سراب (Mirage) یک پدیده نوری است که به دلیل شکست نور در جو، به ویژه در مناطق گرم و خشک، مشاهده می‌شود. در این پدیده، نور به طور غیرمعمولی خم می‌شود و تصاویری از اشیاء یا مکان‌هایی که وجود ندارند، ایجاد می‌کند. این پدیده معمولاً در جاده‌ها یا بیابان‌های گرم مشاهده می‌شود که در آن سطح زمین به شدت گرم است و هوای نزدیک به سطح زمین داغ‌تر از لایه‌های بالاتر است.
فرآیند علمی سراب:
سراب‌ها نتیجه‌ی انکسار نور در لایه‌های مختلف جو هستند. در شرایط عادی، نور از یک ماده به ماده دیگر با زاویه‌ای ثابت حرکت می‌کند. اما وقتی که نور از هوای سرد به هوای گرم (یا برعکس) منتقل می‌شود، سرعت حرکت نور تغییر کرده و باعث می‌شود که نور در مسیرهای منحرف شده حرکت کند.
در جاده‌ها یا بیابان‌های داغ، لایه‌ای از هوای گرم در نزدیکی سطح زمین وجود دارد که نور را می‌شکند. نور از آسمان می‌آید و پس از عبور از این لایه گرم، به طرف چشم ناظر منحرف می‌شود. این انکسار باعث می‌شود که سطح زمین به نظر برسد که بازتابی از آسمان است و به ناظر احساس می‌دهد که در فاصله‌ای دور، مثلاً آب یا دریاچه‌ای دیده می‌شود که در واقع وجود ندارد.
انواع سراب:
سراب پایین (Inferior Mirage): این نوع سراب در مکان‌هایی مانند جاده‌های خشک یا بیابان‌ها بیشتر دیده می‌شود. وقتی که نور از آسمان عبور می‌کند و به دلیل داغ بودن زمین، نور به سمت چشم ناظر منحرف می‌شود و تصویری مانند آب یا دریاچه به نظر می‌آید.
سراب بالا (Superior Mirage): این نوع سراب در مناطق سرد یا دریاها بیشتر مشاهده می‌شود. در این حالت، نور به دلیل تفاوت دماهای لایه‌های هوای مختلف به سمت بالاتر منحرف می‌شود و ممکن است که تصویر اشیاء یا حتی کشتی‌ها را از فاصله دور به طور غیرواقعی در بالای افق نمایش دهد.
سراب قطبی (Fata Morgana): این نوع سراب که یک شکل پیچیده از سراب بالا است، معمولاً در مناطق قطبی یا دریاهای سرد مشاهده می‌شود و می‌تواند تصاویری از کشتی‌ها، کوه‌ها یا جزایر را به صورت بزرگتر و در مکان‌های غیرمعمول نشان دهد.
عوامل مؤثر بر ایجاد سراب:
- دمای زمین و هوای بالای آن: تفاوت دما باعث تغییرات در چگالی هوا و در نتیجه انکسار نور می‌شود.
- رطوبت: میزان رطوبت هوا می‌تواند بر شدت و نوع سراب تأثیر بگذارد.
- زاویه تابش نور: زمان روز و زاویه تابش نور خورشید نیز بر پدید آمدن سراب تأثیر می‌گذارد.
مثال‌های مشاهده سراب:
- در بیابان‌ها، هنگامی که شخصی در حال حرکت است، ممکن است احساس کند که در فاصله‌ای دور، یک دریاچه یا حوضچه آب وجود دارد که در واقع فقط سراب است.
- در جاده‌ها در روزهای گرم، سراب‌ها می‌توانند در سطح جاده ایجاد شوند و به نظر برسد که آب در جاده جمع شده است.
- در مناطق سرد، کشتی‌ها یا زمین‌های دوردست ممکن است به شکل غیرطبیعی و برجسته‌ای به نظر برسند.
نتیجه‌گیری:
سراب یک پدیده جالب و شگفت‌انگیز است که ناشی از ویژگی‌های فیزیکی نور و تفاوت‌های دما در جو است. این پدیده به رغم آنکه به نظر واقعی می‌آید، در واقع هیچ جسمی وجود ندارد و تنها به دلیل انکسار نور، یک تصویر کاذب در ذهن ناظر شکل می‌گیرد.
مطالب دیگر:
مطالب خواندنی در مورد اقیانوس ها
دانستنی های مفید در مورد رنگ ها
