دایناسورها یکی از گروه‌های مهم و متنوع موجودات زنده در تاریخ زمین بودند که در دوران مزوزوئیک (Mesozoic) زندگی می‌کردند. این دوره از حدود ۲۵۰ میلیون سال پیش آغاز شد و تا ۶۵ میلیون سال پیش، با انقراض گسترده دایناسورها، ادامه یافت. دایناسورها در سراسر زمین در این دوران پراکنده بودند و به همین دلیل، مناطق مختلفی از کره زمین محل زندگی آن‌ها به شمار می‌روند.
۱. تقسیم‌بندی جغرافیایی و تغییرات قاره‌ها
در دوران مزوزوئیک، قاره‌ها به شکل امروزی تقسیم‌بندی نشده بودند و بیشتر در یک واحد بزرگ به نام «پانگه آ » (Pangaea) متحد بودند. پانگه آ در حدود ۲۰۰ میلیون سال پیش از هم شکافته شد و این شکافتن به شکل‌گیری قاره‌های مختلف فعلی انجامید. به همین دلیل، مناطق زندگی دایناسورها تحت تأثیر تغییرات جغرافیایی و تقسیمات قاره‌ای قرار داشت.
- پایه پانگه آ (Pangaea) که در اوایل دوره تریاس (حدود ۲۵۰ میلیون سال پیش) وجود داشت، باعث می‌شد که دایناسورها در سطح وسیعی از زمین پراکنده شوند. اما با گذشت زمان، پانگه آ شکافته شد و قاره‌های مختلف به تدریج جدا شدند. این تغییرات موجب تقسیم دایناسورها به گروه‌های مختلف و سازگاری آن‌ها با محیط‌های مختلف شد.
۲. مناطق مختلف زندگی دایناسورها
۱. آمریکای شمالی و جنوبی
آمریکای شمالی: این منطقه در دوره‌های مختلف میزبان گروه‌های مختلف دایناسورها بود. در این قاره، برخی از معروف‌ترین گونه‌های دایناسور مانند تیرانوسوروس رکس، ترپودها و برخی از دایناسورهای گیاه‌خوار بزرگ مانند سوروپودها یافت شده‌اند. مناطق فعلی ایالات متحده و کانادا در دوران کرتاسه (Cretaceous) و ژوراسیک (Jurassic) شاهد حضور دایناسورهای مختلفی بودند.
آمریکای جنوبی: دایناسورهای بزرگی مانند گواندون و بعضی از گوشتخوارها در این منطقه یافت شده‌اند. در آرژانتین و برزیل، فسیل‌های زیادی از دایناسورها پیدا شده است. برخی از گونه‌ها مانند «آرژانتینوسورس» که یکی از بزرگ‌ترین دایناسورهای گیاه‌خوار بود، در این منطقه زندگی می‌کردند.
۲. آسیا
آسیا نیز یکی از مکان‌های مهم برای کشف فسیل‌های دایناسورها است. در چین و مغولستان، فسیل‌هایی از گونه‌های مختلف دایناسورها، از جمله «والاساروس» و «پارسوروفوس»، یافت شده است. در مغولستان، یک صحرای بزرگ به نام «صحرای گوبی» وجود دارد که بسیاری از فسیل‌های دایناسور در آن کشف شده است. این منطقه همچنین یکی از مهم‌ترین محل‌ها برای کشف فسیل‌های دایناسورهای کوچک و پرنده‌مانند است.
۳. آفریقا
آفریقا در دوران مزوزوئیک نیز زیستگاه دایناسورهای مختلفی بود. فسیل‌های زیادی از دایناسورهای گیاه‌خوار و گوشت‌خوار در کشورهای مختلف آفریقایی مانند مراکش و تونس پیدا شده است. از جمله گونه‌های معروف می‌توان به «اسپینوسورس» (Spinosaurus) اشاره کرد که به احتمال زیاد در کنار دریا زندگی می‌کرد و یکی از بزرگ‌ترین دایناسورهای گوشت‌خوار شناخته شده است.
۴. اروپا
اروپا نیز در دوران دایناسورها خانه بسیاری از این موجودات بود. به عنوان مثال، در انگلستان و فرانسه فسیل‌های مختلفی از دایناسورهای گیاه‌خوار و گوشت‌خوار پیدا شده است. «آبلیسور» و «دپترودون» از جمله گونه‌هایی هستند که در اروپا زندگی می‌کردند.
۵. استرالیا و قطب جنوب
استرالیا و قطب جنوب در دوران دایناسورها به هم متصل بودند و در نتیجه برخی از دایناسورها در این مناطق یافت شده‌اند. در استرالیا فسیل‌هایی از دایناسورهای گیاه‌خوار و گوشت‌خوار مانند «تئوراپتور» و «ایرموسورس» کشف شده است. همچنین در قطب جنوب نیز فسیل‌هایی از دایناسورهایی که در مناطق گرمسیر زندگی می‌کردند، کشف شده است، به این معنا که قطب جنوب در گذشته شرایط متفاوت‌تری نسبت به حال حاضر داشت.
۳. تغییرات آب و هوایی و تأثیر بر زندگی دایناسورها
آب و هوای زمین در دوران مزوزوئیک تغییرات زیادی داشت که این تغییرات بر پراکندگی و نوع دایناسورها تأثیر گذاشت. در ابتدای این دوران، زمین گرمتر و مرطوب‌تر بود و جنگل‌های انبوهی در بسیاری از مناطق وجود داشت که شرایط مناسبی برای دایناسورهای گیاه‌خوار فراهم می‌آورد. در اواسط دوره ژوراسیک و کرتاسه، تغییرات آب و هوایی و تقسیم قاره‌ها موجب تغییرات گسترده‌ای در زیستگاه‌ها شد و دایناسورها برای سازگاری با شرایط جدید تکامل یافتند.
۴. انقراض دایناسورها
در حدود ۶۵ میلیون سال پیش، یک رویداد انقراض گسترده باعث از بین رفتن اغلب دایناسورها شد. این انقراض ممکن است به دلیل برخورد یک شهاب‌سنگ بزرگ به زمین یا تغییرات شدید آب و هوایی رخ داده باشد که باعث نابودی بسیاری از گونه‌های دایناسور در سراسر جهان شد.
نتیجه‌گیری
دایناسورها در اکثر نقاط کره زمین زندگی می‌کردند و بر اساس محیط‌های جغرافیایی و آب و هوایی مختلف به تکامل و پراکندگی خود ادامه دادند. از قاره‌های آمریکای شمالی و جنوبی گرفته تا آسیا، آفریقا، اروپا و حتی استرالیا و قطب جنوب، تمامی این مناطق در دوران مزوزوئیک زیستگاه دایناسورها بودند.