کتاب بهرام

هزارلا یا سی‌تو، سومین معدهٔ حیوانات چهارمعده‌ای (نشخوارکنندگان) است که در میان دو معدهٔ دیگر به نام‌های نگاری و شیردان قرار دارد. این عضو اندامی کروی‌شکل و عضلانی است که با بافتی خاص، از پرزهای کوتاه پوشیده شده و وظیفهٔ اصلی آن کاهش اندازه ذرات غذا و جذب مقداری آب می‌باشد. هزارلا به‌ویژه در فرآیند هضم، نقشی حیاتی ایفا می‌کند.

ویژگی‌های ساختاری و کالبدشناسی هزارلا

هزارلا عضوی بیضی‌شکل و در عین حال مدور است که در ناحیهٔ سمت راست حفرهٔ شکمی قرار دارد. این عضو در جهت عرضی پهن و دارای یک محور خمیده با تقعر قدامی است که به سمت چپ انحراف پیدا می‌کند. از نظر توپوگرافی، هزارلا از دنده‌های ۸ تا ۱۱ بدن کشیده شده و حدود ۷٪ از حجم معده را تشکیل می‌دهد. در واقع، این عضو در نیمهٔ راست حفره شکمی واقع شده و با دیگر اندام‌های داخلی ارتباط تنگاتنگی دارد.

در این راستا، هزارلا به‌طور ویژه در تماس با اندام‌هایی همچون کیسهٔ شکمی (شکمبه)، کبد، نگاری، شیردان، پیلور، دوازدهه و قسمت‌های مختلف روده باریک قرار دارد. این ترکیب ارتباطات آناتومیکی نشان می‌دهد که هزارلا جزء اندام‌های پیچیده در دستگاه گوارش نشخوارکنندگان به‌شمار می‌رود.

ساختار داخلی و عملکرد هزارلا

مخاطات داخلی هزارلا دارای چین‌های پهن و فراوانی است که به افزایش سطح جذب آن کمک می‌کنند. این چین‌ها به‌طور مؤثری ذرات غذا را به دام می‌اندازند تا مواد مغذی بیشتری از آن‌ها جذب شود. این عملکرد به‌ویژه در لایه‌های ماهیچه‌ای صاف این عضو که در داخل هزارلا قرار دارند، انجام می‌شود. انقباض این عضلات باعث خرد شدن مواد غذایی و جذب آب از آن‌ها می‌شود.

در حقیقت، هزارلا بیشتر از اینکه یک اندام ساده باشد، مانند یک سیستم تصفیهٔ پیچیده عمل می‌کند. با توجه به تعداد زیاد لایه‌های ماهیچه‌ای که در آن وجود دارد، این عضو قادر است مواد غذایی ورودی را تحت فشار قرار دهد و مقدار زیادی آب از آن‌ها جذب نماید. این فرآیند موجب می‌شود که ذرات غذایی ریزتر و به‌طور مؤثرتری برای جذب مواد مغذی آماده شوند.

فرآیند هضم و جذب مواد مغذی

بعد از آنکه مواد غذایی به‌طور کامل در دهان جویده شدند و از طریق مری به معده‌های دیگر وارد می‌شوند، لقمهٔ جویده شده به هزارلا منتقل می‌شود. هزارلا که ظرفیت گنجایش آن به حدود ۲۰ لیتر می‌رسد، غذای ورودی را به‌وسیله لایه‌های عضلانی خود فشرده کرده و آب آن را جذب می‌کند.

به‌طور خاص، هزارلا از طریق صفحات لامینا که همان پرده‌های ماهیچه‌ای هستند، سطح قابل جذب خود را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. این ویژگی باعث می‌شود که مواد غذایی وارد شده به هزارلا به سرعت آب خود را از دست دهند و آب همراه با مواد مغذی از مخاطات هزارلا جذب شوند.

مشکلات و اختلالات مرتبط با هزارلا

در صورتی که فرآیند جذب مواد غذایی در هزارلا به هر دلیلی متوقف شود، این عضو قادر نخواهد بود که به‌طور مؤثر آب را جذب کند. در نتیجه، آب بیش از اندازه جذب شده و مواد غذایی خشک می‌شوند. این مشکل می‌تواند زمینه‌ساز بروز بیماری‌هایی در نشخوارکنندگان شود که به‌عنوان اختلالات هزارلا شناخته می‌شوند. از جمله علائم این اختلالات، می‌توان به خروج مخاط سفیدرنگ یا شیشه‌ای روشن از مقعد اشاره کرد که نشان‌دهندهٔ فلج شدن هزارلا است.

استفاده‌های غذایی از هزارلا

هزارلا در برخی از فرهنگ‌ها به‌ویژه در آشپزی چینی به‌عنوان یکی از مواد خوراکی استفاده می‌شود. به‌طور خاص، هزارلای بریده‌شدهٔ گاو در دییم‌سوم (غذای بخارپز چینی) به نام «انگ‌آو پاک ییپ» (牛百頁 / 牛柏葉) شناخته می‌شود. این خوراک لذیذ به‌طور سنتی در بسیاری از رستوران‌های چینی سرو می‌شود و طرفداران خاص خود را دارد.

نتیجه‌گیری

هزارلا یکی از اجزای اساسی دستگاه گوارش در نشخوارکنندگان است که نقشی حیاتی در فرآیند هضم و جذب مواد مغذی ایفا می‌کند. ساختار پیچیدهٔ آن، که شامل چین‌های متعدد و صفحات عضلانی است، باعث می‌شود که این عضو قادر به فشردن مواد غذایی و جذب آب به‌طور مؤثر باشد. اختلالات در عملکرد هزارلا می‌تواند مشکلات جدی برای سلامت نشخوارکنندگان ایجاد کند، بنابراین درک دقیق از عملکرد و ساختار آن برای بهبود سلامت این حیوانات اهمیت ویژه‌ای دارد.