کتاب بهرام

مارمولک‌ها و دایناسورها هر دو به گروه بزرگی از جانوران به نام خزندگان (Reptiles) تعلق دارند، اما نسبت خویشاوندی آنها پیچیده‌تر از آن است که به سادگی بتوان گفت این دو گروه مستقیماً به هم مرتبط هستند. برای درک بهتر این رابطه، باید به تکامل و تاریخچه زیستی خزندگان نگاهی بیندازیم.

۱. خزندگان و اجداد مشترک

خزندگان گروهی از جانوران مهره‌دار هستند که شامل مارمولک‌ها، مارها، لاک‌پشت‌ها، تمساح‌ها و دایناسورها (از جمله پرندگان) می‌شوند. همه این جانوران از یک اجداد مشترک که حدود ۳۲۰ میلیون سال پیش در دوره کربونیفر می‌زیسته، تکامل یافته‌اند. این اجداد مشترک به گروهی به نام سیناپسیدها (Synapsids) و سوراپسیدها (Sauropsids) تعلق داشتند.

خزنده‌پایان (Sauropoda) همچنین (با نام علمی Sauropoda) نام یک فروراسته از زیرراسته خزنده‌پاریختان است که متعلق به دوره‌های مختلف زمین‌شناسی، به‌ویژه دوره‌های میانه‌زیستی، بوده‌اند. این گروه از دایناسورها به خاطر ویژگی‌های خاص خود مانند بدن‌های عظیم و گردن‌های بلند شناخته می‌شوند. خزنده‌پایان یکی از شناخته‌شده‌ترین گروه‌های دایناسورهای گیاه‌خوار بوده و به طور ویژه در دوره ژوراسیک و کرتاسه به اوج شکوفایی خود رسیدند. در اینجا به بررسی برخی از زیرگروه‌ها و گونه‌های مختلف خزنده‌پایان خواهیم پرداخت.

1. Sauropoda: ویژگی‌های عمومی

خزنده‌پایان به طور کلی به دایناسورهای بزرگی اطلاق می‌شود که دارای ویژگی‌های خاصی مانند:

• گردن‌های بلند: یکی از ویژگی‌های متمایز خزنده‌پایان، گردن‌های طولانی آن‌ها است که به آن‌ها امکان می‌داد تا به گیاهان بلندتر دسترسی پیدا کنند.
• اندام‌های بزرگ: پاهای این دایناسورها معمولاً بسیار ضخیم و قوی بودند تا بتوانند وزن سنگین بدن خود را تحمل کنند.

مقدمه: دایناسورها (Dinosaurs) گروهی از خزندگان بزرگ و متنوع هستند که در دوران مزوزویئک (Mesozoic Era) بر روی زمین حکمرانی کردند. این موجودات به دلیل اندازه‌های بزرگ، ویژگی‌های منحصر به فرد و تنوع بالای گونه‌ها، توجه بسیاری از محققان و علاقه‌مندان به علوم طبیعی را به خود جلب کرده‌اند.

تاریخچه دایناسورها (History of Dinosaurs)

1. ظهور دایناسورها:

   • دایناسورها حدود ۲۳۰ میلیون سال پیش در دوره تریاس (Triassic Period) ظاهر شدند. آن‌ها به سرعت توسعه یافتند و به یکی از گروه‌های غالب جانوری در زمین تبدیل شدند.

2. دوران میان زیستی (Mesozoic Era):

   • دوران میان زیستی به سه دوره تقسیم می‌شود:
     • تریاس (Triassic): که دایناسورها برای نخستین بار در این دوره ظهور کردند.

دوران میزوزوئیک (Mesozoic Era) یکی از دوران‌های زمین‌شناسی است که بین حدود ۲۵۳ میلیون سال پیش تا ۶۶ میلیون سال پیش ادامه داشت. این دوران به سه دوره اصلی تقسیم می‌شود:

1. تریاس (Triassic): این دوره از حدود ۲۵۳ تا ۲۰۱ میلیون سال پیش ادامه داشت و شامل ظهور دایناسورها و پستانداران اولیه بود. 

2. ژوراسیک (Jurassic): این دوره از حدود ۲۰۱ تا ۱۴۵ میلیون سال پیش بود و دایناسورها در این زمان به اوج تنوع و گسترش خود رسیدند. همچنین، اولین پرندگان نیز در این دوره ظهور کردند.

3. کرتاسه (Cretaceous): این دوره از حدود ۱۴۵ تا ۶۶ میلیون سال پیش ادامه داشت و در این زمان دایناسورها همچنان بر روی زمین حاکم بودند. در پایان این دوره، انقراض دسته‌جمعی دایناسورها و بسیاری از گونه‌های دیگر رخ داد.

ویژگی‌های مهم دوران میزوزوئیک:

• ظهور دایناسورها (Dinosaurs): دایناسورها در این دوران به عنوان موجودات غالب بر روی زمین شناخته شدند.
• تکامل پستانداران (Mammals): پستانداران در این دوران به وجود آمدند و تنوع آن‌ها افزایش یافت.

در دوران دایناسورها، که حدود ۲۳۰ میلیون سال پیش تا ۶۵ میلیون سال پیش (یعنی در دوره‌های تریاس، ژوراسیک و کرتاسه) طول کشید، اجداد انسان‌ها به طور مستقیم وجود نداشتند. اما در این دوران، تکامل موجودات مختلفی که در نهایت به انسان‌ها منتهی شدند، در حال وقوع بود. برای درک بهتر این موضوع، بهتر است که تکامل اجداد انسان‌ها را در چارچوب تکامل حیات روی زمین بررسی کنیم.

1. دوران دایناسورها و اجداد انسان‌ها

دایناسورها عمدتاً در دوره‌های ژوراسیک و کرتاسه حکمرانی می‌کردند و در این دوران، موجودات مختلفی در حال تکامل بودند. انسان‌ها و اجداد آن‌ها از گروه پستانداران به شمار می‌روند، اما در دوران دایناسورها، پستانداران هنوز در حال تکامل و به شکل‌های ابتدایی وجود داشتند. به عبارت دیگر، انسان‌ها و اجداد آن‌ها در دوران دایناسورها موجودات اولیه و کوچک‌تری بودند که بیشتر در سایه دایناسورها زندگی می‌کردند.

دایناسورها یکی از جانداران شگفت‌انگیز تاریخ زمین بودند که حدود 165 میلیون سال پیش در دوران مزوزوئیک زندگی می‌کردند. یکی از سوالات رایج در مورد این موجودات پیش‌تاریخی این است که آیا دایناسورها جفت‌گیری می‌کردند؟ برای پاسخ به این سوال باید به ویژگی‌های بیولوژیکی و فسیل‌های موجودات دایناسور و همچنین شباهت‌های آن‌ها با حیوانات زنده امروزی توجه کنیم.

1. چگونگی جفت‌گیری در دایناسورها

دایناسورها به عنوان موجودات جانوری برای تولید مثل به فرآیند جفت‌گیری نیاز داشتند، مانند تمام حیوانات دیگر. بر اساس شواهد فسیلی، بسیاری از دایناسورها در واقع از طریق جفت‌گیری جنسی تولید مثل می‌کردند. البته چون دایناسورها موجوداتی منقرض‌شده هستند، دقیقاً نمی‌توانیم رفتارهای جفت‌گیری آن‌ها را مشاهده کنیم، اما با بررسی فسیل‌ها و مقایسه با دیگر موجودات زنده، برخی ویژگی‌ها و روندهای احتمالی را می‌توان فرض کرد.

تمساح‌ها یکی از موجودات قدیمی و شگفت‌انگیز زمین هستند که به‌طور قابل توجهی در طول میلیون‌ها سال تغییرات کمی کرده‌اند و از دوره دایناسورها تا به امروز زنده مانده‌اند. سوال اینکه چرا تمساح‌ها به همراه دایناسورها از بین نرفتند و توانستند باقی بمانند، سوالی جذاب است که به عواملی مختلف در تاریخ تکامل و بقای آنها مربوط می‌شود. در ادامه به بررسی این موضوع می‌پردازیم.

1. ویژگی‌های فیزیکی و تطبیقی تمساح‌ها

تمساح‌ها با ویژگی‌های منحصر به فردی به زندگی در محیط‌های مختلف سازگار شده‌اند. این ویژگی‌ها آنها را قادر ساخت که از دوران دایناسورها تا به امروز زنده بمانند.

پاسخ کوتاه : نه، کرگدن‌ها و دایناسورها نسبت خویشاوندی ندارند. در واقع، کرگدن‌ها و دایناسور‌ها از نظر زمانی که زندگی می‌کرده‌اند و همچنین تکاملی که طی کرده‌اند، به شدت متفاوت هستند.

دایناسورها به عنوان گروهی از حیوانات خزنده و پستانداران شناخته می‌شوند. آنها در دوران میانی زمانی، حدود ۲۳۵ تا ۶۵ میلیون سال قبل، روی زمین حکومت می‌کردند. دایناسورها از نظر فیزیولوژیک و تاریخچه زیستی با کرگدن‌ها تفاوت‌های بسیاری دارند.

کرگدن‌ها اعضای گروه جانوری خزنده‌ها هستند و اغلب در محیط‌های آبی و خشک زندگی می‌کنند. آنها از نظر زمانی در پیشینه زمین بسیار جوانتر از دایناسورها هستند و در حقیقت به عنوان یکی از گروه‌های مهم تکاملی در دوران میانهٔ دورهٔ میزوزوئیک (حدود ۲۴۰ میلیون تا ۶۵ میلیون سال قبل) شناخته می‌شوند.

بنابراین، علمای زیست‌شناسی نه تنها از نظر زمانی و تاریخچه زیستی بلکه از نظر ویژگی‌های فیزیولوژیک و مورفولوژیک (ریخت شناسی) نیز کرگدن‌ها و دایناسورها را دو گروه مجزا می‌دانند و نسبت خویشاوندی بین آنها وجود ندارد.

آیا کرگدن‌ها با دایناسورها نسبت خویشاوندی دارند؟

مقدمه: کرگدن‌ها (Rhinoceroses) و دایناسورها (Dinosaurs) هر دو جزء گروه‌های جانوری مختلف هستند، اما سوالی که بسیاری از مردم ممکن است بپرسند این است که آیا این دو گروه از لحاظ خویشاوندی به یکدیگر مرتبط هستند یا خیر. در این مطلب به بررسی خویشاوندی بین کرگدن‌ها و دایناسورها، تاریخ تکامل آن‌ها و ویژگی‌های آن‌ها خواهیم پرداخت.

اگرچه کرگدن‌ها و دایناسورها نسبت خویشاوندی ندارند، اما در بعضی جنبه‌ها شباهت‌هایی بین آنها وجود دارد. برخی از شباهت‌های آنها به دلیل تطابق در محیط زیست و نیازهای زندگی است.

کرگدن‌ها و دایناسورها به طور ظاهری شباهت‌هایی دارند که اغلب به دلیل ویژگی‌های جسمانی مشترک مانند بدن بزرگ، پوست ضخیم و پاهای قدرتمند شناخته می‌شوند. در اینجا برخی از دلایل شباهت‌های ظاهری بین کرگدن‌ها و دایناسورها آورده شده است:

1. اندازه و شکل بدن: یکی از بزرگ‌ترین شباهت‌ها بین کرگدن‌ها و دایناسورها، اندازه‌ی بزرگ آن‌ها است. بسیاری از دایناسورها، به خصوص دایناسورهای گیاهخوار مانند "ساراپودها" (مانند برانکوسوس)، بدن‌هایی عظیم و سنگین داشتند که مشابه با کرگدن‌های امروزی است. هر دو گروه موجودات به داشتن بدن‌های حجیم و قدرتمند شناخته می‌شوند.

آیا دایناسورها هم از موجودات تک سلولی شروع شدند؟ 

بله، همانند بسیاری از موجودات حیاتی دیگر، دایناسورها نیز از موجودات تک سلولی شروع شدند. اولین آثار از زندگی در زمین به مدت حدود ۳٫۵ میلیارد سال پیش، در دوران پری‌کامبرین (Precambrian) که نامگذاری شده است، پیدا شده است. در این دوره ، موجودات تک‌سلولی ساده و بافت نشده مانند باکتری‌ها و آرکئاها ظاهر شدند.

از آنجا که دایناسورها در طول میلیون‌ها سال تکامل یافتند، رشته زمانی بسیار طولانی و پیچیده‌ای را طی کرده‌اند. آن‌ها از موجودات تک سلولی به صورت تدریجی به شکل‌های متنوع‌تری تکامل یافتند، از جمله موجودات چند سلولی، موجودات آبزی و سپس در نهایت دایناسورها شکل گرفتند.