کتاب بهرام

قند (Sugar) یک نوع کربوهیدرات ساده است که به‌عنوان منبع اصلی انرژی برای بدن انسان و سایر موجودات زنده عمل می‌کند. قند در طبیعت به‌طور گسترده‌ای یافت می‌شود و در انواع مختلف غذاها و نوشیدنی‌ها وجود دارد. در این مقاله، به بررسی ویژگی‌ها، انواع، کاربردها و تأثیرات بهداشتی قند خواهیم پرداخت.

1. تعریف قند 

قندها ترکیبات شیمیایی هستند که از کربن (Carbon)، هیدروژن (Hydrogen) و اکسیژن (Oxygen) تشکیل شده‌اند. این ترکیبات به‌عنوان منابع انرژی سریع‌الاثر برای بدن عمل می‌کنند. در علم شیمی، قندها به‌عنوان کربوهیدرات‌های ساده  یا مونوساکاریدها (Monosaccharides) و دوساکاریدها (Disaccharides) شناخته می‌شوند.

2. انواع قندها

قندها به‌طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: قندهای طبیعی و قندهای افزودنی.

• قندهای طبیعی: این نوع قندها به‌طور طبیعی در میوه‌ها (Fruits)، سبزیجات (Vegetables) و محصولات لبنی یافت می‌شوند. قندهای طبیعی معمولاً همراه با فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی در غذاها وجود دارند.

• قندهای افزودنی: این قندها به‌طور مصنوعی به غذاها و نوشیدنی‌ها اضافه می‌شوند تا طعم شیرین‌تری به آن‌ها بدهند. برخی از منابع قندهای افزودنی شامل شکر سفید، شکر قهوه‌ای، شربت ذرت (Corn Syrup)، شربت افرا (Maple Syrup) و عسل هستند.

3. ساختار شیمیایی قندها

قندها می‌توانند به‌صورت مونوساکاریدها یا دوساکاریدها باشند:

• مونوساکاریدها (Monosaccharides): ساده‌ترین نوع قندها هستند که از یک واحد شیمیایی تشکیل شده‌اند. مشهورترین مونوساکاریدها شامل گلوکز (Glucose)، فروکتوز (Fructose) و گالاکتوز (Galactose) می‌باشند.

• دوساکاریدها (Disaccharides): از دو واحد مونوساکارید تشکیل می‌شوند. مهم‌ترین دوساکاریدها شامل ساکارز (Sucrose) که از گلوکز و فروکتوز تشکیل شده است، لاکتوز (Lactose) که از گلوکز و گالاکتوز تشکیل شده است و مالتوز (Maltose) که از دو واحد گلوکز تشکیل شده است، می‌باشند.

4. کاربردهای قند

قند در صنایع مختلف کاربردهای زیادی دارد:

• صنعت غذایی: قند به‌عنوان شیرین‌کننده (Sweetener)، نگهدارنده (Preservative) و ماده‌ای برای بهبود طعم در تولید غذاها و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. برای مثال، در تولید آب‌نبات‌ها، نوشابه‌ها (Sodas)، کیک‌ها (Cakes)، بستنی‌ها و مرباها (Jams).

• صنعت داروسازی: قندها به‌عنوان مواد پرکننده و شیرین‌کننده در تولید داروها، به‌ویژه در قرص‌ها و شربت‌ها استفاده می‌شوند.

• صنعت شیمیایی: در تولید برخی از مواد شیمیایی مانند الکل (Alcohol) و بیودیزل (Biodiesel) از قندها استفاده می‌شود.

5. هضم و متابولیسم قندها

پس از مصرف قند، بدن آن‌ها را تجزیه کرده و به گلوکز تبدیل می‌کند. گلوکز وارد جریان خون می‌شود و برای تأمین انرژی به سلول‌ها می‌رود. این فرایند توسط انسولین (Insulin) که هورمونی از لوزالمعده است، کنترل می‌شود. در صورت افزایش قند خون، انسولین به بدن کمک می‌کند تا گلوکز را به‌طور مؤثر جذب کرده و سطح قند خون را تنظیم کند.

6. تأثیرات بهداشتی قند

مصرف قند در حد معقول برای بدن ضروری است، اما مصرف بیش از حد آن می‌تواند به مشکلات بهداشتی منجر شود. برخی از تأثیرات منفی مصرف زیاد قند عبارتند از:

• چاقی (Obesity): مصرف بیش از حد قند منجر به افزایش کالری دریافتی می‌شود که می‌تواند باعث افزایش وزن و چاقی شود.

• دیابت نوع 2 (Type 2 Diabetes): مصرف زیاد قند می‌تواند موجب مقاومت به انسولین شود و خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش دهد.

• بیماری‌های قلبی (Heart Diseases): مصرف زیاد قند می‌تواند باعث افزایش سطح چربی خون (Blood Lipids) و فشار خون (Blood Pressure) شود که در نهایت خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش می‌دهد.

• حفره‌های دندانی (Dental Cavities): قندها به‌ویژه در مواد غذایی چسبناک می‌توانند باعث افزایش رشد باکتری‌های مضر در دهان شده و منجر به پوسیدگی دندان‌ها شوند.

7. توصیه‌های بهداشتی

سازمان‌های بهداشتی نظیر سازمان بهداشت جهانی (WHO) و مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) توصیه می‌کنند که مصرف قندهای افزودنی باید محدود شود. برای بزرگسالان، میزان قندهای افزودنی نباید بیش از 10 درصد از کالری روزانه باشد. به‌طور خاص، توصیه می‌شود که مصرف قند افزودنی برای افراد بالغ از 50 گرم در روز بیشتر نباشد.

8. نتیجه‌گیری

قند یک منبع انرژی سریع‌الاثر است که در مواد غذایی مختلف یافت می‌شود و در بدن انسان برای تأمین انرژی ضروری است. با این حال، مصرف بیش از حد قند می‌تواند به مشکلات بهداشتی مختلف مانند چاقی، دیابت و بیماری‌های قلبی منجر شود. بنابراین، مصرف قند باید با احتیاط و در حد متعادل باشد.