گیبونها که به نام درازدستها نیز شناخته میشوند، یک خانواده از کپیها به نام هیلوباتید (Hylobatidae) هستند. این خانواده به چهار سرده مختلف تقسیم شدهاست که عبارتند از: هیلوبات، هولاک، نوماسکوس و سیامانگ. هر یک از این سردهها تعداد خاصی از گونهها را در خود جای دادهاند. بهطور کلی، گیبونها دارای ۲۰ گونه هستند که در مناطق گرمسیری و جنگلهای بارانی زیراستوایی در کشورهای مختلف آسیای شرقی پراکندهاند، از شمال شرق هند تا اندونزی، جزایر سوماترا، بورنئو و جاوه، و بخشهایی از چین.
ویژگیهای ظاهری و ساختار بدن گیبونها
یکی از ویژگیهای منحصر بهفرد گیبونها، مفصلهای مچ دست آنها است که بهصورت توپ و کاسهای طراحی شده است. این ساختار امکان چرخش آزادانه دستها را فراهم میکند و در نتیجه فشار کمتری بر مفاصل شانه وارد میآید. گیبونها دستها و پاهای دراز و انگشتان بلند دارند، و فاصله زیادی میان انگشتان اول و دوم دستشان وجود دارد. رنگ موی گیبونها معمولاً از سیاه تا قهوهای روشن متغیر است و گاهی نقاط سفید رنگی روی دستها، پاها و صورت آنها مشاهده میشود.
رفتار اجتماعی و حرکت
گیبونها بهعنوان جانورانی اجتماعی، روابط جفتی پایدار دارند که مشابه انسانهاست. آنها از نظر فیزیکی کوچکتر از کپیهای بزرگ مانند شامپانزهها و گوریلها هستند، اما از نظر ویژگیهای بدنی برخی شباهتها به میمونها دارند. این موجودات از روشهای خاصی برای حرکت در درختان استفاده میکنند. اصلیترین روش حرکت آنها بازوپیمایی است که از شاخهای به شاخهٔ دیگر در فواصلی تا ۱۵ متر تاب میخورند. سرعت این حرکت به ۵۶ کیلومتر بر ساعت میرسد، و آنها توانایی پریدن تا ۸ متر را دارند. همچنین، گیبونها قادر به راه رفتن روی دوپا هستند، در حالی که برای حفظ تعادل بازوان خود را بالا نگه میدارند. این ویژگیها باعث میشود گیبونها یکی از سریعترین پستانداران درختی غیرپرنده باشند.
آواز و قلمرو
گیبونها جانورانی قلمروخواه هستند و برای دفاع از قلمرو خود از نمایشهای صوتی و تصویری قدرتمندی استفاده میکنند. آوازهای آنها اغلب تا فاصله ۱ کیلومتر شنیده میشود و شامل آوازهای دونفره از نر و ماده و گاهی بچههایشان است. این آوازها نقش مهمی در تبلیغ قلمرو و جذب جنس مخالف دارند. در برخی از گونهها، نرها و برخی مادهها آوازهایی میخوانند که باعث جذب یا هشدار به سایر گیبونها میشود. در برخی موارد، آوازهای گیبونها ممکن است باعث شناسایی موقعیت آنها توسط شکارچیان غیرمجاز گردد.
حرکت و خطرات
با وجود تواناییهای شگفتانگیز در حرکت در درختان، این روش میتواند خطراتی را نیز بهدنبال داشته باشد. برخی گیبونها ممکن است در طول زندگی خود از شکستگی استخوان رنج ببرند، زیرا به دلیل چرخشهای سریع و تاب خوردن از شاخهها، احتمال لیز خوردن دست یا شکستن شاخهها وجود دارد. بهطور کلی، گیبونها تواناییهای حرکتی خارقالعادهای دارند که به آنها اجازه میدهد سریعاً از درختی به درخت دیگر منتقل شوند، اما این ویژگیها همراه با خطراتی نیز است.
در مجموع، گیبونها موجوداتی شگفتانگیز و منحصر بهفرد هستند که با ویژگیهای بدنی و رفتاری خاص خود، توانستهاند در محیطهای گرمسیری و جنگلهای بارانی، بهعنوان یک موجود اجتماعی و متخصص در حرکت در درختان، زندگی کنند.