کتاب بهرام

یخچال‌های طبیعی (Glaciers) توده‌های عظیم یخ هستند که در اثر انباشت و فشرده‌شدن برف در طول سال‌ها یا حتی قرن‌ها تشکیل می‌شوند. این یخ‌ها به آرامی تحت تأثیر نیروی گرانش حرکت می‌کنند و نقش مهمی در شکل‌دهی به زمین، تنظیم آب‌وهوا و تأمین آب شیرین دارند. یخچال‌های طبیعی در مناطق سردسیر و مرتفع مانند قطب‌ها و کوهستان‌های بلند یافت می‌شوند. در این مطلب، به بررسی کامل یخچال‌های طبیعی، تشکیل، حرکت، انواع، اهمیت و چالش‌های مرتبط با آن‌ها می‌پردازیم.

۱. تشکیل یخچال‌های طبیعی

یخچال‌های طبیعی در مناطقی تشکیل می‌شوند که میزان برف‌های زمستانی بیش از میزان ذوب برف در تابستان باشد. فرآیند تشکیل یخچال‌ها شامل مراحل زیر است:

الف) انباشت برف:

• برف در مناطق سردسیر و مرتفع انباشته می‌شود.

• لایه‌های برف به مرور زمان فشرده می‌شوند و به یخ تبدیل می‌شوند.

ب) تبدیل برف به یخ:

• تحت فشار لایه‌های بالایی، برف به یخ دانه‌بندی شده به نام فیرن (Firn) تبدیل می‌شود.

• با ادامه فشرده‌شدن، فیرن به یخ جامد تبدیل می‌شود.

ج) حرکت یخ:

عرض جغرافیایی یکی از مفاهیم مهم در جغرافیا است و به فاصلهٔ عمودی یک نقطهٔ مشخص بر روی سطح زمین از خط استوا مرجع می‌دهند. عرض جغرافیایی معمولاً به صورت زوج اعداد اعشاری بیان می‌شود و مقدار آن بین -90 تا +90 درجهٔ است. عرض جغرافیایی نقاط در نیمکرهٔ شمالی به صورت مثبت و در نیمکرهٔ جنوبی به صورت منفی بیان می‌شود. به عنوان مثال، خط استوا دارای عرض جغرافیایی صفر است، در حالی که قطب شمالی دارای عرض جغرافیایی +90 درجه و قطب جنوبی دارای عرض جغرافیایی -90 درجه است. عرض جغرافیایی مکان‌ها در تعیین اقلیم، آب و هوا، و موقعیت جغرافیایی آنها نقش مهمی دارد.

عرض جغرافیایی

عرض جغرافیایی (Latitude) یکی از مختصات جغرافیایی است که موقعیت یک نقطه روی سطح زمین را نسبت به خط استوا تعیین می‌کند. این مختصات به همراه طول جغرافیایی (Longitude) برای تعیین دقیق موقعیت‌های جغرافیایی استفاده می‌شود. عرض جغرافیایی به‌طور خاص موقعیت یک مکان را از نظر شمالی یا جنوبی خط استوا نشان می‌دهد.

ویژگی‌های عرض جغرافیایی:

1. خط استوا: خط استوا، که بزرگترین دایره فرضی زمین است، به عنوان مرجع صفر درجه برای اندازه‌گیری عرض جغرافیایی استفاده می‌شود. این خط زمین را به دو نیم‌کره شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند.

2. مقدار عرض جغرافیایی:

سراب (Mirage) یک پدیده نوری است که به دلیل شکست نور در جو، به ویژه در مناطق گرم و خشک، مشاهده می‌شود. در این پدیده، نور به طور غیرمعمولی خم می‌شود و تصاویری از اشیاء یا مکان‌هایی که وجود ندارند، ایجاد می‌کند. این پدیده معمولاً در جاده‌ها یا بیابان‌های گرم مشاهده می‌شود که در آن سطح زمین به شدت گرم است و هوای نزدیک به سطح زمین داغ‌تر از لایه‌های بالاتر است.

فرآیند علمی سراب:

سراب‌ها نتیجه‌ی انکسار نور در لایه‌های مختلف جو هستند. در شرایط عادی، نور از یک ماده به ماده دیگر با زاویه‌ای ثابت حرکت می‌کند. اما وقتی که نور از هوای سرد به هوای گرم (یا برعکس) منتقل می‌شود، سرعت حرکت نور تغییر کرده و باعث می‌شود که نور در مسیرهای منحرف شده حرکت کند.

باد چگونه تشکیل می شود؟  

زمانی که هوا به طور نامتوازن در مناطق مختلف زمین گرم می‌شود و سرد می‌شود باد به وجود می‌آید. این تفاوت در دما باعث ایجاد فشار هوا متفاوت در مناطق مختلف می‌شود. برای تعادل این فشارها، هوا از مناطق با فشار بالا به مناطق با فشار پایین حرکت می‌کند، و این حرکت هوا به عنوان باد شناخته می‌شود.

فرایند تشکیل باد به صورت زیر است:

 1. تابش خورشیدی: خورشید تابش خورشیدی خود را به زمین ارسال می‌کند. زمین این تابش را جذب می‌کند و گرم می‌شود.

 2. گرم شدن هوا: زمین گرم شده هوا را نیز گرم می‌کند. هوا در نتیجه گرم شدن، انبساط می‌یابد و سبک‌تر می‌شود.

هواشناسان هوا را چگونه پیش بینی می کنند؟ 

هواشناسان برای پیش‌بینی هوا از ترکیبی از داده‌های مشاهده شده، مدل‌های ریاضی و الگوریتم‌های پیچیده استفاده می‌کنند. فرایند پیش‌بینی هوا عموماً شامل مراحل زیر است:

1. جمع‌آوری داده‌ها: هواشناسان از شبکه‌های مشاهده هواشناسی، ایستگاه‌های مترازندگی هوا، سنسورهای ماهواره‌ای و دیگر منابع داده‌های هواشناسی برای جمع‌آوری اطلاعات درباره وضعیت فعلی هوا استفاده می‌کنند. این اطلاعات شامل دما، رطوبت، فشار هوا، سرعت و جهت باد، نقشه‌های رادار و تصاویر ماهواره‌ای است.

کوه‌ها یکی از ویژگی‌های طبیعی زمین هستند که به دلیل فرآیندهای زمین‌شناسی شکل می‌گیرند. تشکیل کوه‌ها یک فرآیند پیچیده و طولانی است که به عوامل مختلفی بستگی دارد. در اینجا به بررسی چگونگی شکل‌گیری کوه‌ها و انواع مختلف آن‌ها می‌پردازیم.

۱. فرآیندهای تشکیل کوه‌ها

کوه‌ها به طور عمده از طریق چند فرآیند زمین‌شناسی زیر شکل می‌گیرند:

الف) تکتونیک صفحه‌ای

تکتونیک صفحه‌ای نظریه‌ای است که توضیح می‌دهد چگونه لایه‌های زمین (صفحه‌های تکتونیکی) در حال حرکت هستند و چگونه این حرکت می‌تواند منجر به تشکیل کوه‌ها شود. این فرآیند شامل موارد زیر است:

 عصر پس یخبندان (Postglacial) به دوره‌ای از زمان اطلاق می‌شود که پس از پایان آخرین دوره یخبندان بزرگ، یعنی یخبندان کواترنری، آغاز شده است. این دوره از زمانی شروع شد که تقریباً 11,700 سال پیش زمین از دمای پایین و پوشش یخ‌های عظیم خارج شد و شرایط اقلیمی به تدریج گرم‌تر شد. در این مطلب به بررسی جزئیات این دوره از منظر زمین‌شناسی، اقلیمی، زیست‌شناسی و تأثیرات آن بر انسان‌ها و اکوسیستم‌ها پرداخته می‌شود.

1. پایان دوره یخبندان و آغاز عصر پس یخبندان

پایان دوره یخبندان که به آن "آخرین یخبندان" یا "یخبندان کواترنری" گفته می‌شود، حدود 12 هزار سال پیش اتفاق افتاد. در این زمان، دمای زمین به تدریج گرم شد و یخ‌های عظیم در شمال قاره‌ها شروع به ذوب شدن کردند. این تغییرات موجب تغییرات عمده‌ای در اکوسیستم‌ها و شکل‌گیری محیط‌های جدید شد. در این دوره، سطح دریاها بالا رفت و بسیاری از مناطق که پیش از آن زیر یخ قرار داشتند، به تدریج آزاد شدند.

2. ویژگی‌های اقلیمی و جغرافیایی عصر پس یخبندان

 جنگل آمازون بزرگ‌ترین جنگل بارانی جهان است و کاشتهای آن در برزیل، پرو، کلمبیا، ونزوئلا، گویان و سورینام قرار دارد.

این جنگل در حدود 7 میلیون کیلومتر مربع از سطح زمین را پوشانده و تقریباً 40 درصد از تمامی جنگل‌ها را در خود جای داده است.

جنگل آمازون در منطقه آمازوناس قرار گرفته و از نام این پوشش سبز نامگذاری شده است.

این جنگل بیش از 390 میلیارد درخت دارد که در سال 1989 به عنوان یکی از میراث‌های جهانی ثبت شد.

کشورهای قطبی

کشورهای قطبی به کشورهایی اطلاق می‌شود که در مناطق نزدیک به قطب‌های شمال و جنوب زمین واقع شده‌اند. این کشورها به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، ویژگی‌های منحصر به فردی دارند که شامل آب و هوای سرد، اکوسیستم‌های خاص و فرهنگ‌های بومی می‌شود. در ادامه، به بررسی کشورها و مناطق قطبی، ویژگی‌ها، چالش‌ها و اهمیت آن‌ها می‌پردازیم.

1. مناطق قطبی

منطقه قطبی به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود:

الف. قطب شمال

این منطقه شامل اقیانوس منجمد شمالی و کشورهای اطراف آن است. کشورهایی که در این منطقه قرار دارند عبارتند از:

کانادا
ایالات متحده (آلاسکا)
نروژ
دانمارک (گرینلند)
روسیه
سوئد
فنلاند
ایسلند
 

ب. قطب جنوب

برخی تحقیقات و گزارش‌ها نشان داده‌اند که برخی حیوانات قبل از وقوع زلزله رفتارهایی نشان می‌دهند که می‌تواند به این معنا باشد که آنها از وقوع زلزله باخبر می‌شوند. این موضوع به عنوان یکی از پدیده‌های مرموز در طبیعت مطرح است و در حالی که شواهد علمی دقیقی وجود ندارد که تایید کند حیوانات قادر به پیش‌بینی زلزله‌ها هستند، برخی از مطالعات و مشاهدات تجربی نشان می‌دهند که ممکن است حیوانات به تغییرات محیطی قبل از وقوع زلزله واکنش نشان دهند.

۱. تغییرات فیزیکی و محیطی

برخی از متخصصان معتقدند که حیوانات ممکن است از تغییرات فیزیکی و محیطی آگاه شوند که قبل از وقوع زلزله در مناطق زلزله‌خیز رخ می‌دهد. این تغییرات می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• پیش‌لرزه‌ها: پیش‌لرزه‌ها، که معمولا قبل از زلزله اصلی رخ می‌دهند، ممکن است توسط حیوانات احساس شوند. این پیش‌لرزه‌ها اغلب به شدت زلزله اصلی نیستند اما به‌طور ناخودآگاه برای حیوانات قابل تشخیص هستند.