برتراند راسل: «آنچه از فنِّ تبلیغات می‌آموزیم این است که هر موضوعی را می‌توان به اکثریت مردم قبولاند به‌شرطی که چندین بار به نحوی تکرارش کنیم که در حافظهٔ آنان حک شود. ما غالب چیزها را باور داریم فقط به این علّت که چندین بار با لحن تأییدآمیزی دربارة آنها شنیده‌ایم: حتّی به خاطر نمی‌آوریم که کجا و چرا موردِ تأیید واقع شده‌اند، از این روست که نمی‌توانیم به نقدِ آنها بپردازیم، حتّی وقتی که هیچ پشتوانة منطقی مؤید آنها نبوده و تأییدشان از طرف اشخاص ذی‌نفع ابراز شده باشد.»
برتراند راسل، فیلسوف و نظریه‌پرداز برجسته قرن بیستم، در آثار خود به تحلیل مسایل مختلف اجتماعی و روان‌شناختی پرداخته است. یکی از موضوعات مهمی که راسل در آن به نقد پرداخته، اثرات تبلیغات بر اندیشه و باورهای انسان‌ها است. او در این زمینه با تأکید بر تأثیر تکرار و تبیین‌های تأییدآمیز، نشان می‌دهد که چگونه تبلیغات می‌توانند نظرات و باورهای مردم را شکل دهند، حتی زمانی که این باورها فاقد پشتوانه منطقی و مستندات کافی باشند.
تکرار و تأثیر آن بر باورها
رساله راسل دربارهٔ تبلیغات در واقع هشداردهنده‌ای است در برابر تأثیرات منفی و پنهان تکرار پیام‌های تبلیغاتی بر ذهن انسان. او در این گفتهٔ معروف خود اشاره می‌کند که:
«هر موضوعی را می‌توان به اکثریت مردم قبولاند به‌شرطی که چندین بار به نحوی تکرارش کنیم که در حافظهٔ آنان حک شود.»
این عبارت به خوبی نشان می‌دهد که تبلیغات با استفاده از تکرار مداوم یک پیام، می‌تواند آن را به جزء جدایی‌ناپذیر از ذهن مردم تبدیل کند. راسل تأکید دارد که این فرایند نه تنها بر پذیرش فوری اطلاعات تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند موجب شود که مردم باورهایی را بدون نقد و بررسی بپذیرند.
نقش لحن تأییدآمیز در شکل‌گیری باورها
راسول همچنین معتقد است که بیشتر باورهای ما از آنجا ناشی می‌شود که آنها را بارها و بارها با لحن تأییدآمیز شنیده‌ایم. این لحن تأییدآمیز به نوعی باعث می‌شود که ما به اطلاعات اعتماد کنیم و به راحتی آنها را به عنوان حقیقت بپذیریم، حتی زمانی که هیچ دلیل منطقی یا مدرک مستند برای صحت آنها وجود ندارد. این نوع از پذیرش بی‌چون و چرای اطلاعات، به خصوص در تبلیغات سیاسی یا تجاری، یکی از ابزارهای اصلی برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی است.
فراموشی منبع اطلاعات و نقد ناپذیری
یکی دیگر از نکات مهمی که راسل به آن اشاره می‌کند، این است که وقتی یک پیام تبلیغاتی به کرات تکرار شود، انسان‌ها به تدریج فراموش می‌کنند که این اطلاعات از کجا آمده‌اند و چه کسانی آنها را به تأیید رسانده‌اند. راسل در این باره می‌گوید:
«حتّی به خاطر نمی‌آوریم که کجا و چرا موردِ تأیید واقع شده‌اند، از این روست که نمی‌توانیم به نقدِ آنها بپردازیم.»
این پدیده به معنی این است که وقتی افراد اطلاعاتی را از منابع مختلف با لحن مشابه دریافت می‌کنند، دیگر قادر به تجزیه و تحلیل دقیق آن اطلاعات نخواهند بود. این فقدان آگاهی از منبع اطلاعات باعث می‌شود که مردم نتوانند به طور مستقل آنها را مورد نقد قرار دهند و در نتیجه، پذیرش آن اطلاعات به شکل غیرانتقادی ادامه می‌یابد.
تأثیر تبلیغات بر رفتار و ذهن انسان‌ها
بر اساس گفته‌های راسل، تبلیغات به‌ویژه زمانی که با تکنیک‌های روانشناسی و وسایل رسانه‌ای قوی همراه می‌شوند، می‌توانند حتی بدون ارائه دلایل منطقی، افکار و رفتارهای عمومی را شکل دهند. این تکنیک‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که پیام‌هایشان در ذهن مردم حک شده و به باورهای عمومی تبدیل شوند، بی‌آنکه مردم به تحلیل و بررسی آن اطلاعات بپردازند.
این روند نه تنها به تبلیغ کالاها و خدمات محدود نمی‌شود، بلکه در دنیای سیاسی و اجتماعی نیز اثرگذار است. تبلیغات سیاسی می‌توانند با استفاده از همین روش‌ها، نظرات و دیدگاه‌های مردم را تحت تأثیر قرار دهند و حتی آنها را به پذیرش ایدئولوژی‌ها یا سیاست‌هایی وادار کنند که در حقیقت از پشتوانه منطقی و مستند کافی برخوردار نیستند.
نتیجه‌گیری
در نهایت، برتراند راسل با تحلیل دقیق خود در مورد تبلیغات، نشان می‌دهد که چگونه این فرآیند می‌تواند باعث شکل‌گیری باورهای بی‌اساس و نقدناپذیر در ذهن مردم شود. تکرار مداوم پیام‌های تبلیغاتی و استفاده از لحن تأییدآمیز موجب می‌شود که مردم باورهایی را پذیرفته و در ذهن خود به‌عنوان حقیقت نگه دارند، بدون آنکه به منبع یا دلیل آنها توجه کنند. راسل به عنوان یک فیلسوف و روشنفکر، از این نگرانی خود را ابراز می‌کند که این فرایند می‌تواند قدرت نقد و تحلیل در انسان‌ها را از بین ببرد و به نوعی جامعه‌ای را شکل دهد که در آن پذیرش بی‌چون و چرا و عدم تفکر انتقادی رواج پیدا کند.
این تحلیل‌های راسل همچنان در دنیای معاصر، به‌ویژه در مواجهه با رسانه‌ها و تبلیغات گسترده، قابل تأمل و اهمیت است و به ما یادآوری می‌کند که در مواجهه با پیام‌های مختلف، باید همواره توانایی تفکر انتقادی و تحلیل منابع اطلاعاتی خود را حفظ کنیم.
مطالب مرتبط:
معرفی و دانلود رایگان کتاب « دنیایی که من می شناسم» اثر برتراند راسل
نظریه تجزیه منطقی راسل (Logical Atomism)
معرفی و دانلود رایگان کتاب « چرا مسیحی نیستم» اثر برتراند راسل
نظر برتراند راسل درباره ی تبلیغات و چگونگی باور کردن
نظر برتراند راسل در مورد تعصب به باورهای حزبی