استخوان رکابی (به انگلیسی: Stapes) یکی از مهم‌ترین اجزاء در سیستم شنوایی انسان است که در گوش میانی قرار دارد و وظیفه‌ی انتقال ارتعاشات صوتی به گوش درونی را بر عهده دارد. این استخوان کوچک و استوانه‌ای، با ویژگی‌های منحصر به فرد خود، یکی از جالب‌ترین بخش‌های آناتومی انسان است. در ادامه به بررسی جزئیات ساختاری، عملکرد و مسائل پزشکی مرتبط با این استخوان خواهیم پرداخت.
ساختار استخوان رکابی
استخوان رکابی کوچکترین استخوان در بدن انسان است و اندازه‌ای تقریباً برابر با ۲٫۵ × ۳ میلی‌متر دارد. این استخوان به شکل رکاب یا کمکی است که از نظر ظاهری شباهت زیادی به رکاب اسب دارد و به همین دلیل به این نام خوانده می‌شود. استخوان رکابی جزء سومین و آخرین استخوان از سه استخوانچه موجود در گوش میانی است و در کنار استخوان‌های چکشی و سندانی در فرآیند شنوایی دخیل است.
استخوان رکابی از یک پایه و سر تشکیل شده است. سر استخوان رکابی به استخوانچه سندانی متصل می‌شود و پایه آن به دریچه بیضی شکل گوش درونی متصل است. این دریچه با رباط حلقوی به استخوان رکابی متصل می‌شود. به این ترتیب، وقتی ارتعاشات صوتی از طریق استخوان سندانی به استخوان رکابی منتقل می‌شود، این ارتعاشات از طریق پایه رکابی به دریچه بیضی منتقل شده و به گوش درونی هدایت می‌شود. این فرآیند به گوش انسان امکان می‌دهد تا امواج صوتی را دریافت کرده و آنها را به سیگنال‌های عصبی تبدیل کند.
عملکرد استخوان رکابی در شنوایی
وظیفه اصلی استخوان رکابی در سیستم شنوایی، انتقال ارتعاشات صوتی از گوش میانی به گوش درونی است. ارتعاشات صوتی از طریق استخوان چکشی به استخوان سندانی منتقل شده و سپس از طریق اتصال مفصلی میان سندانی و رکابی، ارتعاشات به این استخوان کوچک و حساس انتقال می‌یابد. این ارتعاشات در نهایت به دریچه بیضی که به گوش درونی متصل است، منتقل می‌شود و در آنجا به سیگنال‌های عصبی تبدیل شده و به مغز ارسال می‌گردد.
اتواسکروزیس و تاثیر آن بر شنوایی
اتواسکروزیس (Otosclerosis) یکی از شایع‌ترین اختلالات شنوایی است که مربوط به استخوان رکابی می‌شود. در این بیماری، استخوان رکابی به دریچه بیضی متصل شده و به دلیل رشد غیر طبیعی استخوانی، این اتصال به حدی سفت می‌شود که دیگر قادر به انتقال ارتعاشات صوتی به گوش درونی نمی‌باشد. در نتیجه، فرد دچار کاهش شنوایی می‌شود.
اتواسکروزیس معمولاً در سنین جوانی شروع می‌شود و بیشتر در زنان شایع است. این اختلال می‌تواند به کاهش شنوایی هدایتی منجر شود، که به معنای اختلال در انتقال صدا از گوش میانی به گوش درونی است. خوشبختانه این بیماری قابل درمان است و مهم‌ترین روش درمان آن جراحی است. در جراحی اتواسکروزیس، معمولاً استخوان رکابی یا قسمتی از آن برداشته می‌شود و به جای آن یک پروتز جایگزین قرار می‌گیرد که وظیفه انتقال ارتعاشات به گوش درونی را بر عهده می‌گیرد.
استخوان رکابی: اهمیت و ویژگی‌ها
استخوان رکابی به عنوان کوچکترین و سبک‌ترین استخوان در بدن انسان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این استخوان نقش حیاتی در فرآیند شنوایی ایفا می‌کند و بدون عملکرد صحیح آن، انتقال صدا به گوش درونی مختل می‌شود. علاوه بر این، اندازه کوچک این استخوان موجب می‌شود که برای جراحی‌ها و درمان‌های مرتبط با اختلالات شنوایی مانند اتواسکروزیس نیاز به دقت بالایی باشد.
در پایان، می‌توان گفت که اگرچه استخوان رکابی کوچک است، اما نقش آن در حفظ توانایی شنوایی انسان بسیار بزرگ است. این ساختار کوچک و پیچیده یکی از شگفتی‌های آناتومی بدن انسان به شمار می‌آید و نقش اساسی در انتقال ارتعاشات صوتی و حفظ عملکرد سیستم شنوایی دارد.