کتاب بهرام

خرس قهوه‌ای: ویژگی‌ها، رفتار و روابط با انسان

خرس قهوه‌ای (Scientific Name: Ursus arctos) یکی از بزرگ‌ترین و درشت‌اندام‌ترین گونه‌های خرس است که در بسیاری از مناطق آمریکای شمالی و شمال اورآسیا پراکنده است. این جانور با وزن‌هایی بین ۱۰۰ تا ۸۰۰ کیلوگرم (220 تا 1760 پوند) شناخته می‌شود و بزرگ‌ترین زیرگونه آن، خرس کودیاک (Kodiak Bear)، در رقابت با خرس قطبی (Polar Bear) برای عنوان بزرگ‌ترین گونه خرس و بزرگ‌ترین جانور شکارچی روی خشکی قرار دارد.

پراکنش و وضعیت جمعیت

با اینکه قلمرو زیست خرس قهوه‌ای به دلیل فعالیت‌های انسانی کاهش یافته و در برخی مناطق منقرض شده است، اما همچنان در فهرست کمترین نگرانی (Least Concern) IUCN قرار دارد و با جمعیت تقریبی ۲۰۰ هزار رأس (200,000 individuals) خطر انقراض آن را تهدید نمی‌کند. بیشترین شمار خرس قهوه‌ای در کشورهایی مانند روسیه، آمریکا (به‌ویژه آلاسکا)، کانادا، رومانی و فنلاند زندگی می‌کند. متأسفانه، سه زیرگونه این گونه یعنی خرس قهوه‌ای آفریقای شمالی (Barbary Bear)، کالیفرنیایی و مکزیکی در قرن نوزدهم و بیستم منقرض شدند و برخی از زیرگونه‌های جنوب آسیایی نیز به شدت در خطر انقراض هستند.

ویژگی‌های جسمانی

خرس‌های قهوه‌ای دارای جثه‌های بزرگ و پاهای تنومند هستند. وزن آن‌ها می‌تواند از ۹۰ کیلوگرم (198 پوند) برای خرس‌های ماده کوچک تا بیش از ۸۰۰ کیلوگرم (1760 پوند) برای خرس‌های نر بزرگ متغیر باشد. ساختار فک و دندان‌های آن‌ها به گونه‌ای است که می‌توانند رژیم غذایی متنوعی داشته باشند. به‌عنوان مثال، خرس‌های قهوه‌ای که در آلاسکا زندگی می‌کنند می‌توانند به وزن بیش از ۸۰۰ کیلوگرم (1760 پوند) و قدی به اندازه ۲۳۰ سانتی‌متر (7.5 فوت) برسند.

رفتار و خواب زمستانی

خرس قهوه‌ای معمولاً در شب فعالیت می‌کند و می‌تواند به مدت بیش از هفت ماه (7 months) در لانه یا غار خوابیده باشد. در این حالت، آن‌ها به شدت بی‌حس و سست می‌شوند و پس از بیدار شدن به شدت غذا می‌خورند تا انرژی از دست رفته را بازیابند. در تابستان، این خرس‌ها می‌توانند بیش از ۱۸۰ کیلوگرم چربی (396 پوند) ذخیره کنند که به آن‌ها کمک می‌کند تا در طول زمستان به راحتی مقاومت کنند.

خرس‌های قهوه‌ای به‌طور معمول گوشه‌گیر هستند، اما ممکن است در زمان‌های خاصی به دور منابع غذایی جمع شوند و سلسله‌مراتب اجتماعی بر اساس سن و اندازه خود تشکیل دهند. آن‌ها معمولاً از مواجهه با انسان‌ها خودداری می‌کنند و در صورت احساس خطر، با صدای بلندی می‌غرند.

رژیم غذایی

خرس قهوه‌ای جانورانی همه‌چیزخوار هستند و از مواد غذایی متنوعی از جمله توت، ریشه درختان، قارچ، ماهی، حشرات و پستانداران کوچک تغذیه می‌کنند. به‌طور کلی، آن‌ها بیش از ۹۰٪ (90%) از انرژی غذایی خود را از مواد گیاهی به دست می‌آورند. نوع غذای آن‌ها به‌طور چشمگیری به منطقه زندگی‌شان بستگی دارد. برای مثال، خرس‌هایی که در یلوستون (Yellowstone) زندگی می‌کنند، در تابستان مقدار زیادی حشره می‌خورند و می‌توانند تا ۴۰,۰۰۰ حشره (40,000 insects) در روز مصرف کنند.

روابط شکاری و تعامل با انسان

خرس‌های قهوه‌ای به‌طور کلی از حمله به دیگر جانوران مصون هستند، به جز حملات خرس‌های دیگر و گاهی اوقات ببرهای سیبری (Siberian Tigers). در یک مطالعه در خاور دور روسیه، مواردی از رویارویی بین خرس قهوه‌ای و ببر سیبری مشاهده شده است که در برخی از آن‌ها جدال‌ها به وقوع پیوسته است.

در رابطه با انسان، خرس‌های قهوه‌ای عامل بیش از ۸۶٪ (86%) از کل حملات خرس‌ها در آلاسکا هستند. خطر رویارویی با خرس قهوه‌ای به‌طور قابل توجهی بیشتر از خرس‌های قطبی و سیاه است. این موضوع به دلیل فعالیت‌های انسانی و زیستگاه مشترک آن‌ها است. آمار نشان می‌دهد که حملات خرس‌ها در طبیعت فصلی بوده و در فصل‌هایی مانند پاییز و تابستان، تعداد حملات بیشتر می‌شود.

نتیجه‌گیری

خرس قهوه‌ای به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و قوی‌ترین گوشتخواران روی زمین، دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است که آن را به موجودی خاص تبدیل کرده است. با وجود کاهش جمعیت و تهدیدات زیست‌محیطی، این جانور همچنان به عنوان نمادی از قدرت و بقا در طبیعت باقی مانده است. شناخت رفتار، رژیم غذایی و روابط آن‌ها با انسان‌ها می‌تواند به حفاظت از این گونه و زیستگاه‌های آن کمک کند.