ابوالحسن علی بن جولوغ سیستانی، معروف به فَرُّخی سیستانی، از شاعران برجسته پارسی‌گوی سده پنجم هجری است که در سبک خراسانی می‌سرود. فرخی سیستانی با تبحر در شعر و ادب فارسی، به عنوان یکی از بهترین قصیده‌سرایان تاریخ ادبیات ایران شناخته می‌شود. سروده‌های او عمدتاً در ستایش شاهان و ممدوحان بوده و بیشتر بر برانگیختن سلاطین به عدل و بخشش متمرکز است.
زندگی و تاثیرات هنری
فرخی سیستانی علاوه بر مهارت در شعر، در موسیقی نیز توانمند بود. این استعدادها سبب شدند که او بتواند به دربار ابوالمظفر شاه چغانیان و سپس به دربار سلطان محمود غزنوی راه یابد و در این دربارها به مقام و منزلت ویژه‌ای دست یابد. این شاعر در عرصه شعر فارسی با استفاده از شیوه‌های خاص خود، موفق به خلق آثاری شد که ویژگی‌هایی چون سادگی و در عین حال عمق معنایی دارند. به طوری که گفته می‌شود، سخن سهل و ممتنع در زبان عربی خاص ابوفراس حمدانی و در زبان فارسی ویژه فرخی سیستانی است. اصطلاح «سهل و ممتنع» به کلامی اطلاق می‌شود که در ظاهر ساده به نظر می‌رسد، اما در عمل سرودن آن دشوار است.
ویژگی‌های شعر فرخی
فرخی سیستانی در بیان احساسات و عواطف انسانی، به ویژه در زمینه عشق و دلباختگی، استاد بود. او در کنار ابراز این احساسات، شوخ‌طبعی خاصی داشت و گاهاً در برابر ممدوحان خود نیز بی‌پروایی و جسارت به خرج می‌داد که این ویژگی‌ها آثارش را از سایر شاعران متمایز می‌کرد. دیوان شعر او شامل بیش از چند هزار بیت است که در قالب‌های مختلف شعر فارسی از جمله قصیده، غزل، قطعه، رباعی، ترکیب‌بند و ترجیع‌بند سروده شده است. یکی از ویژگی‌های مهم در اشعار فرخی، ساختار قصیده‌های او است که در بسیاری از موارد بر اساس چهار رکن اصلی — مقدمه، بیت تخلص، تنه اصلی و شریطه یا دعا — تنظیم شده‌اند.
در دیوان فرخی سیستانی (چاپ اقبال، ۱۳۳۵)، دویست و چهارده قصیده ثبت شده که از این تعداد، حدود ۷۸ درصد به صورت قصاید چهاررکنی هستند و بقیه فاقد مقدمه تغزلی‌اند. جالب این است که فرخی در برخی از قصاید خود، مستقیماً به ستایش می‌پردازد و از مقدمه‌های تغزلی و عاشقانه که معمولاً در قصاید سنتی وجود دارد، اجتناب کرده است. همچنین در میان آثار فرخی یک قصیده وجود دارد که موضوع آن عشق است و فاقد هرگونه مضمون مدحی است، که این نیز نکته‌ای جالب و متفاوت از سایر اشعار مدحی اوست.
نتیجه‌گیری
فرخی سیستانی با مهارت‌های مختلف خود در شعر، موسیقی و نوازندگی، نقش مهمی در شکل‌گیری شعر کلاسیک فارسی و در تقویت سبک خراسانی ایفا کرد. آثار او که در قالب‌های مختلف شعری به رشته تحریر درآمده‌اند، علاوه بر زیبایی زبانی، حاوی اندیشه‌هایی عمیق در زمینه‌های اخلاقی، اجتماعی و سیاسی هستند. همین ویژگی‌ها باعث شده که او به عنوان یکی از برجسته‌ترین شاعران دوره خود و حتی تاریخ ادبیات فارسی شناخته شود.