جوجه‌تیغی‌ها (Hedgehogs) از جمله حیوانات مهره‌داری هستند که از خانواده‌ی Erinaceidae به شمار می‌آیند. این حیوانات برخلاف ظاهر خشنی که دارند، رفتارهای اجتماعی جالب و منحصر به فردی در زمینه‌ی جفت‌گیری، زایمان و نگهداری از نوزادها دارند. در این مقاله، به بررسی مراحل مختلف جفت‌گیری، زایمان و مراقبت مادرانه در جوجه‌تیغی‌ها خواهیم پرداخت.
1. جفت‌گیری جوجه‌تیغی‌ها
الف) فصل جفت‌گیری
جوجه‌تیغی‌ها معمولاً در فصل بهار و تابستان جفت‌گیری می‌کنند. این فصل‌ها مناسب‌ترین زمان برای تولید مثل است، زیرا آب و هوا معتدل و مواد غذایی به وفور در دسترس است. دوره‌ی جفت‌گیری در این حیوانات می‌تواند از ماه مارس تا سپتامبر ادامه یابد.
ب) رفتار جفت‌گیری
جفت‌گیری در جوجه‌تیغی‌ها به‌طور عمده در شب رخ می‌دهد، زیرا این حیوانات موجودات شب‌زی هستند. جفت‌گیری معمولا با رفتارهای خاصی همراه است که در آن‌ها هر دو جوجه‌تیغی (مرد و زن) حرکات و صداهای خاصی از خود تولید می‌کنند. این رفتارها ممکن است شامل چرخیدن به دور یکدیگر، خزیدن به سمت هم، و ایجاد صداهای خشن و وحشیانه باشد. این وضعیت ممکن است تا چندین ساعت طول بکشد.
ج) انتخاب شریک
در این مرحله، معمولاً نر جوجه‌تیغی به دنبال جذب ماده است. اگر ماده تمایلی به جفت‌گیری نداشته باشد، ممکن است به رفتارهای تهاجمی پاسخ دهد و یا خود را به‌طور کامل از نر دور کند. در چنین شرایطی، نر جوجه‌تیغی ممکن است به رفتارهای جذاب‌تری مانند تغییر رفتار یا افزایش صداها دست بزند تا توجه ماده را جلب کند. اگر ماده قبول کند، جفت‌گیری انجام می‌شود.
د) بارداری
پس از جفت‌گیری، ماده باردار می‌شود. مدت زمان بارداری در جوجه‌تیغی‌ها معمولاً بین 30 تا 40 روز است، که بستگی به شرایط محیطی و سلامت مادر دارد.
2. زایمان و مراقبت از نوزادها
الف) مکان زایمان
ماده جوجه‌تیغی برای زایمان معمولاً به یک مکان آرام و ایمن پناه می‌برد. او ممکن است درون لانه‌ای که قبلاً ساخته است یا در یک پناهگاه طبیعی در فضای باز مانند زیر درختان یا در میان برگ‌ها، زایمان کند. این مکان باید از سایر حیوانات و تهدیدات محیطی دور باشد تا مادر و بچه‌ها احساس امنیت کنند.
ب) زایمان
زمان زایمان در جوجه‌تیغی‌ها معمولاً در شب و در شرایطی آرام صورت می‌گیرد. تعداد نوزادها در هر بار زایمان معمولاً بین 3 تا 7 نوزاد است، اما ممکن است این تعداد در برخی موارد بیشتر یا کمتر باشد. جوجه‌تیغی‌ها نوزادهایی نسبتا کوچک و بی‌پناه به دنیا می‌آورند.
ج) مراقبت از نوزادها
نوزادهای جوجه‌تیغی بلافاصله پس از تولد قادر به حرکت نیستند و چشم‌هایشان بسته است. در ابتدا، نوزادها از شیر مادر تغذیه می‌کنند. جوجه‌تیغی‌ها در روزهای اولیه زندگی بسیار آسیب‌پذیر هستند و مادر باید مراقبت زیادی از آن‌ها داشته باشد. مادر جوجه‌تیغی با استفاده از بدن خود بچه‌ها را گرم نگه می‌دارد، چرا که این نوزادها قادر به تنظیم دمای بدن خود نیستند.
3. تغذیه و رشد نوزادها
الف) شیر مادر
در روزهای ابتدایی زندگی، نوزادها تنها از شیر مادر تغذیه می‌کنند. شیر جوجه‌تیغی‌ها بسیار مغذی است و به رشد سریع نوزاد کمک می‌کند. شیر مادر در دوران اولیه برای تأمین نیازهای رشد نوزادها از نظر پروتئین و چربی ضروری است.
ب) رشد تیغ‌ها
در حدود 2 هفته بعد از تولد، نوزادها شروع به رشد تیغ‌های خود می‌کنند. این تیغ‌ها ابتدا نرم و سفید رنگ هستند و پس از مدتی به تدریج سخت می‌شوند. این تیغ‌ها به سرعت به نوزاد کمک می‌کنند تا در برابر تهدیدات احتمالی از خود دفاع کند.
ج) شروع به خوردن غذاهای جامد
نوزادهای جوجه‌تیغی در حدود 3 تا 4 هفتهگی شروع به مصرف غذاهای جامد می‌کنند، هرچند هنوز از شیر مادر برای تغذیه استفاده می‌کنند. پس از 6 تا 8 هفتهگی، نوزادها به طور کامل از شیر مادر قطع می‌شوند و به طور مستقل به دنبال غذا می‌روند.
4. زمان استقلال و جدایی از مادر
در حدود 8 هفته بعد از تولد، نوزادهای جوجه‌تیغی به اندازه کافی رشد کرده و به‌طور نسبی به استقلال می‌رسند. در این زمان، مادر جوجه‌تیغی شروع به فاصله‌گذاری از نوزادها می‌کند و ممکن است آن‌ها را ترک کند تا در جستجوی منابع غذایی جدید به تنهایی به زندگی ادامه دهند. این فرآیند کمک می‌کند تا نوزادها یاد بگیرند که چگونه در محیط زندگی خود به‌طور مستقل عمل کنند.
5. نگهداری از جوجه‌تیغی‌ها به عنوان حیوان خانگی
اگر شما به عنوان صاحب یک جوجه‌تیغی خانگی به نگهداری از نوزادهای آن علاقه دارید، لازم است نکات زیر را رعایت کنید:
- محیط مناسب: برای نگهداری جوجه‌تیغی‌ها به‌ویژه نوزادها، باید محیطی امن و راحت فراهم کنید که دمای آن حدود 22 تا 26 درجه سلسیوس باشد.
- غذا و تغذیه: برای نوزادهای جوجه‌تیغی باید از غذای مخصوص جوجه‌تیغی‌ها استفاده کنید. اگر نوزاد جوجه‌تیغی‌ها شیر مادر را نمی‌تواند دریافت کند، ممکن است نیاز به شیر مخصوص جوجه‌تیغی‌ها باشد.
- مراقبت از تیغ‌ها: در دوران نوزادی، مراقب باشید که تیغ‌ها به‌طور ناگهانی به بدن آسیب نرسانند.
- اجتناب از استرس: جوجه‌تیغی‌ها به‌ویژه در دوران نوزادی نیاز به آرامش دارند. از ایجاد تغییرات زیاد در محیط زندگی آن‌ها و از دست دادن امنیت جلوگیری کنید.
نتیجه‌گیری
جفت‌گیری، زایمان و نگهداری از نوزادهای جوجه‌تیغی فرآیندهای پیچیده و جالبی هستند که در آن‌ها والدین به‌ویژه مادر نقش حیاتی در مراقبت از بچه‌ها دارند. نوزادها به‌طور طبیعی در ابتدا به‌شدت به مراقبت‌های مادر نیاز دارند و به‌تدریج استقلال پیدا می‌کنند. این حیوانات با توجه به رفتارهای طبیعی خود، نمونه‌ای از دقت و توجه به نیازهای فرزندانشان را در دنیای حیوانات نشان می‌دهند.