کتاب بهرام

سکته مغزی یا آسیب مغزی (Stroke) یک وضعیت پزشکی خطرناک است که در آن جریان خون به قسمتی از مغز متوقف یا کاهش می‌یابد. این قطع یا کاهش جریان خون منجر به آسیب به سلول‌های مغزی می‌شود. سکته مغزی یکی از علل اصلی مرگ و ناتوانی در جهان است. در ادامه توضیحات کاملی در مورد انواع، علل، علائم و درمان سکته مغزی آورده شده است.

انواع سکته مغزی:

1. سکته مغزی ایسکمیک (Ischemic Stroke): این نوع سکته به دلیل کاهش یا قطع جریان خون به مغز ایجاد می‌شود. سکته مغزی ایسکمیک ناشی از انسداد یک شریان در مغز است که معمولاً به دلیل ایجاد لخته خون (ترومبوز) یا حرکت لخته خون از قسمتی دیگر به مغز (آمبولی) رخ می‌دهد. این نوع سکته، حدود ۸۰ درصد از تمام موارد سکته‌های مغزی را شامل می‌شود.

2. سکته مغزی هموراژیک (Hemorrhagic Stroke): این نوع سکته زمانی رخ می‌دهد که یک عروق خونی در مغز پاره شده و خونریزی در داخل مغز ایجاد شود. خونریزی مغزی می‌تواند ناشی از پارگی یک آنوریسم مغزی (ورید یا شریان ضعیف) یا فشار خون بالا باشد. سکته‌های هموراژیک کمتر رایج هستند اما معمولاً عوارض شدیدتری دارند.

3. سکته گذرا (Transient Ischemic Attack یا TIA): این نوع سکته که به آن "سکته کوچک" هم گفته می‌شود، مشابه سکته مغزی ایسکمیک است اما علائم آن موقت و معمولاً کمتر از ۲۴ ساعت طول می‌کشد. هرچند این نوع سکته علائم موقتی دارد، اما به عنوان علامتی از خطر سکته مغزی بزرگتر باید به آن توجه شود.

علل سکته مغزی:

• فشار خون بالا: فشار خون بالا یکی از بزرگ‌ترین عوامل خطر برای سکته مغزی است.
• آترواسکلروز (سخت شدن شریان‌ها): تجمع چربی‌ها و رسوبات در دیواره شریان‌ها باعث تنگ شدن و سخت شدن آنها می‌شود و جریان خون به مغز را کاهش می‌دهد.
• بیماری‌های قلبی: مانند فیبریلاسیون دهلیزی (ضربان نامنظم قلب) که می‌تواند باعث تشکیل لخته خون شود.
• دیابت: افراد مبتلا به دیابت به دلیل آسیب به عروق خونی بیشتر در معرض سکته مغزی قرار دارند.
• سیگار کشیدن و مصرف الکل: مصرف این مواد می‌تواند خطر سکته مغزی را افزایش دهد.
• چاقی و سبک زندگی کم‌تحرک: این عوامل نیز می‌توانند موجب افزایش خطر سکته مغزی شوند.

علائم سکته مغزی:

علائم سکته مغزی می‌تواند به سرعت ظاهر شود و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• ضعف یا بی‌حسی در یک طرف بدن: این علامت می‌تواند شامل ضعف یا بی‌حسی در دست، پا یا صورت باشد.
• مشکل در تکلم: فرد ممکن است دچار مشکل در صحبت کردن، درک صحبت‌های دیگران یا تلفظ کلمات شود.
• اختلال در دید: کاهش یا از دست دادن دید در یک یا هر دو چشم.
• سرگیجه یا از دست دادن تعادل: فرد ممکن است احساس سرگیجه کرده و تعادل خود را از دست بدهد.
• سردرد شدید: سردرد ناگهانی و شدید که معمولاً در سکته مغزی هموراژیک مشاهده می‌شود.

تشخیص سکته مغزی:

برای تشخیص دقیق سکته مغزی، پزشکان معمولاً از آزمایش‌های زیر استفاده می‌کنند:

• سی‌تی‌اسکن (CT Scan): برای شناسایی خونریزی مغزی و تشخیص سکته مغزی هموراژیک.
• ام‌آرآی (MRI): تصویربرداری دقیق‌تر از مغز که می‌تواند نواحی آسیب‌دیده مغزی را نشان دهد.
• آزمایش خون: برای ارزیابی عوامل خطر و شناسایی علل احتمالی سکته.
• آزمایشات قلبی: مانند نوار قلب (EKG) برای بررسی مشکلات قلبی که می‌تواند عامل سکته باشد.

درمان سکته مغزی:

درمان سکته مغزی به نوع سکته بستگی دارد:

1. درمان سکته مغزی ایسکمیک:

   • داروهای حل‌کننده لخته (ترومبولیتیک): داروهایی مانند آلتپلاز (tPA) که می‌توانند لخته خون را از بین ببرند و جریان خون را دوباره برقرار کنند. این داروها باید در ساعات اولیه سکته به بیمار داده شوند.
   • عمل جراحی یا مداخلات پزشکی: در موارد خاص، ممکن است نیاز به برداشتن لخته خون یا باز کردن شریان‌های مسدود شده با استفاده از روش‌های جراحی یا کاتتریزاسیون باشد.

2. درمان سکته مغزی هموراژیک:

   • کنترل خونریزی: شامل استفاده از داروها یا جراحی برای کنترل خونریزی مغزی.
   • کاهش فشار مغزی: در صورت افزایش فشار در مغز، از داروها یا جراحی برای کاهش آن استفاده می‌شود.

3. درمان سکته گذرا:

   • درمان سکته گذرا معمولاً شامل داروهای رقیق‌کننده خون و تغییرات در سبک زندگی برای جلوگیری از سکته مغزی بزرگتر است.

پیشگیری از سکته مغزی:

• کنترل فشار خون: فشار خون را در سطح نرمال نگه دارید.
• رژیم غذایی سالم: مصرف مواد غذایی با چربی کم و مواد مغذی بالا.
• ورزش منظم: فعالیت بدنی می‌تواند خطر سکته مغزی را کاهش دهد.
• ترک سیگار و مصرف الکل: اجتناب از این عوامل خطر.
• کنترل دیابت: سطح قند خون را تحت کنترل نگه دارید.

عوارض سکته مغزی:

سکته مغزی می‌تواند عوارض زیادی داشته باشد، از جمله:

• ناتوانی‌های جسمی و حرکتی: ضعف یا فلج در یکی از قسمت‌های بدن.
• اختلالات گفتاری و زبان: مشکل در صحبت کردن و درک زبان.
• اختلالات شناختی و حافظه: مشکلات در تمرکز، حافظه و تفکر.
• افسردگی: بسیاری از افرادی که سکته مغزی می‌کنند، ممکن است دچار افسردگی شوند.

نتیجه‌گیری:

سکته مغزی یک وضعیت پزشکی جدی است که نیاز به تشخیص و درمان فوری دارد. پیشگیری از سکته مغزی از طریق کنترل عوامل خطر مانند فشار خون بالا، دیابت، چاقی و مصرف سیگار، بسیار مهم است. به محض مشاهده علائم سکته مغزی، باید بلافاصله به اورژانس مراجعه کرد تا از درمان‌های فوری بهره‌برداری شود.