ژاپنیها به کشور خود «نیهون» (به ژاپنی: Nihon / Nippon، 日本) میگویند. واژهٔ «نیهون» از ترکیب دو کلمهٔ «نیچی» و «هُن» ساخته شده است. «نیچی» (که بهصورت «هی» نیز تلفظ میشود) به معنای خورشید و روز است، و «هُن» به معنای ریشه و آغاز میباشد. این ترکیب به نوعی به مفهوم «ریشهٔ خورشید» اشاره دارد.
تاریخنگاران و مردم در طول تاریخ، به این دلیل که ژاپن در شرقیترین نقطهٔ قارهٔ آسیا و در نزدیکی کشور چین قرار دارد، بر این باور بودند که این کشور اولین سرزمینی است که خورشید در آن طلوع میکند. از اینرو، ژاپن به عنوان «سرزمین آفتاب تابان» شناخته میشود. این تصور، ارتباط نزدیکی با نام ژاپن دارد که همواره در فرهنگهای مختلف به همین صورت شناخته شده است.
در زبان ژاپنی، این نام همچنین به صورت «نیپّون» (日本国) تلفظ میشود، که در آن «کُوکُو» (国) به معنای کشور است. در نتیجه، «نیپّون کُوکُو» به معنای «کشور ژاپن» است و به همین ترتیب در زبان ژاپنی، هم از «نیهون» و هم از «نیپّون» برای اشاره به کشور استفاده میشود.
در زبان فارسی، نام «ژاپن» برگرفته از تلفظ فرانسوی آن است که «Japon» گفته میشود. این واژه از قرنها پیش وارد زبانهای اروپایی شده و بهطور غیرمستقیم به زبان فارسی نیز منتقل شده است. بنابراین، نام ژاپن در فارسی به طور غیرمستقیم ریشه در زبانهای غربی دارد.
در نهایت، نام «ژاپن» یا «نیهون» نه تنها به جغرافیا و موقعیت این کشور اشاره دارد، بلکه نمادی از فرهنگ غنی و تاریخ طولانی آن است که در طول قرون، ویژگیهایی چون احترام به طبیعت، خورشید، و آغاز جدید را در خود جای داده است.