فیتوپلانکتون‌ها (Phytoplankton) موجوداتی ریز و میکروسکوپی هستند که نقش اساسی در اکوسیستم‌های آبی ایفا می‌کنند. این موجودات از نظر زیستی، مشابه به گیاهان عمل می‌کنند زیرا انرژی مورد نیاز خود را از طریق فتوسنتز به‌دست می‌آورند. آنها معمولاً در لایه‌های سطحی آب‌های اقیانوس‌ها و دریاچه‌ها زندگی می‌کنند که در معرض نور خورشید قرار دارند و قادر به تولید ترکیبات آلی از کربن دی‌اکسید محلول در آب هستند.
نام فیتوپلانکتون از واژه‌های یونانی «φυτόν» به معنای گیاه و «πλαγκτός» به معنای سیار یا سرگردان گرفته شده است. این موجودات میکروسکوپی اغلب به‌خاطر وجود کلروفیل در بدنشان به آغازیان گیاه‌مانند نیز معروفند. فیتوپلانکتون‌ها به عنوان تولیدکننده‌های اولیه در زنجیره غذایی آبی عمل می‌کنند و از این رو پایه‌گذار اصلی بسیاری از اکوسیستم‌های دریایی و آب شیرین به شمار می‌آیند.
در صورتی که تعداد زیادی از این موجودات در یک منطقه تجمع کنند، ممکن است باعث تغییر رنگ آب شوند. به‌طور معمول، رنگ آب به دلیل وجود سبزینه (کلروفیل) سبز می‌شود، اما در برخی شرایط ممکن است رنگ‌های دیگری نیز مشاهده شوند. گاهی اوقات، تجمع بیش از حد فیتوپلانکتون‌ها باعث پدیده‌هایی مانند شکوفایی جلبکی یا کشند سرخ می‌شود که می‌تواند تاثیرات زیست‌محیطی جدی داشته باشد.
فیتوپلانکتون‌ها بر اساس ویژگی‌های زیست‌بومی خود، به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. این موجودات به‌طور کلی به عنوان پلانکتون‌ها شناخته می‌شوند، زیرا در لایه‌های بالایی آب و در مناطق دارای نور کافی زندگی می‌کنند و در بسیاری از اقیانوس‌ها و دریاچه‌ها یافت می‌شوند. از انواع مختلف فیتوپلانکتون‌ها می‌توان به سیانوباکتری‌ها، دیاتومه‌ها، چرخان‌تاژک‌داران، جلبک‌های سبز و کوکولیتوفورها اشاره کرد.
در نهایت، فیتوپلانکتون‌ها نه تنها به عنوان منابع غذایی اصلی برای بسیاری از موجودات آبزی عمل می‌کنند، بلکه در چرخه کربن زمین نیز نقش بسیار مهمی دارند. آنها قادر به جذب کربن دی‌اکسید و تولید اکسیژن هستند که این ویژگی‌ها باعث می‌شود که آنها در حفظ تعادل زیست‌محیطی کره زمین تأثیرگذار باشند.
