برتراند راسل: «در چنین جهان متناقض خدایی نمی‌توان پیدا کرد؛ بلکه شیطانی متلون‌المزاج با یک هیئت ابلیسی می‌تواند چنین جهانی را بیافریند.»
برتراند راسل، فیلسوف، ریاضی‌دان و نویسنده‌ی برجسته‌ی انگلیسی، در طول زندگی خود به مسائل فلسفی و دینی بسیاری پرداخته است. یکی از مهم‌ترین مباحثی که راسل به آن توجه کرده است، مسئله‌ی وجود خدا و تناقضات مربوط به آن است. در جمله‌ای که ذکر کرده است:
«در چنین جهان متناقض خدایی نمی‌توان پیدا کرد؛ بلکه شیطانی متلون‌المزاج با یک هیئت ابلیسی می‌تواند چنین جهانی را بیافریند.»
راسل به طور غیرمستقیم به نقد ایده‌های مذهبی و خداشناسی پرداخته است و به چالش کشیدن برخی از مفاهیم کلاسیک خدا و تناقضات موجود در این دیدگاه‌ها اشاره دارد. برای درک بهتر نظر راسل در مورد خدا و جهان، ابتدا باید به چند جنبه از فلسفه‌ی او و نقدهایش نسبت به دین توجه کرد.
1. نقد راسل به مفاهیم سنتی خدا
در آثار مختلف راسل، از جمله در کتاب مشهور «چرا مسیحی نیستم» (Why I Am Not a Christian)، او به شدت مفاهیم سنتی و کلاسیک خدا را به چالش کشیده است. راسل معتقد بود که اعتقاد به خدا از دیدگاه عقلانی و علمی نمی‌تواند توجیه شود و وجود چنین موجودی برای توضیح جهان طبیعی و انسانی ضروری نیست. او بر این باور بود که دنیا به طور طبیعی و از طریق قوانین علمی خود توضیح داده می‌شود و نیازی به فرض کردن یک خدا به عنوان علت اولیه ندارد.
2. تناقضات در تصویر خداوند
راسل همچنین به تناقضات موجود در تصویر سنتی خداوند اشاره می‌کند. او می‌گوید که بسیاری از ویژگی‌هایی که برای خدا قائل هستند، با هم ناسازگارند. به عنوان مثال، اگر خداوند هم‌زمان قادر مطلق، نیکوکار و عالم مطلق باشد، این ویژگی‌ها در برابر شر و بدی در جهان با مشکل مواجه می‌شوند. یکی از مشهورترین نقدهای راسل به دین این است که اگر خداوند نیکوکار و قادر مطلق است، چرا باید بدی و رنج در جهان وجود داشته باشد؟ این پرسش، به ویژه با توجه به مشکلات اساسی در وجود شرور در دنیا، به نظر راسل چالشی بزرگ برای مفهوم خداوند است.
3. خدا و شر
یکی از مباحث مهم که راسل به آن پرداخته است، «مسئله شر» است. این مشکل فلسفی به این سوال مربوط می‌شود که اگر خداوند کاملاً نیکوکار و قادر مطلق است، چرا در جهان باید بدی، رنج، و شرور وجود داشته باشد؟ راسل از این تناقض برای نقد مفهوم کلاسیک خداوند استفاده می‌کند. او با اشاره به وجود فجایع طبیعی، جنگ‌ها، بیماری‌ها و بی‌عدالتی‌ها در جهان، معتقد بود که چنین شرور و رنج‌هایی نمی‌توانند با وجود یک خداوند نیکوکار و قادر مطلق سازگار باشند.
در این زمینه، او از طریق اشاره به "شیطان متلون‌المزاج" و "هیئت ابلیسی" قصد دارد تا تصویری از موجودی بیافریند که قادر است جهانی پر از تضاد و درد را خلق کند، چیزی که از نظر او بیشتر شبیه به طبیعتی شیطانی و دیوگونه است تا یک خداوند نیکوکار.
4. رابطه‌ی راسل با دین و ایمان
راسل در طول زندگی خود به شدت از مذهب و سازمان‌های دینی انتقاد کرده است. او به طور کلی دیدگاه‌های مذهبی را به عنوان محصولاتی از ترس و نیازهای انسانی می‌دانست، که برای توجیه ناشناخته‌ها و اضطراب‌های بشری ایجاد شده‌اند. در نظر راسل، دینی که بر اساس باور به وجود خداوند باشد، اغلب با تناقضات فلسفی و اخلاقی مواجه است که در نهایت عقلانیت و علم نمی‌توانند آن‌ها را توجیه کنند.
5. نقد راسل بر وجود یک خدا در جهان
از دیدگاه راسل، تصورات سنتی از خداوند نه تنها از نظر فلسفی و منطقی قابل اثبات نیست، بلکه این تصاویر ممکن است منجر به پذیرش یک دنیای متناقض و پر از درد و رنج شوند. برای راسل، یک موجود قادر مطلق، نیکوکار و دانا که مسئول خلقت جهانی پر از شرور است، نمی‌تواند وجود داشته باشد. او از دیدگاه‌های پوزیتیویستی و تجربی حمایت می‌کرد که بر اساس آن‌ها هیچ چیزی را نمی‌توان پذیرفت مگر آنکه توسط شواهد علمی و تجربی اثبات شود. بنابراین، او معتقد بود که هیچ دلیلی برای پذیرش وجود خدا وجود ندارد و تصویر یک خدای نیکوکار در جهانی پر از بدی، غیرقابل دفاع است.
نتیجه‌گیری
جمله ای که راسل بیان کرده است: «در چنین جهان متناقض خدایی نمی‌توان پیدا کرد؛ بلکه شیطانی متلون‌المزاج با یک هیئت ابلیسی می‌تواند چنین جهانی را بیافریند»، به نوعی اعتراض او به تصویر خداوند در دین‌های سنتی است. راسل به روشنی نشان می‌دهد که برای توضیح جهان پر از تضاد و شر، وجود یک خدای نیکوکار و قادر مطلق به شدت مشکل‌ساز است. او این تصویر را بیشتر شبیه به یک موجود شرور و دیوگونه می‌بیند تا یک خدای خیرخواه. بنابراین، در دیدگاه راسل، مشکلات اخلاقی و فلسفی در جهان نمی‌توانند با وجود یک خداوند سنتی قابل توجیه باشند، و این جهان بیشتر باید به دست موجودی با نیات منفی، نظیر شیطان، ایجاد شده باشد.
این نگرش راسل همچنان مورد توجه بسیاری از اندیشمندان و فیلسوفان است که به مسئله شر و اخلاق در دنیای مدرن پرداخته‌اند.
مطالب مرتبط:
معرفی و دانلود رایگان کتاب « دنیایی که من می شناسم» اثر برتراند راسل
نظریه تجزیه منطقی راسل (Logical Atomism)
معرفی و دانلود رایگان کتاب « چرا مسیحی نیستم» اثر برتراند راسل
نظر برتراند راسل درباره ی تبلیغات و چگونگی باور کردن
نظر برتراند راسل در مورد تعصب به باورهای حزبی