کتاب بهرام

تمبر (به فرانسوی: timbre) (به انگلیسی: Postage stamp) یا تمبر پستی، مدرکی چاپی است که نشان‌دهندهٔ پیش‌پرداخت مبلغی برای خدمات پُستی است. این وسیله کوچک و ساده به‌طور گسترده در سیستم‌های پستی جهان برای ارسال نامه‌ها، بسته‌ها و سایر اشیاء از مکان‌های مختلف به یکدیگر استفاده می‌شود. تمبرها تاریخچه‌ای طولانی دارند و نقش اساسی در تسهیل ارتباطات بین مردم و کشورها ایفا کرده‌اند. در این مقاله، به بررسی تاریخچه، ویژگی‌ها و انواع تمبرهای پستی می‌پردازیم.

تاریخچه تمبر پستی

پیش از اختراع تمبر، ارسال نامه‌ها نیازمند آن بود که فرستنده یا گیرنده هزینه‌های پست را به‌طور جداگانه پرداخت کند. در بسیاری از موارد، این پرداخت به‌صورت نقدی یا بر اساس اعتبارهای خاص انجام می‌شد. در سال ۱۸۴۰ میلادی، در بریتانیا رانالد هیل پیشنهاد کرد که یک مدرک پیش‌پرداخت برای خدمات پستی چاپ شود. این پیشنهاد به نتیجه رسید و اولین تمبر پستی جهان، به نام "تمبر پنسیل بلک" (Penny Black) در ۱ مه ۱۸۴۰ به چاپ رسید. این تمبر، که تصویر ملکه ویکتوریا بر روی آن نقش بسته بود، آغازگر یک انقلاب در سیستم پستی جهان شد.

ویژگی‌ها و ساختار تمبر

تمبر معمولاً به‌صورت کاغذی کوچک و چهارگوش طراحی می‌شود که دارای ویژگی‌های خاصی است که آن را از سایر کاغذها متمایز می‌کند. برخی از ویژگی‌های تمبر عبارتند از:

1. دندانه‌دار بودن: یکی از ویژگی‌های بارز تمبرها این است که در چهارگوشه‌های آن دندانه‌هایی وجود دارد. این دندانه‌ها به‌عنوان ویژگی شناسایی تمبرها و تسهیل فرایند جدا کردن تمبر از ورق‌های بزرگ‌تر استفاده می‌شود.

2. چسبندگی پشت تمبر: پشت بیشتر تمبرها چسبی خاص مالیده شده است که تنها با برخورد آب یا رطوبت خاصیت چسبندگی پیدا می‌کند. این ویژگی باعث می‌شود که تمبر به راحتی بر روی پاکت‌های پستی چسبیده و ماندگار شود.

3. طراحی و تصاویر مختلف: هر تمبر معمولاً شامل تصویری است که نمایانگر یک شخصیت تاریخی، رویداد مهم، نماد ملی یا یک ویژگی فرهنگی کشور صادرکننده باشد. این تصاویر به‌طور دقیق و با دقت طراحی شده و به‌طور معمول شامل نام کشور، ارزش تمبر و گاهی تاریخ چاپ آن نیز هستند.

4. ارزش و قیمت: تمبر به‌طور معمول شامل رقمی است که نشان‌دهندهٔ هزینه پیش‌پرداخت خدمات پستی است. این مقدار بر اساس وزن، مقصد و نوع خدمات پستی متغیر است.

انواع تمبرها

تمبرها به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هرکدام کاربرد خاص خود را دارند. برخی از انواع تمبر عبارتند از:

1. تمبرهای عادی: این تمبرها معمولاً برای ارسال نامه‌های روزمره به‌کار می‌روند و قیمت آن‌ها برای استفاده عمومی تعیین شده است.

2. تمبرهای یادبودی: این تمبرها برای گرامی‌داشت رویدادها یا اشخاص خاص صادر می‌شوند و معمولاً به مناسبت‌های ملی یا بین‌المللی مانند سالگردها، جشن‌ها یا شخصیت‌های برجسته منتشر می‌شوند.

3. تمبرهای پستی ویژه (سرویس‌های خاص): این تمبرها برای خدمات خاص مانند ارسال بسته‌های پستی با وزن بالا، پست هوایی، یا خدمات ویژه دیگر استفاده می‌شوند و معمولاً هزینه‌های بالاتری دارند.

4. تمبرهای خدمات دولتی: این تمبرها معمولاً برای استفاده در اسناد رسمی یا اداری صادر می‌شوند و معمولاً به منظور تأمین هزینه‌های خدمات دولتی به‌کار می‌روند.

5. تمبرهای پستی با موضوع خاص: تمبرهایی که برای تبلیغ، ترویج یا گرامی‌داشت یک موضوع خاص مانند حفاظت از محیط‌زیست، آموزش، فرهنگ، و غیره طراحی می‌شوند.

تمبر به‌عنوان یک وسیله فرهنگی و هنری

علاوه بر کاربرد پستی، تمبر به‌عنوان یک شیء فرهنگی و هنری نیز اهمیت زیادی دارد. طراحی تمبرها معمولاً با دقت و توجه به جزئیات انجام می‌شود و اغلب هنرمندان و طراحان مشهور به طراحی تمبرها پرداخته‌اند. تمبرها نه‌تنها برای افرادی که نامه‌ها را ارسال می‌کنند و دریافت می‌کنند مهم هستند، بلکه برای جمع‌آورندگان تمبر نیز یک نوع هنر و مجموعه‌داری محسوب می‌شوند. جمع‌آوری تمبر یا فیلاتلی (philately) به‌عنوان یک سرگرمی رایج در سراسر جهان شناخته می‌شود و بسیاری از افراد از جمع‌آوری تمبرهای قدیمی یا کمیاب لذت می‌برند.

تمبر در دنیای مدرن

در دنیای امروز، با پیشرفت تکنولوژی و گسترش خدمات دیجیتال، استفاده از تمبر پستی نسبت به گذشته کاهش یافته است، اما هنوز هم در بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد. تمبرها در برخی کشورها حتی به‌عنوان یک ابزار تبلیغاتی و فرهنگی نیز به‌کار می‌روند و همچنان یکی از راه‌های نشان دادن هویت ملی، تاریخ و فرهنگ یک کشور به جهان هستند.

در نهایت، تمبرها نه تنها وسیله‌ای برای ارسال نامه‌ها و بسته‌ها هستند بلکه میراثی فرهنگی و هنری به شمار می‌روند که تاریخ و فرهنگ هر کشور را به نمایش می‌گذارند و همچنان نقشی مهم در ارتباطات پستی ایفا می‌کنند.