کتاب بهرام

از دیرباز گزارش‌های متعددی از رفتار غیرعادی حیوانات قبل از وقوع زلزله ثبت شده است. دانشمندان معتقدند برخی حیوانات توانایی تشخیص تغییرات نامحسوس زمین را دارند که انسان‌ها قادر به درک آن نیستند. این تغییرات شامل انتشار گازها، تغییرات میدان الکترومغناطیسی و امواج صوتی فرکانس پایین می‌شود.

۱. قهرمانان تشخیص زلزله در دنیای حیوانات

الف) فیل‌ها: لرزه‌یاب‌های طبیعی

• توانایی منحصر به فرد: تشخیص امواج فروصوت (infrasound) تا 20 کیلومتر دورتر.

• رفتار هشداردهنده: بی‌قراری، بالا نگه داشتن خرطوم و فرار به سمت ارتفاعات.

• مورد مستند: پیش از سونامی 2004 اقیانوس هند، فیل‌ها در تایلند به ارتفاعات گریختند.

ب) مارها: حسگرهای زنده زمین

برخی تحقیقات و گزارش‌ها نشان داده‌اند که برخی حیوانات قبل از وقوع زلزله رفتارهایی نشان می‌دهند که می‌تواند به این معنا باشد که آنها از وقوع زلزله باخبر می‌شوند. این موضوع به عنوان یکی از پدیده‌های مرموز در طبیعت مطرح است و در حالی که شواهد علمی دقیقی وجود ندارد که تایید کند حیوانات قادر به پیش‌بینی زلزله‌ها هستند، برخی از مطالعات و مشاهدات تجربی نشان می‌دهند که ممکن است حیوانات به تغییرات محیطی قبل از وقوع زلزله واکنش نشان دهند.

۱. تغییرات فیزیکی و محیطی

برخی از متخصصان معتقدند که حیوانات ممکن است از تغییرات فیزیکی و محیطی آگاه شوند که قبل از وقوع زلزله در مناطق زلزله‌خیز رخ می‌دهد. این تغییرات می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• پیش‌لرزه‌ها: پیش‌لرزه‌ها، که معمولا قبل از زلزله اصلی رخ می‌دهند، ممکن است توسط حیوانات احساس شوند. این پیش‌لرزه‌ها اغلب به شدت زلزله اصلی نیستند اما به‌طور ناخودآگاه برای حیوانات قابل تشخیص هستند.

زلزله‌ها نه تنها بلایای طبیعی ویرانگر نیستند، بلکه بازیگران کلیدی در حفظ تعادل اکوسیستم‌های زمین محسوب می‌شوند. این پدیده زمین‌شناسی با وجود قدرت تخریب بالا، نقش حیاتی در تنوع زیستی و چرخه‌های طبیعی ایفا می‌کند.

۱. زلزله به عنوان معمار منظره‌های طبیعی

الف) شکل‌دهی به چهره زمین

• ایجاد دره‌ها و کوه‌های جدید

• تشکیل دریاچه‌های تکتونیکی (مثل دریاچه ارومیه)

• تغییر مسیر رودخانه‌ها و ایجاد زیستگاه‌های جدید

ب) بازسازی خاک

• آزادسازی مواد معدنی محبوس در لایه‌های عمقی

• افزایش حاصلخیزی خاک با آوردن مواد تازه به سطح

• ایجاد میکروتوپوگرافی‌های جدید برای تنوع زیستی

۲. نقش زلزله در چرخه حیات

الف) تحریک رشد گیاهان

تأثیر زلزله در زندگی انسان و جوامع بسیار وسیع است و می‌تواند به صورت مستقیم و غیرمستقیم تأثیرات مختلفی داشته باشد. در زیر برخی از این تأثیرات را ذکر می‌کنم: 1. خسارات جانی: زلزله‌های شدید می‌توانند باعث از بین رفتن جان انسان‌ها شوند. ساختمان‌ها و زیرساخت‌های ضعیف می‌توانند روی ساکنان زلزله اثر بگذارند و خسارات جانی و آسیب‌های جدی را ایجاد کنند. 2. آسیب به مسکن و تأثیرات اقتصادی: زلزله‌ها می‌توانند ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها را تخریب کنند و باعث خسارات اقتصادی عظیم شوند. از دست رفتن خانه‌ها، کسب و کارها و زیرساخت‌های عمومی می‌تواند تأثیرات بلندمدتی بر جامعه داشته باشد.

با توجه به طبیعت دینامیکی کره زمین، می‌توان گفت که هیچ منطقه‌ای در جهان کاملاً بی‌زلزله نیست. اما برخی مناطق به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص و عدم وجود فعالیت لرزه‌ای قابل توجه، کمترین میزان زلزله را تجربه می‌کنند. این مناطق به طور کلی شامل: 1. صحرای صحرای آرام (Antarctica): به دلیل واقع شدن در قطب جنوبی و از دست رفتن فعالیت لرزه‌ای قابل توجه، زلزله‌های کمی در این منطقه رخ می‌دهد. 2. صحرای صحرای گوبی (Gobi Desert): این صحرا در آسیا واقع شده و به دلیل فاصله بزرگ از مناطق مرکزی

در زیر، ۱۰ کشور پرزلزله جهان و تعداد زلزله‌های معتبری که در آن‌ها رخ داده است را ذکر می‌کنیم. توجه کنید که این آمار ممکن است با تغییرات زمانی و براساس منابع مختلف متفاوت باشد:

1. ژاپن: ۱۰۰۰۰ زلزله در سال

2. اندونزی: ۷۰۰۰ زلزله در سال

3. ایران: ۵۰۰۰ زلزله در سال

4. ترکیه: ۴۵۰۰ زلزله در سال

5. شیلی: ۴۰۰۰ زلزله در سال

در جهان روزی چند زلزله می شود؟ در جهان روزانه، میانگین حدود ۵۰۰۰ زلزله راه اندازی می‌شود. اما اکثریت این زلزله‌ها بسیار ضعیف هستند و توسط سیستم‌های آنتن کنترل می‌شوند و درک نمی‌شوند. معمولاً تنها زلزله‌هایی که اندازه قابل توجهی دارند یا در مناطق پرجمعیت رخ می‌دهند، در گزارشات و خبرها به توجه عمومی می‌انجامد. اهمیت زلزله‌ها بیشتر به عواقب و خساراتی که می‌توانند به مناطق و جمعیت زنده برسانند، بستگی دارد. زلزله‌های قوی و بزرگ ممکن است ساختمان‌ها را تخریب کنند، خسارات جانی و مالی ایجاد کنند و تاثیرات طولانی مدتی بر مناطق متضرر داشته باشند. بنابراین، در برخی مناطق جهان که در نزدیکی خطوط لرزه‌خیز قرار دارند، احتمال وقوع زلزله‌های قوی بیشتر است.