کتاب بهرام

آزمون آینه (به انگلیسی: Mirror test) یک آزمون رفتاری است که برای ارزیابی خودگرایی یا "انعکاس‌یافتگی" در حیوانات استفاده می‌شود. این آزمون ابتکاری است که توسط عالم روانشناس امریکایی جان آلدن (Gordon G. Gallup Jr.) در سال ۱۹۷۰ معرفی شد و برای اولین بار بر روی شامپانزه‌ها انجام شد.

طرح آزمون آینه به این صورت است که حیوان به گونه‌ای در معرض یک آینه قرار می‌گیرد، سپس رفتار او در حضور آینه مشاهده می‌شود. اگر حیوان بتواند خودش را در آینه تشخیص دهد و بفهمد که تصویر در آینه مربوط به خودش است، این نشانه‌ای از آگاهی از خودیت (self-awareness) وجود دارد. بطور معمول، حیواناتی که از خودگرایی ذاتی برخوردار هستند مانند برخی از پریمات‌ها (مانند شامپانزه‌ها، گوریل‌ها، ارانگوتان‌ها)، و البته برخی از پستانداران دریایی (مانند دلفین‌ها و نهنگ‌ها)، نمایانگر این اطلاعات هستند. آزمون آینه می‌تواند به عنوان یکی از شاخص‌های قوی خودگرایی در حیوانات استفاده شود.

واکنش‌های حیوانات در برابر آینه می‌تواند شامل مواردی مانند مشاهده و بررسی بخش‌های ناشناخته از بدن، استفاده از آینه برای بررسی دندان‌ها، تغییرات در آرایش بدن (مثلاً برای مشاهده علائم دردستهای آنها)، و یا حتی تغییرات در رفتارهای اجتماعی می‌شود. اگر حیوانات قادر به تشخیص خودشان در آینه باشند، این نشانگر اطلاعاتی از سطحی از خودگرایی است که ممکن است در آن گونه وجود داشته باشد.

در مطالعات مختلف، مشاهده شده است که تنها گروهی از حیوانات خود را در آینه تشخیص می‌دهند، که این نشانه‌های خودگرایی و آگاهی از خودیت را نشان می‌دهد. برخی از این حیوانات از جمله:

1. شامپانزه‌ها: این پستانداران نه تنها خودشان را در آینه تشخیص می‌دهند، بلکه ممکن است از آینه برای بررسی بخش‌هایی از بدن خودشان که در غیر حالت قابل دسترس نیستند، استفاده کنند.

2. گوریل‌ها: نیز از خودگرایی نسبتاً بالایی برخوردارند و معمولاً قادرند خودشان را در آینه تشخیص دهند.

3. ارانگوتان‌ها: مشابهاً به شامپانزه‌ها، ارانگوتان‌ها نیز اغلب می‌توانند خودشان را در آینه تشخیص دهند.

4. دلفین‌ها و نهنگ‌ها: این حیوانات دریایی نیز به ندرت قادرند خودشان را در آینه تشخیص دهند، اما مطالعاتی نشان داده است که برخی از انواع دلفین‌ها ممکن است بتوانند این کار را انجام دهند.

از سوی دیگر، حیواناتی مانند سگ‌ها، گربه‌ها، و بسیاری از حیوانات دیگر قادر به تشخیص خود در آینه نیستند، که این نشانگر احتمالاً عدم آگاهی از خودیت در آنهاست.

بنابراین، آزمون آینه یک ابزار مهم برای بررسی خودگرایی در حیوانات است که می‌تواند نور انداخته به تکامل رفتاری و آگاهی از خودیت در جوامع حیوانی برساند.