بسوز اندرین تیه، ای دل نهانی
مخواه از درخت جهان سایبانی
سبک‌دانه در مزرع خود بیفشان
گر این برزگر می‌کند سرگرانی
چو کار آگهان کار بایست کردن
چه رسم و رهی بهتر از کاردانی
زمانه به گنج تو تا چشم دارد
نیاموزدت شیوهٔ پاسبانی
سیاه و سفیدند اوراق هستی
یکی اندوه و آن یکی شادمانی
همه صید صیاد، چرخیم روزی
برای که این دام می‌گسترانی
همی با عقل در چون و چرائی
همی پوینده در راه خطائی
همی کار تو کار ناستوده است
همی کردار بد را می‌ستائی
گرفتار عقاب آرزوئی
اسیر پنجهٔ باز هوائی
کمین‌گاه پلنگ است این چراگاه
تو همچون بره غافل در چرائی
سرانجام، اژدهای تست گیتی
تو آخر طعمهٔ این اژدهایی
ازو بیگانه شو، کاین آشنا کش
ندارد هیچ پاس آشنائی
جهان همچون درخت است و تو بارش
بیفتی چون در آن دیری بپائی
از این دریای بی‌کنه و کرانه
نخواهی یافتن هرگز رهائی
ز تیر آموز اکنون راستکاری
که مانند کمان فردا دوتائی
بترک حرص گوی و پارسا شو
که خوش نبود طمع با پارسائی
چه حاصل از سر بی‌فکرت و رای
چه سود از دیدهٔ بی‌روشنائی
نهنگ ناشتا شد نفس، پروین
بباید کشتنش از ناشتائی
قصاید پروین اعتصامی
محتسب مستی به ره دید و گریبانش گرفت
مست گفت: ای دوست، این پیراهن است، افسار نیست!
✔
گفت: مستی، از آن سبب افتان و خیزان می‌روی
گفت: جرم راه رفتن نیست، ره هموار نیست!
✔
گفت: می‌باید تو را تا خانه‌ی قاضی برم
گفت: رو صبح آی، قاضی نیمه شب بیدار نیست!
✔
گفت: نزدیک است والی را سرای، آنجا شویم
گفت: والی از کجا در خانه‌ی خمار نیست؟
✔
گفت: تا داروغه را گویم، در مسجد بخواب
گفت: مسجد خوابگاه مردم بدکار نیست!
✔
گفت: دیناری بده پنهان و خود را وارهان
گفت: کار شرع، کار درهم و دینار نیست!
✔
گفت: از بهر غرامت، جامه‌ات بیرون کنم
گفت: پوسیده است، جز نقشی ز پود و تار نیست!
✔
گفت: آگه نیستی کز سر افتادت کلاه
گفت: در سر عقل باید، بی کلاهی عار نیست!
✔
گفت: می بسیار خورده‌ای، زان چنین بی‌خود شدی
گفت: ای بیهوده گو، حرف کم و بسیار نیست!
✔
گفت: باید حد زند هشیار مردم، مست را
گفت: هشیاری بیار، اینجا کسی هشیار نیست!
پروین اعتصامی
نیکی دل:
ای دل اول قدم نیکدلان
با بد و نیک جهان ساختن است
✔
صفت پیشروان ره عقل
آز را پشت سر انداختن است
✔
ای که با چرخ همی بازی نرد
بردن اینجا همه را باختن است
✔
اهرمن را به هوس دست مبوس
کاندر اندیشه تیغ آختن است
✔
عجب از گمشدگان نیست عجب
دیو را دیدن و نشناختن است
✔
تو زبون تن خاکی و چو باد
توسن عمر تو در تاختن است
✔
دل ویرانه عمارت کردن
خوشتر از کاخ برافراختن است
پروین اعتصامی
