کتاب بهرام

سیاره‌ی مریخ، چهارمین سیاره از خورشید در منظومه شمسی است و به دلیل رنگ قرمزش که ناشی از وجود اکسید آهن در سطح آن است، به "سیاره سرخ" معروف شده است. این سیاره، که در حدود 227 میلیون کیلومتر از خورشید فاصله دارد، یکی از جذاب‌ترین و مورد توجه‌ترین سیارات برای کاوش‌های فضایی است. در ادامه، به بررسی ویژگی‌های مختلف این سیاره می‌پردازیم.

ویژگی‌های فیزیکی مریخ

1. ابعاد و اندازه:

   • قطر مریخ حدود 6,779 کیلومتر است که تقریباً نصف قطر زمین است.
   • جرم مریخ تقریباً 0.107 جرم زمین است.
   • به دلیل اندازه کوچکتر، مریخ گرانش ضعیف‌تری نسبت به زمین دارد؛ در واقع گرانش آن حدود 38 درصد گرانش زمین است.

2. سطح و ویژگی‌های جغرافیایی:

   • سطح مریخ عمدتاً از مناطق دشت‌ مانند، کوه‌ها، دره‌ها، فلات‌ها و دهانه‌های برخوردی پوشیده شده است.
   • بزرگ‌ترین کوه آتشفشانی منظومه شمسی، "المپوس مونز" (Olympus Mons)، در مریخ قرار دارد که ارتفاع آن حدود 21.9 کیلومتر است.
   • مریخ همچنین دارای عمیق‌ترین دره‌ای به نام "ووسترا مارینریس" (Valles Marineris) است که طول آن بیش از 4,000 کیلومتر و عمق آن در برخی نقاط به 7 کیلومتر می‌رسد.
   • سطح مریخ دارای دو قطب یخ‌زده است که عمدتاً از یخ آب و دی‌اکسید کربن تشکیل شده‌اند.

3. جو مریخ:

   • جو مریخ بسیار رقیق‌تر از جو زمین است و بیشتر از دی‌اکسید کربن (CO₂) تشکیل شده است (حدود 95.3 درصد)، به علاوه مقادیر کمی از نیتروژن، آرگون، و اکسیژن در جو آن یافت می‌شود.
   • فشار جو مریخ تقریباً 100 برابر کمتر از فشار جو زمین است، که باعث می‌شود جو آن برای حیات موجودات زمینی بسیار نامناسب باشد.
   • به دلیل این جو رقیق و نبود یک میدان مغناطیسی قوی، مریخ در معرض تابش‌های خورشیدی و کیهانی قرار دارد.

وضعیت آب و وجود زندگی

• آب در مریخ:

  • شواهد علمی نشان می‌دهند که در گذشته، مریخ دارای آب مایع در سطح خود بوده است. دهانه‌ها و دشت‌هایی که به نظر می‌رسد از جریان‌های آب شکل گرفته‌اند، نشان از این حقیقت دارند که در گذشته‌های دور ممکن است مریخ شرایطی مشابه زمین داشته باشد.
  • امروزه، آب در مریخ به صورت یخ در قطب‌ها و به مقدار کم در لایه‌های زیر سطحی وجود دارد. همچنین، در برخی شرایط خاص، آب ممکن است به صورت مایع در نقاطی از سطح این سیاره وجود داشته باشد، ولی به دلیل فشار جو پایین، این آب به سرعت به بخار تبدیل می‌شود.

• احتمال وجود زندگی:

  • تا به امروز، هیچ نشانه‌ای از زندگی فعال در مریخ پیدا نشده است، ولی محققان بر این باورند که در گذشته ممکن است شرایط برای وجود میکروارگانیسم‌ها مناسب بوده باشد.
  • پروژه‌های کاوش فضایی مانند "مریخ‌نوردها" (مثل "Curiosity" و "Perseverance") تلاش دارند تا شواهدی از گذشته‌ی مرطوب مریخ و احتمال زندگی در آن دوران پیدا کنند.

گردش مریخ و ویژگی‌های زمانی

• چرخش و روز مریخی:

  • مریخ تقریباً 24.6 ساعت برای یک بار چرخش به دور خود نیاز دارد، بنابراین طول یک روز در مریخ تقریباً معادل یک روز زمینی است.

• مدار و سال مریخی:

  • یک سال در مریخ، که مدت زمان آن برابر 687 روز زمینی است، حدوداً دو برابر طول سال زمین است. مریخ مدار بیضوی‌تری نسبت به زمین دارد و بنابراین فاصله آن از خورشید در طول سال تغییر می‌کند.

مأموریت‌های فضایی به مریخ

از زمان نخستین پروازهای فضایی، مریخ یکی از اهداف اصلی کاوش‌های فضایی بوده است. برخی از مهم‌ترین مأموریت‌های فضایی به مریخ شامل موارد زیر هستند:

1. مریخ‌نوردها:

   • مریخ‌نوردهای مختلفی توسط ناسا و دیگر سازمان‌های فضایی به این سیاره فرستاده شده‌اند، از جمله "Spirit"، "Opportunity"، "Curiosity" و "Perseverance". این مریخ‌نوردها به مطالعه سطح، جغرافیا و شرایط زیستی احتمالی در مریخ پرداخته‌اند.

2. فضاپیماهای مداری:

   • فضاپیماهایی مانند "Mars Odyssey"، "Mars Reconnaissance Orbiter" و "ExoMars Trace Gas Orbiter" به مدار مریخ رفته‌اند تا اطلاعاتی دقیق از جو، سطح و ترکیب‌های مختلف مریخ به دست آورند.

3. آینده کاوش‌ها:

   • پروژه‌های آینده، از جمله طرح‌هایی برای فرستادن انسان به مریخ، همچنان مورد بررسی قرار دارند. طرح‌هایی مانند "Artemis" و پروژه‌های مشترک بین ناسا و شرکت‌های خصوصی نظیر SpaceX به دنبال ارسال انسان به مریخ در دهه‌های آینده هستند.

چالش‌ها و آینده مریخ‌نوردی

• چالش‌های فنی:

  • شرایط سخت مریخ، از جمله جو رقیق، دماهای بسیار پایین، و تابش زیاد، چالش‌های بزرگی را برای هرگونه مأموریت به این سیاره به وجود می‌آورد. علاوه بر این، فاصله زیاد از زمین باعث می‌شود که ارتباطات و عملیات‌های نجات در مواقع اضطراری دشوار باشند.

• آینده زندگی انسان‌ها در مریخ:

  • یکی از چالش‌های بزرگ برای سفر به مریخ، ایجاد زیرساخت‌هایی برای زندگی انسان‌ها در این سیاره است. محققان به دنبال یافتن راه‌هایی برای تولید اکسیژن، آب، و غذا در مریخ هستند تا بتوانند مأموریت‌های بلندمدت یا حتی سکونت دائمی انسان‌ها را ممکن سازند.

نتیجه‌گیری

مریخ به عنوان یکی از سیارات مهم در منظومه شمسی، نه تنها از نظر ویژگی‌های فیزیکی و جغرافیایی جذاب است، بلکه به دلیل تاریخچه‌ای که ممکن است در آن وجود داشته باشد و امکان وجود زندگی در گذشته، به یک هدف مهم برای کاوش‌های فضایی تبدیل شده است. با پیشرفت علم و تکنولوژی، امکان کاوش و حتی سکونت انسان‌ها در این سیاره در آینده نه چندان دور وجود دارد.