کتاب بهرام

قاقم دورنگ اروپایی ( به انگلیسی: European polecat به معنی گربه ی قطبی اروپایی)(نام علمی: Mustela putorius) یکی از گونه‌های گوشتخوار کوچک است که به خانوادهٔ راسویان (Mustelidae) تعلق دارد و به نام‌های مختلفی چون پولکت معمولی، سیاه یا قطعه جنگلی، فرت اروپایی، و سرپوش وحشی نیز شناخته می‌شود. این جانور بومی اروپا و شمال آفریقاست و یکی از خویشاوندان نزدیک راسوی اهلی به شمار می‌رود. قاقم‌های دورنگ اروپایی نقش مهمی در اکوسیستم‌های مختلف ایفا می‌کنند و به‌ویژه در کنترل جمعیت جوندگان و سایر گونه‌های کوچک مؤثر هستند.

زیستگاه و پراکندگی جغرافیایی

قاقم‌های دورنگ اروپایی در بسیاری از زیستگاه‌ها در سراسر اروپا و شمال آفریقا یافت می‌شوند. این جانوران به‌ویژه در نواحی جنگلی، دشت‌های باز، و حاشیه‌های رودخانه‌ها زندگی می‌کنند. این جانور در مناطق مختلف از جمله زمین‌های سیلابی و نواحی مرطوب که به شکار انواع جوندگان، دوزیستان، پرندگان و خزندگان می‌پردازند، زیست می‌کند.

ویژگی‌های ظاهری و اندازه

قاقم دورنگ اروپایی از نظر ظاهری اندازه‌ای متغیر دارد. نرها معمولاً بین ۳۵ تا ۴۶ سانتیمتر طول دارند، در حالی که ماده‌ها معمولاً کمی کوچکتر و طولشان بین ۲۹ تا ۳۹ سانتیمتر است. طول دم نرها حدود ۱۱ تا ۱۷ سانتیمتر و طول دم ماده‌ها ۸ تا ۱۵ سانتیمتر است. در مورد وزن، نرهای بالغ معمولاً بین ۱ تا ۱٫۵ کیلوگرم وزن دارند و ماده‌ها بین ۶۵۰ تا ۸۱۵ گرم. به‌طور نادر، قاقم‌های بزرگ‌تری نیز دیده شده‌اند که احتمالاً ناشی از تلاقی با مینک‌ها هستند.

رفتار و زیست‌شناسی

قاقم‌های دورنگ اروپایی برخلاف بسیاری از اعضای خانوادهٔ Mustelidae که به‌طور قلمروطلبانه رفتار می‌کنند، کمتر به محافظت از قلمرو خود پرداخته و زندگی‌ای نسبتا اجتماعی دارند. این جانوران معمولاً به‌صورت چندهمسر زندگی می‌کنند و در اوایل تابستان جفت‌گیری کرده و تعداد توله‌هایشان بین ۵ تا ۱۰ عدد است. توله‌ها بعد از دو یا سه ماه مستقل می‌شوند.

این گونه به‌طور طبیعی شکارچی است و بیشتر به جوندگان کوچک، پرندگان، دوزیستان و خزندگان به‌ویژه در فصول سرد سال (زمستان و بهار) می‌پردازد. در برخی نواحی مانند شوروی سابق، موش علفزار یا وُل معمولی یکی از طعمه‌های اصلی قاقم‌ها به‌شمار می‌رود. همچنین، در زمستان‌ها، دوزیستان مانند قورباغه‌های علفی و وزغ‌های سبز بخش بزرگی از رژیم غذایی این جانور را تشکیل می‌دهند. با این حال، به‌دلیل انرژی پایین دوزیستان، قاقم‌ها به رغم شکار فراوان آن‌ها، نمی‌توانند برای مدت طولانی از آن‌ها تغذیه کنند.

تاریخچه اهلی‌سازی

قاقم‌های دورنگ اروپایی بیش از دو هزار سال است که اهلی شده‌اند و گونهٔ اهلی‌شده آن‌ها به نام راسوی اهلی شناخته می‌شود. نخستین اشاره‌ها به راسوهای اهلی در آثار فلاسفه و نویسندگان یونانی و رومی وجود دارد. آریستوفان و ارسطو در قرن چهارم پیش از میلاد به راسوها اشاره کرده‌اند و در قرن اول میلادی نیز نویسندگان رومی از استفاده از راسوها برای شکار خرگوش‌ها یاد کرده‌اند. به نظر می‌رسد اهلی‌سازی این جانور ابتدا در شبه‌جزیره ایبری و شمال آفریقا رخ داده باشد.

تغذیه

قاقم‌های دورنگ اروپایی در زنجیرهٔ غذایی خود به‌طور عمده به شکار جوندگان کوچک می‌پردازند. آن‌ها همچنین به شکار دوزیستان، خزندگان و پرندگان علاقه دارند. در بعضی نواحی مانند شوروی سابق، موش علفزار و در زمین‌های سیلابی کنار رودخانه‌های بزرگ، موش آبی، طعمهٔ اصلی این جانوران به‌شمار می‌آید. رژیم غذایی این گونه می‌تواند شامل حیوانات مختلفی باشد و بسته به منطقه جغرافیایی و فصل تغییر کند.

نتیجه‌گیری

قاقم دورنگ اروپایی جانوری با ویژگی‌های زیستی جالب و متنوع است که در بسیاری از اکوسیستم‌های طبیعی اروپا و شمال آفریقا به‌عنوان شکارچی مؤثر جوندگان و سایر حیوانات کوچک شناخته می‌شود. این جانور به‌عنوان یکی از اجداد راسوی اهلی، دارای تاریخچه‌ای طولانی در تعامل با انسان‌هاست. با توجه به ویژگی‌های خاص و رفتار اجتماعی و زیستی این گونه، مطالعهٔ بیشتر در مورد آن می‌تواند به‌ویژه در زمینهٔ حفاظت از طبیعت و مدیریت اکوسیستم‌ها مفید باشد.