کتاب بهرام

ظهر (به انگلیسی: noon) به معنای "وسط روز" است و یکی از اصطلاحات مهم در تقسیم‌بندی زمان در طول روز به شمار می‌آید. ظهر معمولاً زمانی است که خورشید به بالاترین نقطه آسمان می‌رسد و روز به طور رسمی به نیمه می‌رسد. این مفهوم در بسیاری از فرهنگ‌ها و زبان‌ها مشابه است، اما در عین حال، ممکن است برخی جزئیات و تفاوت‌های کوچک در نحوه تعریف و استفاده از آن وجود داشته باشد.

1. تعریف علمی ظهر

ظهر علمی، زمانی است که خورشید به دقیق‌ترین موقعیت خود در آسمان می‌رسد، یعنی زمانی که خورشید در خط عمودی بر فراز ناظر قرار دارد. این زمان دقیقاً نیمه‌راه میان طلوع و غروب خورشید است و در این لحظه، سایه‌ها کوتاه‌ترین حالت خود را دارند. در واقع، ظهر علمی زمانی است که خورشید در خط مدار رأس‌السرطان یا مدار رأس‌الجدی قرار دارد.

در بیشتر نقاط زمین، ظهر علمی تقریباً در ساعت 12:00 ظهر به وقت محلی اتفاق می‌افتد. اما در برخی مناطق، به دلیل تفاوت‌های زمانی و اصلاحات ساعت تابستانی، این زمان ممکن است دقیقاً ساعت 12 نباشد.

2. ظهر در سیستم‌های زمانی مختلف

در بیشتر کشورها، ظهر با ساعت 12:00 (زمان محلی) تعریف می‌شود. این ساعت معمولاً به‌عنوان مرکز زمانی در نظر گرفته می‌شود، به‌ویژه در تقسیم‌بندی‌های زمانی جهانی. اما باید توجه داشت که مفهوم ظهر به صورت دقیق، از یک منطقه به منطقه دیگر می‌تواند کمی متفاوت باشد.

برای مثال:

• در برخی کشورهای غربی، ظهر به‌طور دقیق همان ساعت 12:00 ظهر است.
• در بعضی کشورها ممکن است ساعت ظهر بر اساس تنظیمات ساعت تابستانی یا تفاوت‌های جغرافیایی با کمی تغییر روبه‌رو شود.

3. ظهر در فرهنگ‌ها و سنت‌ها

ظهر به‌عنوان یک مفهوم زمانی، در بسیاری از فرهنگ‌ها و مذاهب اهمیت ویژه‌ای دارد. این زمان به‌ویژه در نمازهای مذهبی و آداب و رسوم روزانه نقش مهمی ایفا می‌کند.

• در اسلام، وقت نماز ظهر دقیقاً در زمان ظهر آغاز می‌شود و مسلمانان معمولاً در این زمان نمازهای خود را به جا می‌آورند.
• در بسیاری از کشورها، به ویژه در نواحی گرمسیر، ظهر زمان استراحت‌های کوتاه‌مدت (مثل وقت ناهار) است. این عمل معمولاً به دلیل گرمای شدید آفتاب در این زمان از روز انجام می‌شود.

4. ظهر در تقویم‌ها و ساعت‌ها

در سیستم‌های تقویمی و ساعت‌شماری، ظهر به عنوان ساعت 12:00 شناخته می‌شود. این ساعت معمولاً نقطه‌ی مرجع برای تقسیم‌بندی روز به دو بخش صبح و بعدازظهر است. به همین ترتیب:

• صبح از آغاز روز (00:00 یا نیمه‌شب) تا ساعت 12:00 ظهر ادامه دارد.
• بعدازظهر یا عصر از ساعت 12:00 ظهر تا غروب آفتاب (که بستگی به زمان جغرافیایی دارد) ادامه می‌یابد.

5. ظهر در تقویم هجری شمسی

در تقویم هجری شمسی که در ایران و برخی کشورهای دیگر استفاده می‌شود، ظهر نیز مشابه با دیگر تقویم‌ها به همان مفهوم وسط روز است. در این تقویم، ظهر علمی به همان ساعت 12:00 به‌طور تقریبی در نظر گرفته می‌شود، اما به علت تغییرات فصلی و موقعیت‌های جغرافیایی، این زمان می‌تواند اندکی تغییر کند.

6. ظهر در هنر و ادبیات

ظهر به‌عنوان یک مقطع زمانی، در بسیاری از آثار ادبی و هنری به‌ویژه در شعر و داستان‌های روزانه اهمیت دارد. در بسیاری از متون، از ظهر به عنوان زمانی برای انعکاس تغییرات درونی شخصیت‌ها و موقعیت‌ها استفاده می‌شود. در شعر فارسی، برخی شاعران مانند حافظ و سعدی از این زمان به‌عنوان نشانه‌ای از گذار و تحولی در زندگی استفاده کرده‌اند.

7. ظهر و تاثیرات آن بر بدن و روح

ظهر نه تنها یک مفهوم زمانی است، بلکه تأثیراتی نیز بر بدن و روان انسان‌ها دارد:

• در این زمان، بدن انسان از نظر فیزیولوژیکی به نقطه‌ای از انرژی و فعالیت می‌رسد. بسیاری از افراد در این زمان احساس هوشیاری بیشتری دارند و بدن آماده انجام کارهای پیچیده‌تر است.
• از نظر روحی، ظهر زمانی است که افراد در میانه روز خود قرار دارند و معمولاً می‌توانند تأملاتی درباره پیشرفت روز و برنامه‌های آینده داشته باشند.

8. تفاوت ظهر در مناطق مختلف

• در مناطق نزدیک به خط استوا، ظهر معمولاً زمانی است که خورشید دقیقاً در بالای سر قرار دارد، به‌طوری که سایه‌ها تقریباً ناپدید می‌شوند.
• در مناطق عرض‌های جغرافیایی بالا، مانند مناطق قطبی، ظهر ممکن است با تأخیر رخ دهد و یا به طور خاصی از نظر مدت‌زمان طولانی‌تری در طول سال تجربه شود.

9. ظهر و تعطیلات رسمی

در برخی از کشورها، ظهر برای برنامه‌ریزی تعطیلات رسمی یا وقت استراحت نیز نقش دارد. مثلاً در کشورهای مختلف، میان وعده‌ها و ناهار در این زمان صورت می‌گیرد و ممکن است این زمان به عنوان یک فرصت برای استراحت و تجدید انرژی در نظر گرفته شود.

نتیجه‌گیری

ظهر به عنوان زمان میان‌روز و نقطه‌ای از روز که خورشید به بالاترین نقطه آسمان می‌رسد، نه تنها از لحاظ فیزیکی اهمیت دارد، بلکه در بسیاری از فرهنگ‌ها و مذاهب نیز نقش ویژه‌ای ایفا می‌کند. این زمان دقیقاً همان 12:00 ظهر است که میان بخش‌های صبح و عصر روز قرار دارد و به‌عنوان نقطه مرجعی در سیستم‌های زمان‌سنجی و تقویم‌ها عمل می‌کند.