کتاب بهرام

وقتی اخبار فضایی می‌شنویم، اغلب با اعدادی مثل «۱۲۴ سال نوری» یا «۲.۵ میلیون سال نوری» روبرو می‌شویم. اما سال نوری دقیقاً چیست؟ چرا اخترشناسان به جای کیلومتر یا مایل از این واحد استفاده می‌کنند؟ این مطلب شما را به سفری شگفت‌انگیز در دنیای مقیاس‌های کیهانی می‌برد!

۱. تعریف سال نوری: مسافتی که نور در یک سال می‌پیماید

سال نوری (Light-year) یک واحد اندازه‌گیری فاصله است، نه زمان!
نور با سرعت ۳۰۰,۰۰۰ کیلومتر بر ثانیه (دقیقاً ۲۹۹,۷۹۲ کیلومتر بر ثانیه) حرکت می‌کند.
یک سال نوری برابر است با مسافتی که نور در یک سال تقویمی (۳۶۵.۲۵ روز) طی می‌کند.

محاسبه ریاضی:
۱ سال نوری = سرعت نور × زمان = ۹,۴۶۱ تریلیون کیلومتر
(یا حدود ۵.۸۸ تریلیون مایل)

۲. چرا از سال نوری استفاده می‌کنیم؟

شهاب‌سنگ مارکیسون: یک کشف بزرگ علمی

شهاب‌سنگ مارکیسون (Murchison meteorite) که در ۲۸ سپتامبر ۱۹۶۹ در نزدیکی شهر مارچیسون، واقع در ایالت ویکتوریا در استرالیا سقوط کرد، یکی از شناخته‌شده‌ترین شهاب‌سنگ‌ها در تاریخ علم است. این شهاب‌سنگ به دلیل ترکیب خاص خود، که شامل مواد آلی پیچیده و اسیدهای آمینه است، توجه گسترده‌ای را در محافل علمی به خود جلب کرده است.

1. رخداد سقوط و جمع‌آوری قطعات

در حدود ساعت ۱۰:۵۸ به وقت محلی، یک شیء درخشان در آسمان دیده شد که در ابتدا به صورت یک دنباله‌دار روشن ظاهر شد و پس از چند لحظه به سه قطعه بزرگ تقسیم شد. این شیء به سرعت در آسمان ناپدید شد و پس از آن، در برخی مناطق لرزش‌هایی احساس شد. حدود ۳۰ ثانیه بعد از این حادثه، قطعات مختلف شهاب‌سنگ در نواحی گسترده‌ای از منطقه‌ نزدیک به ۱۳ کیلومتر مربع پراکنده شدند.

نپتون (Neptune) هشتمین و دورترین سیاره از خورشید در منظومه شمسی است. این سیاره که به نام‌های مختلفی در فرهنگ‌های مختلف شناخته می‌شود، یکی از سیارات گازی است که ویژگی‌ها و شرایط خاص خود را دارد. نپتون به طور کامل توسط تلسکوپ‌های زمینی شناسایی شد و سپس در مأموریت‌های فضایی مختلف به دقت بررسی شده است.

ویژگی‌های عمومی سیاره نپتون

1. نام و ریشه واژه:

   • نپتون نام خود را از نپتون، خدای دریاها در اساطیر رومی گرفته است. این نام به دلیل رنگ آبی متمایز سیاره انتخاب شده است که به رنگ اقیانوس‌ها شباهت دارد.

سیاره ونوس (زهره)

سیاره ونوس، که به فارسی به نام "زهره" شناخته می‌شود، دومین سیاره از خورشید در منظومه شمسی است و به دلیل ویژگی‌های خاص خود، یکی از سیارات جذاب برای مطالعه در علم نجوم به شمار می‌آید.

ویژگی‌های عمومی سیاره زهره (ونوس):

1. نام و ریشه واژه:

   • نام "زهره" در زبان فارسی به معنای روشنایی و زیبایی است و به همین دلیل به این سیاره نسبت داده شده است.
   • در زبان انگلیسی به این سیاره "Venus" گفته می‌شود که از نام الهه زیبایی و عشق در اساطیر رومی گرفته شده است.

2. ابعاد و اندازه‌ها:

سیاره مشتری، که به فارسی به نام "مشتری" شناخته می‌شود، بزرگ‌ترین سیاره در منظومه شمسی است. این سیاره گازی، به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد خود، مورد توجه بسیاری از دانشمندان و علاقه‌مندان به فضا است.

ویژگی‌های عمومی مشتری:

1. نام: سیاره مشتری در زبان انگلیسی "Jupiter" نامیده می‌شود که از نام خدای بزرگ رومیان باستان گرفته شده است. در فارسی به این سیاره "مشتری" گفته می‌شود که از واژه‌های فارسی به معنی "برترین" یا "بزرگ‌ترین" است.

2. جنسیت: مشتری از نوع سیارات گازی است و هیچ سطح جامدی ندارد. بیشتر ترکیبات آن از هیدروژن و هلیوم تشکیل شده‌اند.

سیاره‌ی مریخ، چهارمین سیاره از خورشید در منظومه شمسی است و به دلیل رنگ قرمزش که ناشی از وجود اکسید آهن در سطح آن است، به "سیاره سرخ" معروف شده است. این سیاره، که در حدود 227 میلیون کیلومتر از خورشید فاصله دارد، یکی از جذاب‌ترین و مورد توجه‌ترین سیارات برای کاوش‌های فضایی است. در ادامه، به بررسی ویژگی‌های مختلف این سیاره می‌پردازیم.

ویژگی‌های فیزیکی مریخ

1. ابعاد و اندازه:

   • قطر مریخ حدود 6,779 کیلومتر است که تقریباً نصف قطر زمین است.
   • جرم مریخ تقریباً 0.107 جرم زمین است.
   • به دلیل اندازه کوچکتر، مریخ گرانش ضعیف‌تری نسبت به زمین دارد؛ در واقع گرانش آن حدود 38 درصد گرانش زمین است.

2. سطح و ویژگی‌های جغرافیایی:

جهان قابل مشاهده: نگاهی به ساختار و ویژگی‌ها

جهان قابل مشاهده (Observable Universe) به آن بخشی از کیهان اطلاق می‌شود که برای ما قابل مشاهده است. این مفهوم به دلیل محدودیت‌های فیزیکی، به‌ویژه سرعت محدود نور، تعریف شده است. در این نوشتار، به بررسی ابعاد، ویژگی‌ها و اهمیت مطالعه این بخش از کیهان خواهیم پرداخت.

1. تعریف جهان قابل مشاهده

جهان قابل مشاهده به مجموعه اجرام آسمانی، کهکشان‌ها، ستارگان و سایر اشیاء کیهانی اطلاق می‌شود که نور آن‌ها به زمین رسیده و قادر به مشاهده آن‌ها هستیم. به عبارت دیگر، این بخش از کیهان شامل تمام نقاطی است که نور آن‌ها به ما رسیده است و می‌توانیم آن‌ها را با استفاده از تلسکوپ‌ها و ابزارهای علمی دیگر مشاهده کنیم.

بیشتر آنچه که در جهان وجود دارد، قابل مشاهده نیست: رازهای پنهان کیهان

جهان غیر قابل مشاهده به جنبه‌هایی از واقعیت اشاره دارد که فراتر از درک مستقیم حواس انسانی است. این جهان شامل ابعاد، نیروها، ذرات و پدیده‌هایی می‌شود که از طریق ابزارهای علمی و فناوری‌های پیشرفته قابل شناسایی و مطالعه هستند، اما از طریق چشم و سایر حواس طبیعی در دسترس نیستند. برای مثال، پدیده‌هایی همچون سیاه‌چاله‌ها، ذرات زیراتمی، یا انرژی تاریک، هرچند تاثیرات قابل توجهی در کیهان دارند، اما انسان قادر به مشاهده مستقیم آن‌ها نیست. این امر دنیای پیچیده‌ای را می‌سازد که برای درک آن به نظریه‌ها و مدل‌های علمی نیاز داریم و همچنان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های علوم پایه است.

کیهان، با وسعت بی‌پایان و پیچیدگی‌های بی‌شمارش، همیشه جلب توجه بشر بوده است. از زمان‌های دور، انسان‌ها در تلاش بودند تا به درک عمیق‌تری از این دنیای وسیع و اسرارآمیز دست یابند. اما واقعیت این است که بیشتر آنچه که در جهان وجود دارد، فراتر از قدرت مشاهده و درک ماست. ما تنها بخش کوچکی از کیهان را می‌شناسیم و حتی آنچه که می‌بینیم، تنها بخش کوچکی از حقیقت است. این مطلب به بررسی این ایده می‌پردازد که کیهان از آنچه که تصور می‌کنیم، پیچیده‌تر و اسرارآمیزتر است.

پنج‌قلوی استفان (Stephan’s Quintet) یکی از مشهورترین و جذاب‌ترین خوشه‌های کهکشانی (galactic group) در آسمان شب است. این خوشه به خاطر ویژگی‌های خاص خود و همچنین به دلیل مطالعات علمی که بر روی آن انجام شده، توجه زیادی را به خود جلب کرده است. در ادامه، به بررسی ابعاد مختلف پنج‌قلوی استفان می‌پردازیم.

۱. تعریف و موقعیت

پنج‌قلوی استفان یک گروه از پنج کهکشان (galaxies) است که در صورت فلکی قنطورس (Pegasus) واقع شده است. این گروه شامل کهکشان‌های NGC 7317، NGC 7318A، NGC 7318B، NGC 7319 و NGC 7320 است. این خوشه به خاطر تعاملات گرانشی (gravitational interactions) بین کهکشان‌ها و همچنین ساختارهای جالبی که در نتیجه این تعاملات به وجود آمده‌اند، شناخته می‌شود.

سیاره زحل (Saturn) یکی از جذاب‌ترین و بزرگ‌ترین سیاره‌های منظومه شمسی (Solar System) است. این سیاره به خاطر حلقه‌های زیبا و منحصر به فردش شناخته می‌شود و ویژگی‌های منحصر به فردی دارد که آن را به موضوعی جالب برای مطالعه و تحقیق تبدیل کرده است. در ادامه، به بررسی ابعاد مختلف سیاره زحل می‌پردازیم.

۱. ویژگی‌های کلی

• موقعیت: زحل ششمین سیاره از خورشید (Sun) است و در فاصله تقریبی 1.4 میلیارد کیلومتری (حدود 9.5 AU) از خورشید قرار دارد.

• قطر: قطر زحل حدود 120,536 کیلومتر است که آن را به دومین سیاره بزرگ منظومه شمسی پس از مشتری (Jupiter) تبدیل می‌کند.

• ترکیب: زحل یک سیاره گازی (Gas Giant) است، به این معنا که عمدتاً از هیدروژن (Hydrogen) و هلیوم (Helium) تشکیل شده و سطح جامدی ندارد.