گله یا دسته (flock) یکی از رفتارهای اجتماعی رایج در بسیاری از حیوانات است که در آن گروهی از افراد برای زندگی و بقای بهتر، در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. این رفتار در بسیاری از گونه‌ها دیده می‌شود و می‌تواند شامل دسته‌های بزرگ و پیچیده تا گروه‌های کوچک و ساده باشد.
تاریخ پیدایش گله در حیوانات و سیر تکامل
زندگی در گروه‌ها به عنوان یک استراتژی تکاملی برای بقا در بسیاری از گونه‌ها در نظر گرفته می‌شود. گله‌ها به حیوانات این امکان را می‌دهند که از حفاظت جمعی، منابع غذایی بهتر و شانس بالاتری برای بقا برخوردار شوند. از نظر تکاملی، گروه‌های اجتماعی ممکن است مزایای زیادی از جمله کاهش خطر شکار، افزایش موفقیت در جستجوی غذا و افزایش توانایی در پرورش نسل‌های جدید داشته باشند.
گله‌ها در ابتدا در گونه‌هایی با ویژگی‌های اجتماعی یا گروه‌محور مانند پستانداران و پرندگان پدید آمدند. این گونه‌ها معمولاً برای به دست آوردن منابع بهتر و جلوگیری از شکار شدن توسط شکارچیان، تمایل به زندگی در گروه‌ها دارند.
حیواناتی که به صورت گله یا دسته زندگی می‌کنند
پرندگان: بسیاری از پرندگان مانند گنجشک‌ها، کبوترها، و شاهین‌ها به صورت گله زندگی می‌کنند. گله‌های پرندگان معمولاً برای پیدا کردن غذا یا حفاظت از خود در برابر شکارچیان تشکیل می‌شوند.
پستانداران: در بسیاری از پستانداران نیز زندگی گروهی دیده می‌شود. گله‌های گاو، گوسفند، فیل‌ها، و شکارچیانی مانند گرگ‌ها از این دسته‌اند. این گروه‌ها معمولاً برای همکاری در شکار، محافظت از نوزادها، و افزایش شانس بقا به هم می‌پیوندند.
حشرات: بسیاری از حشرات اجتماعی مانند مورچه‌ها، زنبورها، و مگس‌ها به صورت دسته‌های پیچیده زندگی می‌کنند که در آن تقسیم کار و همکاری برای تامین نیازهای گروه ضروری است.
دریایی‌ها: برخی از حیوانات دریایی مانند ماهی‌ها و دلفین‌ها نیز به صورت گروهی زندگی می‌کنند.
انواع گله‌ها و دسته‌ها
گله‌های ساده (با رفتار جمعی): در این نوع گله‌ها، هیچ تقسیم کار یا سازماندهی خاصی وجود ندارد. اعضای گروه بیشتر بر اساس غریزه و نیاز به بقا به هم می‌پیوندند. به عنوان مثال، گله‌های برخی از گونه‌های پرندگان که به صورت نامنظم در کنار یکدیگر پرواز می‌کنند.
گله‌های اجتماعی (با تقسیم کار): در این نوع گله‌ها، هر عضو وظایف خاصی دارد و همکاری برای انجام وظایف به طور سازماندهی شده صورت می‌گیرد. حشرات اجتماعی مانند مورچه‌ها و زنبورها از این دسته هستند.
تعامل اجتماعی و تقسیم کار در گله‌های مختلف
زنبورها و مورچه‌ها: یکی از ویژگی‌های بارز گله‌های حشرات اجتماعی مانند زنبورها و مورچه‌ها، تقسیم کار بسیار دقیق و کارآمد در داخل گله است. در این نوع گله‌ها، هر عضو نقش خاصی را ایفا می‌کند. برای مثال، در کندوی زنبورها، برخی زنبورها مسئول تولید مثل (ملکه) هستند، برخی دیگر وظیفه جمع‌آوری شهد را دارند، و دیگر زنبورها وظیفه محافظت از کندو و نگهداری از لاروها را بر عهده دارند. این تقسیم کار باعث می‌شود که گله به طور کلی بسیار کارآمد و پایدار باشد.
گله‌های غیر اجتماعی (بدون تقسیم کار): در برخی از گله‌ها، مانند گله‌های برخی از پستانداران مانند گاوها و گوسفندها، تعاملات اجتماعی به صورت ساده‌تری است و تقسیم کار خاصی وجود ندارد. در این نوع گروه‌ها، افراد معمولاً در کنار هم برای افزایش شانس بقا از خطر شکارچیان یا برای پیدا کردن غذا قرار می‌گیرند، اما هیچ نوع وظیفه خاصی به اعضای گروه داده نمی‌شود.
ویژگی‌های انواع گله‌ها
حفاظت جمعی: یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های گله‌ها، حفاظت از اعضای گروه در برابر شکارچیان است. در گله‌ها، به ویژه در پستانداران و پرندگان، اعضا به شکل گروهی حرکت می‌کنند تا احتمال شکار کاهش یابد. این رفتار به ویژه در گونه‌هایی مانند گاوها، گوسفندها، و پرندگان مهاجر رایج است.
همکاری در منابع غذایی: در گله‌های اجتماعی، اعضای گروه ممکن است به طور جمعی برای پیدا کردن منابع غذایی بهتر و پخش آن بین دیگران تلاش کنند. به عنوان مثال، در گله‌های گرگ‌ها، اعضای گروه ممکن است به طور هماهنگ برای شکار طعمه‌های بزرگتر همکاری کنند.
تقسیم وظایف: در گله‌های پیچیده‌تر، مانند گروه‌های حشرات اجتماعی، وظایف مشخصی به هر عضو تعلق دارد که باعث می‌شود گروه به صورت بسیار کارآمد و هماهنگ عمل کند.
رهبری و سلسله مراتب: در بسیاری از گله‌ها، به ویژه در گونه‌های پستانداری مانند گله‌های فیل‌ها یا گرگ‌ها، نوعی سلسله مراتب اجتماعی وجود دارد که در آن برخی افراد نقش رهبری را بر عهده دارند و بقیه اعضای گروه از آن‌ها پیروی می‌کنند.
نتیجه‌گیری
گله‌ها در حیوانات بخش عمده‌ای از رفتار اجتماعی هستند که باعث افزایش شانس بقا و بهبود کارایی گروه‌ها می‌شود. این دسته‌ها می‌توانند از گروه‌های ساده و غیر پیچیده تا گله‌های اجتماعی و پیچیده‌ای که در آن تقسیم کار وجود دارد، متغیر باشند. تفاوت در نحوه تعامل اعضای گروه و تقسیم وظایف باعث تنوع در ساختار گله‌ها و دسته‌ها در دنیای حیوانات می‌شود.