آیا تا به حال وقتی کسی را در حال خمیازه کشیدن دیدید، ناخودآگاه خمیازه کشیده‌اید؟ یا هنگام تماشای یک مسابقه ورزشی، احساس کرده‌اید که خودتان هم در حال دویدن هستید؟ این پدیده‌های عجیب، به لطف "نورون‌های آینه‌ای" (Mirror Neurons) در مغز اتفاق می‌افتند. این سلول‌های عصبی یکی از مهم‌ترین کشفیات علوم اعصاب در چند دهه اخیر هستند و نقش کلیدی در یادگیری، همدلی و حتی تکامل انسان ایفا می‌کنند.

در این مطلب، با رازهای شگفت‌انگیز نورون‌های آینه‌ای، عملکرد آنها و تأثیرشان بر رفتار انسان آشنا می‌شویم.

۱. نورون‌های آینه‌ای چه هستند؟

نورون‌های آینه‌ای، سلول‌های عصبی ویژه‌ای هستند که هم هنگام انجام یک عمل و هم هنگام مشاهدهٔ همان عمل در دیگران فعال می‌شوند. به عبارت ساده، مغز شما گاهی نمی‌تواند بین انجام دادن و تماشا کردن تفاوت قائل شود!

🔹 کشف تاریخی:
این نورون‌ها اولین بار در دهه ۱۹۹۰ توسط تیم تحقیقاتی جاکومو ریزولاتی در ایتالیا و در آزمایش روی مغز میمون‌ها کشف شدند. آنها متوجه شدند وقتی میمون‌ها حرکات انسان‌ها را تماشا می‌کنند، همان نورون‌هایی در مغزشان فعال می‌شود که گویی خودشان آن کار را انجام می‌دهند!

تخت جمشید، یکی از بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین آثار تاریخی ایران، نماد عظمت، هنر و تمدن شاهنشاهی هخامنشی است. این مجموعه باستانی که در دشت مرودشت استان فارس قرار دارد، بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت دارد و به عنوان یکی از میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. در این مطلب، به تاریخچه، معماری، رمز و رازها و اهمیت تخت جمشید می‌پردازیم.

منبع عکس: همسفرشیم

۱. تاریخچه تخت جمشید

🔹 چرا تخت جمشید ساخته شد؟

• تخت جمشید (پارسه) به دستور داریوش بزرگ در سال ۵۱۸ پیش از میلاد ساخته شد.

• این مجموعه به عنوان پایتخت تشریفاتی و آیینی هخامنشیان مورد استفاده قرار می‌گرفت.

• در نوروز، نمایندگان ملل مختلف به تخت جمشید می‌آمدند تا هدایای خود را به شاه تقدیم کنند.

🔹 حمله اسکندر و نابودی تخت جمشید

پاریس، پایتخت فرانسه و یکی از مشهورترین شهرهای جهان، در شمال این کشور و در کنار رود سن قرار دارد. این شهر که به "شهر نور" معروف است، مرکز اصلی فرهنگ، هنر، مد، غذا و تاریخ اروپا محسوب می‌شود.

• جمعیت: حدود 2.1 میلیون نفر در خود شهر و بیش از 12 میلیون در منطقه شهری

• مساحت: 105 کیلومتر مربع

• زبان: فرانسوی

• مذهب اصلی: کاتولیک

• واحد پول: یورو

تاریخچه پاریس

جیرجیرک‌ها از حشرات جذاب و شناخته‌شده‌ای هستند که صدایشان یادآور شب‌های گرم تابستانی است. این موجودات کوچک، نه‌تنها برای طبیعت مفیدند، بلکه در فرهنگ و ادبیات مختلف نیز نماد چیزهای گوناگونی هستند. در این مطلب، با حقایق شگفت‌انگیز، نحوه زندگی و نقش جیرجیرک‌ها در طبیعت آشنا می‌شوید.

۱. حقایق جالب درباره جیرجیرک‌ها

✅ پرواز نمی‌کنند، اما می‌جهند!
برخلاف تصور بعضی‌ها، جیرجیرک‌ها بال دارند، اما بیشتر گونه‌ها پرواز نمی‌کنند و با پاهای قوی خود می‌جهند.

✅ صدای جیرجیرک فقط از نرها می‌آید!
جیرجیرک‌های نر برای جلب توجه ماده‌ها و نشان دادن قلمرو، بال‌های خود را به هم می‌مالند و صدا تولید می‌کنند.

✅ گوش‌هایشان روی پاهایشان است!

خورشید نه تنها منبع نور و گرمای منظومه شمسی است، بلکه به‌دلیل جرم فوق‌العاده زیادش، نیروی جاذبه قدرتمندی دارد که تمام سیارات، سیارک‌ها و دنباله‌دارها را در مدار خود نگه می‌دارد. در این مطلب، به بررسی چگونگی کارکرد جاذبه خورشید، تأثیر آن بر اجرام فضایی و حقایق شگفت‌انگیز درباره آن می‌پردازیم.

۱. جاذبه خورشید چگونه کار می‌کند؟

جاذبه (گرانش) خورشید بر اساس قانون جهانی گرانش نیوتن و نظریه نسبیت عام اینشتین عمل می‌کند:

• هر جسمی که جرم دارد، گرانش تولید می‌کند.

• هرچه جرم بیشتر باشد، گرانش قوی‌تر است.

• گرانش با مربع فاصله کاهش می‌یابد (یعنی اگر فاصله از خورشید ۲ برابر شود، نیروی جاذبه ۴ برابر ضعیف‌تر می‌شود).

از آنجا که خورشید ۹۹.۸۶٪ جرم منظومه شمسی را در اختیار دارد، نیروی گرانش آن بر همه چیز مسلط است.

۲. تأثیر جاذبه خورشید بر سیارات و اجرام فضایی

سرنوشت زمین در جهانی بدون یخ

🔍 مقدمه: یک سناریوی آخرالزمانی واقعی

تصور کنید تمام ۲۸.۵ میلیون کیلومترمکعب یخ زمین ذوب شود! این اتفاق نه یک داستان علمی-تخیلی، بلکه تهدیدی واقعی در صورت ادامه روند گرمایش جهانی است. سازمان ناسا تخمین می‌زند که اگر روند فعلی ادامه یابد، تا سال ۲۱۰۰ سطح دریاها ۱ تا ۲ متر بالا خواهد آمد. اما اگر تمام یخ‌ها آب شوند، زمین به شکلی کاملاً متفاوت تبدیل خواهد شد.

🌊 بخش ۱: افزایش بی‌سابقه سطح دریاها

📈 ارقام وحشت‌آور:

• +۶۶ متر افزایش سطح آب دریاها (براساس داده‌های ناسا)

• نابودی کامل کشورهای جزیره‌ای مانند مالدیو، تووالو و جزایر مارشال

• غرق شدن ۲۵٪ از کل شهرهای ساحلی جهان

🗺️ نقشه جدید جهان:

مقدمه: مردی که از مرگ خود شوکه شد!
در سال ۱۸۸۸، آلفرد نوبل روزنامه‌ها را باز کرد و با دیدن تیتر "سوداگر مرگ مرده است" شوکه شد. روزی که برادرش، لودویک، درگذشت روزنامه ها به اشتباه و با تصور اینکه اوست که فوت شده، در سرتیترهای خود نوشتند «دلال مرگ مُرد». و این اشتباه باعث شد که او با تفکر عمیقی درباره میراث خود مواجه شود. این واقعه او را به فکر انداخت که چگونه باید از ثروت و شهرت خود برای بهبود بشریت استفاده کند. تصمیم نوبل برای تخصیص بیشتر ثروتش به تأسیس جوایزی که بر اساس دستاوردهای علمی و انسانی اهدا می‌شوند، نقطه‌عطفی در تاریخ بشریت بود. این تصمیم در نهایت منجر به تأسیس جایزه نوبل، معتبرترین جایزه علمی دنیا، شد.

۱- زندگی‌نامه آلفرد نوبل (۱۸۳۳-۱۸۹۶)

الف) کودکی و تحصیلات
آلفرد نوبل در تاریخ ۲۱ اکتبر ۱۸۳۳ در استکهلم سوئد متولد شد. پدرش، امانوئل نوبل، مهندس و مخترع معروف بود که نقش بزرگی در تربیت نوبل داشت. خانواده نوبل به دلیل شرایط اقتصادی نامساعد به سنت پترزبورگ روسیه مهاجرت کردند، جایی که آلفرد تحت آموزش خصوصی قرار گرفت. او علاقه ویژه‌ای به شیمی، فیزیک و زبان‌ها داشت و این علاقه‌ها به شکوفایی استعدادهای علمی‌اش کمک شایانی کرد.

ب) بازگشت به سوئد و اختراعات

مقدمه: زنی که دو بار تاریخ را نوشت

ماری کوری (Marie Curie) نه تنها اولین زنی بود که جایزه نوبل گرفت، بلکه تنها فردی است که دو بار در دو رشته مختلف (فیزیک و شیمی) این جایزه را دریافت کرده است. او پایه‌گذار علم رادیواکتیویته بود، اصطلاحی که خودش ابداع کرد! زندگی او ترکیبی از عزم آهنین، فقر شدید و از خودگذشتگی علمی بود که در نهایت به قیمت جانش تمام شد.

۱- زندگی نامه: از ورشو تا پاریس

الف) کودکی در لهستان تحت ستم (۱۸۶۷–۱۸۹۱)

• نام کامل: ماریا سالومه اسکلوودوسکا (Marie Salomea Skłodowska).

• متولد ۷ نوامبر ۱۸۶۷ در ورشو، لهستان (که آن زمان تحت اشغال روسیه بود).

• پدرش معلم فیزیک و مادرش مدیر مدرسه بود، اما خانواده پس از مصادره اموالشان توسط روس‌ها فقیر شدند.

جایزه نوبل یکی از معتبرترین و مشهورترین جوایز جهانی است که به افرادی که در زمینه‌های مختلف علمی، ادبی، اقتصادی و انسانی دستاوردهای قابل توجهی داشته‌اند، اهدا می‌شود. این جایزه از سوی بنیاد نوبل که در وصیت‌نامه آل فرد نوبل، مخترع سوئدی، تعیین شده است، به برندگان اهدا می‌شود. هر ساله در مراسمی خاص در تاریخ ۱۰ دسامبر (سالروز مرگ نوبل)، برندگان جوایز نوبل در رشته‌های مختلف شناخته شده و جوایز خود را دریافت می‌کنند.

چیزی که به برندگان نوبل داده می‌شود:

هر برنده جایزه نوبل به سه بخش مختلف از جمله مدال نوبل، دیپلم نوبل و پاداش نقدی دست پیدا می‌کند. در ادامه، هر یک از این موارد توضیح داده می‌شود:

۱. مدال نوبل

مدال نوبل مهم‌ترین نماد فیزیکی این جایزه است و از طلا ساخته شده است. مدال‌های نوبل در ابتدا توسط هنرمند سوئدی گوستاو روزنستره‌ام طراحی شدند و در حال حاضر طراحی آن‌ها توسط طراحان مختلف به روز می‌شود. این مدال‌ها به طور خاص برای هر رشته طراحی شده‌اند و از ویژگی‌های مختلفی برخوردارند:

مقدمه: جایزه‌ای که از یک وصیتنامه آغاز شد

جایزه نوبل (Nobel Prize) معتبرترین جایزه علمی جهان است که هر سال به دانشمندان، نویسندگان و فعالان صلحی که بیشترین خدمات را به بشریت ارائه کرده‌اند، اهدا می‌شود. این جایزه از وصیتنامه آلفرد نوبل، شیمیدان سوئدی و مخترع دینامیت، سرچشمه گرفته است.

📜 نقل‌قول معروف آلفرد نوبل:
"تمام دارایی من باید به صندوقی اختصاص یابد که سود آن هر سال به کسانی اهدا شود که در سال گذشته بزرگترین خدمت را به بشریت کرده‌اند."

۱- تاریخچه: چرا نوبل این جایزه را تأسیس کرد؟

الف) زندگی آلفرد نوبل (1833–1896)

• او مخترع دینامیت بود و ثروت زیادی از این اختراع به دست آورد.

• وقتی روزنامه‌ها او را "سوداگر مرگ" نامیدند، تحت تأثیر قرار گرفت و تصمیم گرفت میراثی مثبت از خود به جا بگذارد.

ب) وصیتنامه نوبل (1895)