کتاب بهرام

رشد (growth) به فرآیندی گفته می‌شود که در آن یک موجود زنده از نظر اندازه، وزن، حجم و سایر ویژگی‌های فیزیکی افزایش می‌یابد. این فرآیند معمولاً به طور تدریجی و در طول زمان رخ می‌دهد و به ویژه در موجودات زنده، نقش اساسی در بقا و تکامل آن‌ها دارد. رشد می‌تواند در جنبه‌های مختلف بدن یک موجود، از جمله سلولی، بافتی، اندامی و فیزیکی، رخ دهد. در عین حال، رشد به عوامل زیستی، محیطی و ژنتیکی بستگی دارد.

رشد در موجودات زنده به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

1. رشد کمی (Quantitative Growth): افزایش اندازه و ابعاد یک موجود زنده.
2. رشد کیفی (Qualitative Growth): تغییرات ساختاری و عملکردی که در رشد موجودات رخ می‌دهند.

1. انواع رشد

الف) رشد سلولی

انگل (Parasite) به موجودات زنده‌ای گفته می‌شود که برای بقا و رشد خود به موجودات دیگر (میزبان) وابسته هستند. انگل‌ها معمولاً از منابع غذایی و انرژی موجود در بدن میزبان استفاده می‌کنند و ممکن است به میزبان آسیب برسانند. این موجودات می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند، از جمله پروتوزوآها (میکروب‌های یک‌سلولی)، کرم‌ها و برخی انواع قارچ‌ها.

انواع انگل‌ها

انگل‌ها را می‌توان به سه دسته اصلی تقسیم کرد:

1. انگل‌های تک‌سلولی (Protozoa): این نوع انگل‌ها میکروارگانیسم‌های یک‌سلولی هستند که می‌توانند در داخل بدن میزبان تکثیر شوند. این انگل‌ها معمولاً در سیستم گوارش یا خون انسان‌ها زندگی می‌کنند و ممکن است باعث بیماری‌هایی مانند مالاریا (که توسط انگل پلاسمودیوم ایجاد می‌شود) و آمیبیاز شوند.

سوء تغذیه (Malnutrition) به وضعیتی اطلاق می‌شود که بدن به دلیل کمبود یا عدم تعادل در مصرف مواد مغذی ضروری، عملکرد صحیح خود را از دست می‌دهد. این وضعیت می‌تواند ناشی از کمبود یا زیاد مصرف برخی مواد غذایی باشد و بر سلامت جسمی و روانی فرد تأثیر منفی بگذارد. سوء تغذیه به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: سوء تغذیه ناشی از کمبود مواد غذایی و سوء تغذیه ناشی از مصرف بیش از حد مواد غذایی.

انواع سوء تغذیه

1. سوء تغذیه ناشی از کمبود مواد مغذی: این نوع سوء تغذیه زمانی رخ می‌دهد که بدن به اندازه کافی مواد مغذی ضروری مانند پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی دریافت نمی‌کند. برخی از مهم‌ترین موارد کمبود مواد مغذی عبارتند از:

   • کمبود پروتئین: منجر به اختلالات رشد، کاهش عملکرد سیستم ایمنی و ضعف عضلانی می‌شود.
   • کمبود آهن: باعث کم‌خونی و ضعف، خستگی و کاهش توانایی تمرکز می‌شود.

خزنده‌پایان (Sauropoda) همچنین (با نام علمی Sauropoda) نام یک فروراسته از زیرراسته خزنده‌پاریختان است که متعلق به دوره‌های مختلف زمین‌شناسی، به‌ویژه دوره‌های میانه‌زیستی، بوده‌اند. این گروه از دایناسورها به خاطر ویژگی‌های خاص خود مانند بدن‌های عظیم و گردن‌های بلند شناخته می‌شوند. خزنده‌پایان یکی از شناخته‌شده‌ترین گروه‌های دایناسورهای گیاه‌خوار بوده و به طور ویژه در دوره ژوراسیک و کرتاسه به اوج شکوفایی خود رسیدند. در اینجا به بررسی برخی از زیرگروه‌ها و گونه‌های مختلف خزنده‌پایان خواهیم پرداخت.

1. Sauropoda: ویژگی‌های عمومی

خزنده‌پایان به طور کلی به دایناسورهای بزرگی اطلاق می‌شود که دارای ویژگی‌های خاصی مانند:

• گردن‌های بلند: یکی از ویژگی‌های متمایز خزنده‌پایان، گردن‌های طولانی آن‌ها است که به آن‌ها امکان می‌داد تا به گیاهان بلندتر دسترسی پیدا کنند.
• اندام‌های بزرگ: پاهای این دایناسورها معمولاً بسیار ضخیم و قوی بودند تا بتوانند وزن سنگین بدن خود را تحمل کنند.

هشت‌پا یا اختاپوس یکی از جانداران دریایی است که به دلیل رفتارهای جالب و ویژگی‌های خاص خود، به‌ویژه در نحوه تغذیه، شناخته می‌شود. این موجودات از خانواده نرم‌تنان هستند و علاوه بر توانایی‌های حرکتی بسیار بالا، شیوه‌ای خاص و پیچیده برای تغذیه دارند. در ادامه، به توضیح روش‌ها و ویژگی‌های تغذیه‌ای هشت‌پا پرداخته‌ایم.

1. رژیم غذایی هشت‌پا

هشت‌پا یک شکارچی گوشت‌خوار است و عمدتاً از موجودات دریایی مختلفی مانند ماهی‌ها، خرچنگ‌ها، صدف‌ها، میگوها و حتی برخی از نرم‌تنان دیگر تغذیه می‌کند. رژیم غذایی هشت‌پا بر اساس منابع موجود در محیط زندگی‌اش و توانایی‌های شکار او متفاوت است.

2. روش‌های شکار هشت‌پا

مغناطیس (Magnetism) یکی از پدیده‌های فیزیکی است که در طبیعت به‌طور گسترده‌ای یافت می‌شود و به ویژگی‌های خاصی از مواد اشاره دارد که باعث ایجاد نیروهای جذب یا دفع در اجسام می‌شود. این پدیده در درجه اول به دلیل حرکت بارهای الکتریکی و ویژگی‌های خاصی از ذرات بنیادی مانند الکترون‌ها و پروتون‌ها به وجود می‌آید. در ادامه، توضیحات کامل‌تری در مورد مغناطیس آورده شده است.

تعریف مغناطیس

مغناطیس به ویژگی‌هایی اطلاق می‌شود که موجب جذب یا دفع مواد می‌شود. این ویژگی به‌طور عمده به دلیل حرکت ذرات بار دار مانند الکترون‌ها به‌وجود می‌آید. در واقع، همه ذرات بنیادی که بار الکتریکی دارند، میدان‌های مغناطیسی تولید می‌کنند.

انواع مغناطیس

قطب‌نما (compass) یک ابزار جهت‌یابی است که برای تعیین شمال جغرافیایی یا مغناطیسی استفاده می‌شود. این ابزار معمولاً از یک سوزن مغناطیسی ساخته می‌شود که به طور آزادانه روی یک محور می‌چرخد و همیشه به سمت قطب شمال مغناطیسی زمین اشاره می‌کند. قطب‌نماها به طور گسترده‌ای در ناوبری، کوهنوردی، جنگ، و حتی در علوم مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.

ساختار قطب‌نما:

قطب‌نما از چندین قسمت اصلی تشکیل شده است:

1. سوزن مغناطیسی: این سوزن یک قطعه فلزی مغناطیسی است که به طور آزادانه می‌چرخد. سوزن به طور خودکار به سمت قطب شمال مغناطیسی زمین قرار می‌گیرد.
2. صفحه مدرج: صفحه‌ای که روی آن مقیاس‌های درجه‌بندی وجود دارد. این صفحه برای خواندن جهت‌ها و اندازه‌گیری زاویه‌های مختلف استفاده می‌شود.

نانومتر (Nanometer) یک واحد اندازه‌گیری بسیار کوچک است که در علم فیزیک، شیمی، و مهندسی به کار می‌رود. معادل یک نانومتر، یک میلیاردم متر است (1 نانومتر = 10^-9 متر). به عبارت دیگر، نانومتر یک واحد طول است که برای اندازه‌گیری چیزهایی استفاده می‌شود که ابعاد بسیار کوچکی دارند، نظیر مولکول‌ها، اتم‌ها و ساختارهای میکروسکوپی.

ابعاد نانومتر: برای تصور بهتر اندازه یک نانومتر، می‌توان به مثال‌هایی اشاره کرد:

• قطر یک موی انسان معمولاً حدود 80,000 تا 100,000 نانومتر است.
• یک مولکول آب تقریباً 0.3 نانومتر طول دارد.
• ابعاد اتم‌ها در حدود 0.1 نانومتر است.

کاربردهای نانومتر:

هزارپایان (Myriapoda) یکی از زیرشاخه‌های جذاب و متنوع گروه بندپایان هستند که عمدتاً در محیط‌های خاکی و مرطوب زندگی می‌کنند. این جانوران با بیش از ۱۳ هزار گونه شناخته شده، جزء یکی از بزرگ‌ترین گروه‌های بندپایان به شمار می‌آیند. هزارپایان دارای ویژگی‌های خاصی هستند که آن‌ها را از دیگر بندپایان متمایز می‌کند، از جمله ساختار بدن و نحوه حرکت.

ویژگی‌های ساختاری

هزارپایان دارای بدنی کشیده و تقسیم‌شده به قطعات متعدد هستند که هر قطعه به‌طور معمول یک یا دو جفت پای مفصلی دارد. تعداد قطعات و جفت‌های پا در گونه‌های مختلف هزارپایان متغیر است، ولی ویژگی اصلی این جانوران داشتن تعداد زیادی پا است که باعث می‌شود نام "هزارپا" به این گروه اختصاص یابد. تعداد دقیق پاهای هزارپایان در گونه‌های مختلف می‌تواند از چندین جفت تا بیش از ۲۰۰ جفت نیز برسد. این پاها به آن‌ها کمک می‌کنند تا در زیر خاک یا در بین برگ‌ها و گیاهان حرکت کنند.

بَندپایان (Arthropoda) یکی از بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین شاخه‌های جانوران بی‌مهره و پریاخته هستند که در محیط‌های زیستی مختلف پراکنده‌اند. این شاخه شامل جانورانی چون حشرات، عنکبوتیان، هزارپایان و سخت‌پوستان است. بندپایان به دلیل ویژگی‌های خاص ساختاری و عملکردی خود، به عنوان یکی از موفق‌ترین گروه‌های جانوری شناخته می‌شوند. فرهنگستان زبان فارسی به منظور استانداردسازی نام‌گذاری‌ها، بندپایان را به «بندپاتباران» تغییر داده است که در واقع همان مفهوم قبلی را دارد.

یکی از ویژگی‌های برجسته بندپایان، کالبد بیرونی سخت و بندبند آن‌ها است. در این جانوران، حفره عمومی بدن بسیار کوچک است و فاقد گُرده‌چه (نفریدیوم) و مژه هستند. پوستک‌های سخت‌شده و اسکلت بیرونی بندبایان به صورت بندبند در بدن آن‌ها قرار دارد. این اسکلت بیرونی که عمدتاً از کیتین آلفا ساخته شده است، به عنوان پوشش حفاظتی عمل می‌کند و نقش مهمی در محافظت از جانور دارد. در سخت‌پوستان، پوستک علاوه بر کیتین آلفا، حاوی کلسیم کربنات نیز می‌باشد.