کتاب بهرام

در اساطیر ایران باستان، پیش از ظهور زرتشت و پس از آن، خدایان متعددی مورد پرستش قرار میگرفتند. این ایزدان بازتابی از باورهای طبیعی-دینی اقوام آریایی و تمدنهای پیشاایرانی هستند. در ادامه به مهمترین خدایان ایران باستان اشاره میکنیم:

الف) خدایان پیشازرتشتی (دوره هندوایرانی)

۱. اَهورا مَزدا (Ahura Mazda)

• خدای خرد و نور، فرمانروای جهان هستی

• بعدها در دین زرتشت به عنوان یگانه خدا معرفی شد

• نماد: فرّه کیانی (نور الهی)

۲. مِهر (Mithra)

• خدای پیمان، خورشید و جنگ

• پرستش او تا اروپا گسترش یافت (میترائیسم)

• نماد: گاوکُشی در آیین میترایی

۳. آناهیتا (Anahita)

• الهه آبهای پاک، باروری و زایش

• معادل ایرانی آفرودیت یونانی

• نماد: جویبار و ماهی

۴. وَرونَ (Varuna)

• خدای نظم کیهانی و سوگندها

• ریشه در باورهای ودایی هند دارد

ب) ایزدان زرتشتی (پس از اصلاحات زرتشت)

۱. امشاسپندان (Amesha Spenta)

• شش فرشته بزرگ در خدمت اهورامزدا:

  • بهمن (اندیشه نیک)

  • اردیبهشت (راستی)

  • شهریور (شهریاری آرمانی)

  • سپندارمذ (مهر و زمین)

  • خرداد (کمال)

  • امرداد (جاودانگی)

۲. ایزدان (Yazatas)

• فرشتگان نگهبان عناصر طبیعی:

  • آذر (ایزد آتش)

  • تیشتر (ایزد باران)

  • وایو (ایزد باد)

پ) خدایان اهریمنی (دیوان)

در مقابل سپاه نور، نیروهای اهریمنی قرار داشتند:

• اهریمن (Angra Mainyu): سرور تاریکی

• دیوها: موجودات پلید مانند آژی دهاک (اژدهای سهسر)

تأثیرات فرهنگی

• بسیاری از این خدایان در شاهنامه فردوسی بازتاب یافتهاند

• برخی ایزدان مانند مهر و آناهیتا وارد فرهنگ همسایگان شدند

• امروزه برخی از این نامها در جشنهای ایرانی (مثل مهرگان) باقی ماندهاند

جدول مقایسه با خدایان یونانی

این باورهای کهن نشان میدهد چگونه ایرانیان باستان جهان را در تقابل نور و تاریکی میدیدند.