در نمیآئی ؟ گفت : بتابستانم چه حرمت است که در زمستان نیز بیرون آیم!
 معنی این ضرب المثل این است که وقتی که کسی یا چیزی ارج و قربی بین دیگران ندارد، عوض کردن بعضی شرایط آن واقعیت را تغییر نمی دهد. در این مثل برای کژدم یا عقرب چه تفاوتی می کند که تابستان از خانه خارج شود یا در زمستان؟

موضوع: یکسان بودن. 

 

وقتی که جیک جیک مستونت بود یاد زمستونت نبود!
این ضرب المثل در مورد آینده نگری و اهمیت آن است. یعنی در بهار و تابستان که نماد روزهای کار و تلاش باید به فکر روزهای سخت که کار و تلاش ممکن نیست و هر کسی فقط از اندوخته و پس اندازهای قبلی اش می تواند گذران امور کند، بود.

موضوع: آینده نگری. در فکر روزهای سخت بودن.