پیشگویی (به انگلیسی: prediction یا prophecy) به معنی پیش‌بینی آینده یا کشف اطلاعات پنهانی در مورد وقایع آینده است که از طریق روش‌ها و ابزارهای خاص انجام می‌شود. این پدیده از دوران‌های کهن در فرهنگ‌های مختلف وجود داشته است و در بسیاری از جوامع به‌عنوان یک فعالیت مذهبی، معنوی یا جادویی در نظر گرفته می‌شده است. در این مطلب، سعی داریم به تاریخچه، انواع و نقش پیشگویی‌ها در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف بپردازیم.
۱. تاریخچه پیشگویی
پیشگویی‌ها از دوران باستان وجود داشته‌اند و انسان‌ها از دیرباز به دنبال راه‌هایی برای آگاهی از آینده بوده‌اند. در جوامع قدیمی، پیشگویی‌ها به‌طور غالب در قالب متون دینی، اسطوره‌ای و یا از طریق نشانه‌ها و علامت‌های طبیعی مطرح می‌شدند.
در تمدن‌های باستانی: در مصر باستان، بابل، یونان و روم، پیشگویی‌ها به‌طور جدی در فرهنگ‌ها و سیاست‌ها تأثیرگذار بودند. در یونان باستان، پیشگویان معروفی مانند "سیبل‌ها" (Sybil) و "هاتف" (Oracles) وجود داشتند که نظرات و پیش‌بینی‌های خود را از طریق معابد به پادشاهان و مردم اعلام می‌کردند.
در قرآن و احادیث اسلامی: پیشگویی‌های مربوط به آینده نیز در متون مذهبی یافت می‌شود. در دین اسلام، پیشگویی‌هایی از پیامبر اسلام، حضرت محمد (ص)، در زمینه‌های مختلف از جمله فتوحات مسلمانان، ظهور مهدی و نشانه‌های قیامت ذکر شده است.
۲. روش‌های پیشگویی
پیشگویی‌ها می‌توانند از طرق مختلف انجام شوند. هر کدام از این روش‌ها بر اساس عقاید مذهبی، فرهنگی و علمی آن زمان شکل گرفته‌اند.
طالع‌بینی: یکی از قدیمی‌ترین و معروف‌ترین روش‌های پیشگویی است که با توجه به موقعیت ستارگان و سیارات در زمان تولد فرد، به پیش‌بینی ویژگی‌ها و آینده آن فرد می‌پردازد. طالع‌بینی در تمدن‌های مختلفی مانند چین، هند و یونان باستان وجود داشته است.
فال‌گیری: این روش شامل استفاده از ابزارهایی مانند ورق‌های تاروت، کره بلور، شمع و دیگر ابزارهای جادویی است که برای پیش‌بینی آینده یا پاسخ به سوالات فردی استفاده می‌شود.
تفسیری: در بسیاری از فرهنگ‌ها، پیشگویی‌ها به‌وسیله تفسیر رویاها، نشانه‌های طبیعی و یا حتی حوادث کوچک روزمره انجام می‌شده است. به‌عنوان مثال، برخی از مردم در گذشته باور داشتند که رفتار پرندگان، خواب‌ها و یا حتی وقوع حوادث طبیعی نظیر طوفان‌ها و زلزله‌ها می‌تواند نشانه‌ای از وقوع یک حادثه مهم در آینده باشد.
وحدت با طبیعت: در برخی فرهنگ‌ها، مانند دراویش و عرفای اسلامی، پیشگویی به‌طور غیرمستقیم از طریق ارتباط عمیق با طبیعت و احساسات درونی حاصل می‌شد. این روش شامل نوعی شفافیت در ادراک و دریافت پیغام‌های معنوی است.
۳. پیشگویی‌ها در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف
پیشگویی در فرهنگ غربی: در اروپا و آمریکا، پیشگویی‌ها در قالب طالع‌بینی و علوم خفیه مانند تاروت و رمل رواج داشته است. همچنین در دوران رنسانس، پیشگویی‌ها از سوی علمای علوم طبیعی، ستاره‌شناسان و متفکران برجسته مورد توجه قرار گرفت.
پیشگویی در فرهنگ شرقی: در چین و هند، پیشگویی‌ها عمدتاً بر اساس طالع‌بینی و استفاده از متون مقدس صورت می‌گرفت. در چین باستان، علم "فنگ شویی" به‌عنوان یک علم پیشگویی برای تعیین مکان‌های مناسب برای زندگی و کار مورد استفاده قرار می‌گرفت.
پیشگویی در فرهنگ اسلامی: در اسلام نیز پیشگویی‌هایی توسط پیامبران و امامان در مورد آینده انسان‌ها و جهان وجود دارد. همچنین در تاریخ اسلامی، افرادی مانند "ابن‌سینا" و "الرازی" در زمینه پیشگویی‌ها و علم پزشکی تحقیقات زیادی کرده‌اند.
۴. نقد و بررسی پیشگویی‌ها
پیشگویی‌ها همیشه با نقدهایی روبه‌رو بوده‌اند. بسیاری از محققان و دانشمندان به پیشگویی‌ها به‌عنوان موضوعاتی غیرعلمی و بیشتر مبتنی بر تخیل و احساسات انسانی نگاه می‌کنند. از طرف دیگر، بسیاری از مردم معتقدند که پیشگویی‌ها می‌توانند به‌عنوان ابزارهایی برای هدایت تصمیم‌گیری‌ها و ایجاد آرامش روحی عمل کنند.
نقد علمی: از دیدگاه علمی، پیشگویی‌ها معمولاً با استفاده از مشاهدات علمی و فیزیکی قابل تایید نیستند. به‌ویژه در دنیای مدرن، تحقیقات علمی پیش‌بینی‌های دقیقی از آینده ارائه می‌دهند که بر اساس داده‌های جمع‌آوری شده و تجزیه و تحلیل‌های پیچیده هستند.
نقد فلسفی و روان‌شناختی: برخی از روان‌شناسان معتقدند که پیشگویی‌ها می‌توانند به‌عنوان ابزاری برای مقابله با عدم‌اطمینان و ترس انسان‌ها از آینده عمل کنند. همچنین، پیشگویی‌ها ممکن است به‌عنوان یک نوع توهم جمعی یا خودفریبی در نظر گرفته شوند.
۵. پیشگویی‌ها در دنیای معاصر
در دنیای مدرن، پیشگویی‌ها همچنان در اشکال مختلف ادامه دارند. امروزه علاوه بر طالع‌بینی و فال‌گیری، تکنولوژی‌های جدیدی همچون "پیش‌بینی با استفاده از داده‌ها" (data prediction) در حال رشد هستند. در این نوع پیشگویی‌ها، الگوریتم‌های پیچیده و تحلیل داده‌ها برای پیش‌بینی روندهای اقتصادی، اجتماعی و حتی انتخاب‌های سیاسی به‌کار می‌روند.
۶. نتیجه‌گیری
پیشگویی‌ها همواره جزو پدیده‌های پیچیده و جذاب بشری بوده‌اند. هرچند بسیاری از این پیشگویی‌ها در دنیای امروز به‌عنوان موضوعاتی شبه‌علمی یا خرافاتی دیده می‌شوند، اما هنوز در جوامع مختلف و در میان افراد باورهای خاصی در این زمینه وجود دارد. پیشگویی‌ها نه‌تنها بخشی از تاریخ بشر هستند، بلکه همچنان به‌عنوان ابزاری برای شناخت بهتر خود و جهان پیرامون باقی مانده‌اند.