کتاب بهرام

سلمک که به آن سلمه یا سلمه‌تره نیز گفته می‌شود، گیاهی از خانواده Amaranthaceae و زیر تیره Chenopodioideae است. این گیاه دو لپه، یک‌ساله، دو جنسی، ایستا و معمولاً بین ۳۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر ارتفاع دارد. اگرچه در برخی مناطق دنیا کشت می‌شود، ولی در بیشتر کشورها به عنوان یک علف هرز شناخته می‌شود.

ویژگی‌های ظاهری گیاه:

سلمک یک گیاه یک‌ساله با ساقه‌های ایستا و انشعابات فراوان است که معمولاً خطوط صورتی یا بنفش روی ساقه‌ها مشاهده می‌شود. ارتفاع آن بستگی به آب و هوا و نوع خاک دارد و ممکن است حتی به ۳ متر برسد. برگ‌های این گیاه متناوب و از نظر ظاهری متفاوت هستند. برگ‌های اولیه نزدیک به پایه گیاه، دندانه‌دار و تقریباً لوزی‌شکل هستند که طول آن‌ها ۳ تا ۷ سانتی‌متر و عرض آن‌ها ۳ تا ۶ سانتی‌متر می‌باشد. برگ‌های بالاتر دارای حاشیه بریده یا دندانه‌ای هستند و شبیه پای غاز می‌باشند. تمام قسمت‌های گیاه، از جمله برگ‌ها و ساقه‌ها، با کرک‌های سفیدرنگ پوشیده شده است.

محل توزیع و پراکندگی:

محدوده بومی سلمک به دلیل کشت گسترده آن مبهم است، ولی به طور عمده در اروپا یافت می‌شود. این گیاه در بسیاری از نقاط جهان طبیعی شده و اکنون تقریباً در همه جای دنیا، به جز قطب جنوب، یافت می‌شود. سلمک در خاک‌های غنی از نیتروژن و در زمین‌های بایر رشد می‌کند و به‌طور ویژه در مزارع غلات و صیفی‌جات مشاهده می‌شود.

گل‌ها و میوه‌ها:

گل‌های سلمک در خوشه‌های مرکب سبز رنگ ظاهر می‌شوند و دوجنسی هستند. هر گل دارای پنج پرچم است. میوه این گیاه سبز رنگ است و دارای بذرهای ریزی می‌باشد.

تکثیر و کنترل:

تکثیر سلمک از طریق بذر صورت می‌گیرد و این گیاه توانایی تولید مقادیر زیادی گلوکوزیدسیانوژنیک را دارد که می‌تواند موجب مسمومیت دام‌ها شود. در مزارع، به‌ویژه در مزارع چغندر و پنبه، برای مبارزه با این گیاه از علف‌کش‌هایی مانند ترفلان استفاده می‌شود. در مزارع غلات، از علف‌کش تو-فور-دی (2-4-D) و در باغات از پاراکوات (گراماکسون) برای کنترل سلمک بهره می‌برند.

کاربردهای غذایی:

برگ‌های این گیاه خوراکی هستند و در برخی مناطق، به‌ویژه در شمال هند، به‌عنوان یک محصول غذایی به نام "bathua" کشت و مصرف می‌شود. این برگ‌ها به‌طور گسترده در آشپزی استفاده می‌شوند و به‌عنوان یکی از گیاهان پرمصرف در برخی رژیم‌های غذایی شناخته می‌شود.

طبقه‌بندی:

سلمه طبقه‌بندی پیچیده‌ای دارد و به ریزگونه‌ها، زیرگونه‌ها و واریته‌های مختلفی تقسیم شده است. تمایز بین این انواع مختلف اغلب دشوار است. علاوه بر این، سلمک به راحتی با سایر گونه‌های Chenopodium تلاقی کرده و هیبریدهای مختلفی تولید می‌کند.

در مجموع، سلمک یکی از گیاهان علفی است که به دلیل خواص تغذیه‌ای و استفاده در کشاورزی و به عنوان علف هرز در مزارع شناخته می‌شود.