اره‌ماهی، با نام علمی Pristidae، یکی از عجیب‌ترین و منحصربه‌فردترین ماهیان جهان است که به‌خاطر پوزه بلند و دندانه‌دارش، شبیه به یک اره، شناخته می‌شود. این ماهی اسرارآمیز قرن‌هاست که توجه دانشمندان و علاقه‌مندان به زیست‌شناسی دریایی را جلب کرده است. در این مطلب، به بررسی ویژگی‌های شگفت‌انگیز، رفتار و وضعیت حفاظتی این موجود خارق‌العاده می‌پردازیم.
۱. مشخصات ظاهری و تشریحی
• پوزه اره‌ای: سلاح چندمنظوره
اره‌ماهی یک پوزه بلند و مسطح دارد که با دندان‌های تیز و برابر پوشیده شده است. این دندان‌ها در واقع پولک‌های تغییرشکل‌یافته هستند که به استخوان جمجمه متصل شده‌اند.
طول پوزه ممکن است تا ۱.۵ متر برسد و حدود ۲۰ تا ۳۰ دندان در هر طرف داشته باشد.
از این پوزه برای شکار، دفاع و حتی حفاری در بستر دریا استفاده می‌کند.
• اندازه و رنگ‌آمیزی
برخی گونه‌ها مانند اره‌ماهی بزرگ (Pristis pristis) می‌توانند تا ۷ متر رشد کنند!
رنگ بدن آن‌ها معمولاً قهوه‌ای مایل به خاکستری یا سبز زیتونی است که به استتار در محیط کمک می‌کند.
۲. رفتار و شیوه زندگی
• شکار با ضربات کشنده
اره‌ماهی از پوزه خود مانند یک شمشیر استفاده می‌کند و با حرکات سریع جانوران کوچک را می‌کوبد، زخمی می‌کند یا حتی نصف می‌کند!
طعمه اصلی آن‌ها شامل ماهی‌های کوچک، سخت‌پوستان و گاهی حتی کوسه‌های کوچک است.
• حس ششم: توانایی تشخیص میدان الکتریکی
مانند کوسه‌ها و سفره‌ماهی‌ها، اره‌ماهی‌ها نیز دارای حفره‌های حسی (آمپول لورنزینی) هستند که می‌توانند سیگنال‌های الکتریکی طعمه را حتی در آب‌های تاریک تشخیص دهند.
• مهاجرت و زیستگاه
اره‌ماهی‌ها بیشتر در آب‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری یافت می‌شوند و برخی گونه‌ها به آب‌های شیرین مانند رودخانه‌ها نیز وارد می‌شوند.
آن‌ها بیشتر در کف دریاها و نزدیک به مناطق ساحلی زندگی می‌کنند.
۳. تولیدمثل و چرخه زندگی
اره‌ماهی‌ها زنده‌زا (Ovoviviparous) هستند، به این معنی که تخم‌ها در بدن مادر رشد می‌کنند و نوزادان به‌صورت زنده متولد می‌شوند.
هر بار بین ۵ تا ۲۰ نوزاد به دنیا می‌آیند که پوزه آن‌ها در بدو تولد نرم است تا به مادر آسیب نزنند.
نوزادان بلافاصله بعد از تولد مستقل هستند و باید از خود در برابر شکارچیان دفاع کنند.
۴. تهدیدها و وضعیت حفاظتی
• خطر انقراض
متأسفانه، بسیاری از گونه‌های اره‌ماهی به‌دلیل صید بی‌رویه، تخریب زیستگاه و گرفتار شدن در تورهای ماهیگیری در معرض خطر انقراض قرار دارند.
اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) برخی گونه‌ها مانند اره‌ماهی سبز (Pristis zijsron) را در رده در بحران انقراض (CR) قرار داده است.
• تلاش‌های حفاظتی
در برخی کشورها مانند آمریکا و استرالیا، شکار و تجارت اره‌ماهی ممنوع است.
برنامه‌های تکثیر در اسارت و احیای زیستگاه‌های ساحلی در حال اجراست.
۵. حقایق جالب درباره اره‌ماهی
✅ اره‌ماهی‌ها خویشاوند نزدیک سفره‌ماهی‌ها و کوسه‌ها هستند.
✅ پوزه آن‌ها حاوی سلول‌های حسگر فشار است که به آن‌ها کمک می‌کند کوچک‌ترین حرکات آب را تشخیص دهند.
✅ فسیل‌های اره‌ماهی نشان می‌دهد که آن‌ها از میلیون‌ها سال پیش در اقیانوس‌ها زندگی می‌کرده‌اند!
جمع‌بندی
اره‌ماهی یکی از شگفت‌انگیزترین ماهیان جهان است که متأسفانه به‌دلیل فعالیت‌های انسانی در خطر نابودی قرار دارد. حفاظت از این گونه‌های منحصربه‌فرد برای حفظ تنوع زیستی اقیانوس‌ها ضروری است.
آیا می‌دانستید؟ برخی ماهیگیران محلی معتقدند اره‌ماهی می‌تواند کشتی‌ها را سوراخ کند! (که البته این فقط یک افسانه است!)
اگر به موجودات دریایی عجیب علاقه دارید، حتماً بخش شگفتی‌های اقیانوس را در سایت ما دنبال کنید! 🌊