کتاب بهرام

سکته (Stroke) یک وضعیت پزشکی اضطراری است که به دلیل اختلال در جریان خون به مغز به وقوع می‌پیوندد. زمانی که خون به بخشی از مغز نمی‌رسد، سلول‌های مغزی آسیب می‌بینند و عملکرد آن قسمت از مغز مختل می‌شود. این اختلال می‌تواند به از دست دادن توانایی‌های حرکتی، گفتاری یا شناختی منجر شود.

انواع سکته:

1. سکته مغزی ایسکمیک (Ischemic Stroke):

   • این نوع سکته شایع‌ترین نوع سکته است و تقریباً ۸۵% از موارد سکته را شامل می‌شود.
   • سکته مغزی ایسکمیک زمانی رخ می‌دهد که یک لخته خون (Blood Clot) یا پلاک‌های چربی (Atherosclerotic Plaques) در یک رگ خونی مغز ایجاد می‌شود و جریان خون به مغز را مسدود می‌کند.
   • این انسداد باعث می‌شود که مغز نتواند به اندازه کافی اکسیژن و مواد مغذی دریافت کند و بخش‌هایی از مغز آسیب می‌بینند.

2. سکته مغزی هموراژیک (Hemorrhagic Stroke):

   • این نوع سکته زمانی اتفاق می‌افتد که یک رگ خونی در مغز پاره می‌شود و خون به بافت مغز نشت می‌کند.
   • علت این نوع سکته معمولاً فشار خون بالا (Hypertension) یا آسیب به رگ‌های خونی است.
   • سکته هموراژیک می‌تواند بسیار خطرناک باشد زیرا خونریزی در مغز می‌تواند فشار زیادی به بافت مغز وارد کرده و باعث آسیب‌های شدید شود.

3. سکته موقتی (Transient Ischemic Attack - TIA):

   • به این نوع سکته "سکته کوچک" نیز گفته می‌شود.
   • در سکته موقتی، جریان خون به مغز برای مدت کوتاهی مسدود می‌شود، اما به طور کامل برطرف می‌شود.
   • علائم سکته موقتی مشابه سکته مغزی است، اما به سرعت بهبود می‌یابند. با این حال، سکته موقتی معمولاً علامتی از یک سکته مغزی بزرگ‌تر در آینده است و باید جدی گرفته شود.

علائم سکته: علائم سکته به ناحیه‌ای که آسیب دیده بستگی دارد. مهم‌ترین علائم سکته عبارتند از:

1. فلج یا بی‌حسی یک طرف بدن (Paralysis or Numbness):
   بی‌حسی یا ضعف ناگهانی در یک طرف صورت، دست یا پا.

2. مشکل در گفتار یا درک زبان (Speech Problems):
   دشواری در صحبت کردن یا درک صحبت‌های دیگران.

3. مشکل در دید (Vision Problems):
   اختلالات بینایی ناگهانی در یک یا هر دو چشم.

4. سردرد شدید و ناگهانی (Severe Headache):
   سردرد شدیدی که به طور ناگهانی و بدون علت مشخصی ظاهر می‌شود.

5. گیجی یا مشکل در تعادل (Dizziness or Loss of Balance):
   احساس سرگیجه یا مشکل در حفظ تعادل.

علل سکته:

1. فشار خون بالا (High Blood Pressure):
   فشار خون بالا یکی از عوامل اصلی بروز سکته است، زیرا می‌تواند رگ‌های خونی را ضعیف کرده و باعث پارگی آنها شود.

2. آترواسکلروزیس (Atherosclerosis):
   تجمع چربی و پلاک‌ها در دیواره رگ‌های خونی می‌تواند جریان خون به مغز را مسدود کرده و باعث سکته شود.

3. لخته‌های خون (Blood Clots):
   لخته‌های خون که از سایر بخش‌های بدن به مغز می‌روند، می‌توانند باعث سکته مغزی ایسکمیک شوند.

4. دیابت (Diabetes):
   دیابت می‌تواند منجر به آسیب رگ‌های خونی و افزایش خطر سکته شود.

5. سیگار کشیدن (Smoking):
   سیگار کشیدن باعث آسیب به رگ‌های خونی و افزایش خطر بروز سکته می‌شود.

6. چاقی و سبک زندگی ناسالم (Obesity and Unhealthy Lifestyle):
   رژیم غذایی ناسالم، کم تحرکی و اضافه وزن می‌توانند خطر سکته را افزایش دهند.

تشخیص سکته:

برای تشخیص سکته، پزشک از روش‌های مختلفی مانند:

• تصویربرداری مغز (Brain Imaging): مانند سی‌تی‌اسکن (CT scan) یا ام‌آرآی (MRI) برای مشاهده آسیب مغزی.
• آزمایش خون (Blood Tests): برای بررسی علل زمینه‌ای مانند چربی خون، قند خون، و عملکرد کلیه.

درمان سکته:

1. سکته مغزی ایسکمیک:

   • داروهای حل‌کننده لخته (Thrombolytics): داروهایی مانند tPA (tissue Plasminogen Activator) برای حل کردن لخته خون و باز کردن رگ‌های مسدود شده.
   • جراحی یا مداخلات آنژیوگرافی (Surgical or Endovascular Procedures): در برخی موارد، ممکن است برای برداشتن لخته یا ترمیم رگ‌های آسیب‌دیده نیاز به عمل جراحی باشد.

2. سکته مغزی هموراژیک:

   • درمان شامل کنترل خونریزی و کاهش فشار مغزی است. این ممکن است شامل جراحی برای ترمیم رگ‌های پاره شده باشد.

3. توانبخشی (Rehabilitation):

   • افراد مبتلا به سکته ممکن است به توانبخشی فیزیکی، گفتاری یا شناختی نیاز داشته باشند تا به تدریج توانایی‌های از دست رفته خود را بازیابی کنند.

پیشگیری از سکته:

1. کنترل فشار خون (Blood Pressure Control):
   کاهش فشار خون با دارو یا تغییرات سبک زندگی.

2. رژیم غذایی سالم (Healthy Diet):
   مصرف غذاهای سالم مانند میوه‌ها، سبزیجات، و غلات کامل.

3. ورزش منظم (Regular Exercise):
   فعالیت بدنی منظم برای حفظ وزن سالم و کاهش خطر بیماری‌های قلبی و سکته.

4. ترک سیگار (Quit Smoking):
   ترک سیگار می‌تواند خطر سکته را به طور قابل توجهی کاهش دهد.

5. کنترل دیابت (Diabetes Control):
   کنترل قند خون در افراد دیابتی می‌تواند از بروز سکته جلوگیری کند.

نتیجه‌گیری:

سکته یک بیماری جدی است که نیاز به درمان فوری دارد. تشخیص سریع و اقدامات درمانی به موقع می‌تواند به کاهش آسیب‌های مغزی و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند. برای پیشگیری از سکته، باید به عواملی مانند فشار خون، رژیم غذایی، ورزش، و ترک سیگار توجه ویژه داشت.