کتاب بهرام

سوهانک (یا رادیولا :Radula) یک ساختار ویژه و منحصر به فرد در بدن نرم‌تنان است که به‌طور عمده برای تغذیه از آن استفاده می‌شود. این ساختار به نوعی مشابه به زبان در جانوران دیگر است و نقش اصلی آن در فرآیند خوردن و هضم مواد غذایی نرم‌تنان است. سوهانک معمولاً از دندانک‌های کوچک و نوارهای کیتینی تشکیل شده است که برای تراشیدن و بریدن مواد غذایی قبل از هدایت آن‌ها به مری استفاده می‌شود.

وجود سوهانک در نرم‌تنان

سوهانک تنها در نرم‌تنان وجود دارد و این اندام در همه رده‌های نرم‌تن یافت می‌شود، به‌جز در دوکفه‌ای‌ها. در حقیقت، تنها این گروه از جانوران، یعنی نرم‌تنان، هستند که دارای سوهانک بوده و از آن برای فرآیند تغذیه خود بهره می‌برند. در میان شکم‌پایان (که یکی از رده‌های نرم‌تنان است)، انواع مختلفی از جانوران مانند حلزون‌ها و لیسه‌ها (چه گیاه‌خوار و چه گوشت‌خوار) سوهانک دارند.

چیدمان دندانک‌ها در سوهانک

چیدمان و ساختار دندانک‌ها بر روی سوهانک در میان گروه‌های مختلف نرم‌تنان متفاوت است و این تفاوت‌ها در شیوه‌های تغذیه‌ای و رفتارهای غذایی این جانوران نمایان می‌شود. برای مثال، شکم‌پایان باستانی از سوهانک برای چریدن و تراشیدن دیاتومه‌ها و دیگر جلبک‌های ریز از سطح تخته‌سنگ‌ها و لایه‌های مختلف استفاده می‌کردند.

نقش‌های مختلف سوهانک در گروه‌های مختلف نرم‌تنان

در میان نرم‌تنان دریایی، حلزون‌های درنده مانند حلزون‌های ماه‌وش (Naticidae) از سوهانک به همراه یک ماده ترشحی برای سوراخ کردن صدف نرم‌تنان دیگر استفاده می‌کنند. همچنین برخی از حلزون‌های درنده، مانند قیفکیان (Conidae)، سوهانک تخصصی‌شده‌ای دارند که از آن به‌عنوان یک نیزه سمی برای شکار طعمه‌های خود استفاده می‌کنند.

لیسک‌های درنده زمینی و شش‌دار نیز سوهانک‌هایی با دندان‌های بلند و تیز دارند که برای گرفتن و دریدن کرم‌های خاکی به‌کار می‌روند. حتی سرپایان درنده مانند ماهی مرکب، سوهانک را برای بریدن بدن طعمه‌های خود به‌کار می‌گیرند.

نام‌شناسی سوهانک

نام "سوهانک" به معنای "سوهان کوچک" است، که به ویژگی‌های خاص این اندام اشاره دارد. علاوه بر این، در اصطلاح جانورشناسی، سوهانک با نام‌های "رادیولا" یا "رادولا" نیز شناخته می‌شود.

نتیجه‌گیری

سوهانک به‌عنوان یک اندام کلیدی در فرآیند تغذیه نرم‌تنان، نقش بسیار مهمی در بقا و رفتار غذایی این جانوران ایفا می‌کند. انواع مختلف این ساختار در گروه‌های مختلف نرم‌تنان، از جمله حلزون‌ها، لیسه‌ها و سرپایان، به شیوه‌های مختلفی در تغذیه و شکار استفاده می‌شود. این تنوع در عملکرد سوهانک در میان انواع مختلف نرم‌تنان، نشان‌دهندهٔ سازگاری‌های ویژه این جانوران با محیط زیست و نیازهای تغذیه‌ای متفاوت آن‌هاست.