کتاب بهرام

مهدی اخوان ثالث: زندگی و آثار

مهدی اخوان ثالث (۱۰ اسفند ۱۳۰۶ – ۴ شهریور ۱۳۶۹) که با تخلص م. امید شناخته می‌شود، یکی از شاعران و نویسندگان برجسته ایرانی است. او همچنین به عنوان موسیقی‌پژوه شناخته می‌شود و اشعارش عموماً زمینه‌های اجتماعی دارند و حوادث زندگی مردم را به تصویر می‌کشند. لحن حماسی، صلابت و سنگینی شعرهای او، به ویژه در شعرهای خراسانی‌اش، از ویژگی‌های بارز آثارش به شمار می‌آید. اخوان ثالث در شعر کلاسیک فارسی توانا بود و سپس به شعر نو گرایش پیدا کرد و اشعاری در هر دو سبک به جای گذاشت.

زندگی‌نامه

مهدی اخوان ثالث در مشهد به دنیا آمد. پدرش، علی، عطار بود و از روستای فهرج در استان یزد به مشهد مهاجرت کرده بود. مادرش، مریم، اهل خراسان بود. اخوان تحصیلات ابتدایی را در مشهد گذراند و در سال ۱۹۴۱ به دانشکده فنی رفت و در سال ۱۹۴۷ فارغ‌التحصیل شد. او از جوانی به موسیقی علاقه‌مند بود و به طور مخفیانه نواختن تار را یاد گرفت.

پس از پایان تحصیلات، اخوان تا بیست سالگی در مشهد زندگی کرد و سپس به تهران آمد. او چند سال به عنوان آموزگار فعالیت کرد و بعداً از طرف وزارت فرهنگ به کتابخانه ملی مأمور شد. در سال ۱۳۲۹ با دختر عمویش، خدیجه، ازدواج کرد و حاصل این ازدواج سه دختر و سه پسر بود. متأسفانه، دو از فرزندانش در سنین کم درگذشتند.

در سال ۱۹۹۰، اخوان به دعوت خانه فرهنگ‌های جهان به برلین سفر کرد و از کشورهای مختلف اروپایی دیدن نمود. این سفر، نخستین و آخرین سفر او به خارج از ایران بود. مهدی اخوان ثالث در ۴ شهریور ۱۳۶۹ بر اثر سکته قلبی در تهران درگذشت و پیکر او در آرامگاه فردوسی در توس دفن شد.

سبک و تأثیرات

اخوان ثالث در شعر حماسی چیره‌دست بود و درون‌مایه‌های حماسی را به کار می‌برد. او شعر را به عنوان محصول بی‌تابی انسان در لحظاتی که در پرتو شعور نبوت قرار می‌گیرد، تعریف می‌کند. به گفته برخی منتقدان، او از نظر شعری به نوعی نبوت و پیام‌آوری روی آورده و در آثارش آمیزه‌ای از تاریخ ایران باستان و آراء عدالت‌خواهانه را به تصویر کشیده است.

شعرهای اخوان در دهه‌های ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ شمسی، روزنه‌ای به تحولات فکری و اجتماعی آن زمان بود و بسیاری از جوانان روشنفکر و هنرمند را به نگرش تازه‌ای از زندگی رهنمون ساخت. او با آمیزش شعر کهن و سبک نیمایی، آثار خاصی خلق کرد که تأثیر عمیقی بر هم‌نسلان خود و نسل‌های بعدی گذاشت.

نتیجه‌گیری

مهدی اخوان ثالث با آثارش نه تنها به غنای ادبیات فارسی افزود، بلکه به عنوان یک شخصیت فرهنگی و اجتماعی، تأثیر عمیقی بر جامعه ادبی ایران گذاشت. شعرهای او همچنان الهام‌بخش نسل‌های جدید شاعران و نویسندگان است و یاد و نام او در تاریخ ادبیات ایران جاودانه خواهد ماند.