- هجای کشیده:
الف: یک مصوت کوتاه و سه صامت و یا یک مصوت بلند و دوصامت مانند:
((چرخ)) و ((هفت)) و ((روز)) و ((خواب)) در مثال‌های زیر این گونه هجای کشیده جز در آخر مصراع‌ها به یک هجای بلند و یک هجای کوتاه تبدیل می‌شود.
مثال:
(ور از نه چرخ بر تازی بسوزی هفت دریا را
بدرّم چرخ و دریا را به عشق و صبر و پیشانی)
و رز نه چر / خ بر تا زی / ب سو زی هف / ت در یا را
U _ _ _ / U _ _ _ / U _ _ _ / U _ _ _
ب در رم چر / خُ در یا را / ب عش قو صب / رُ پی شا نی
مفاعیلن / مفاعیلن / مفاعیلن / مفاعیلن
چنان که می‌بینیم هجای کشیده (چرخ و هفت) هر یک به یک هجای بلند و یک هجای کوتاه تبدیل شده است اما در مصراع دوم حروف آخر کلمات (چرخ و عشق و صبر) به وسیله ی واو عطف به هجاهای بلند و کوتاه تبدیل شده است.
ب: یک مصوت بلند و سه صامت مانند ((کیست)) و ((کارد)) و ((سوخت)) (که در آن‌ها سه حرف ساکن دیده می‌شود). در این موارد صامت سوم حذف می‌شود آن گاه مانند مورد الف در هجای کشیده عمل می‌شود.
مثال:
(آن کیست که کز روی کرم با ما وفاداری کند
بر جای بد کاری چون من یک دم نکو کاری کند)
آ کی س کز / رو ی-ِ ک رم / با ما و فا / دا ری ک ند
_ _ U _ / _ _ U _ / _ _ U _ / _ _ U _
بر جا ی بد / کا ری چ من / یک دم ن کو / کا ری ک ند
مستفعلن / مستفعلن / مستفعلن / مستفعلن
از کلمه ی ((کیست)) (ت) حذف شده و بقیه به یک هجای بلند و یک هجای کوتاه تبدیل شده است.
مثالی دیگر:
((گر موی من چون شیر شد از شوق مردن پیر شد من آرد گندم نیستم چون آمدم از آسیا))
در کلمه ی ((آرد)) حرف (د) حذف می‌شود و ((آر)) به یک هجای بلند و یک هجای کوتاه تبدیل می‌شود و در کلمات (شیر و پیر و نیستم و آسیا)
هجاهای کشیده به یک هجای بلند و یک هجای کوتاه تبدیل می‌شوند.